## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông tại Việt Nam, việc phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập môn Giáo dục Công dân (GDCD) trở thành một vấn đề cấp thiết. Trường THPT Lương Ngọc Quyến, Thái Nguyên, với hơn 70 năm truyền thống đào tạo, là nơi thực hiện nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả học tập môn GDCD. Qua khảo sát 580 học sinh và 10 giáo viên, kết quả cho thấy chỉ có khoảng 37,9% học sinh nhận thức việc phát huy tính tích cực học tập môn GDCD là rất cần thiết, trong khi 6,9% chưa quan tâm đúng mức. Môn GDCD hiện được xem là môn phụ với thời lượng 45 phút mỗi tuần, nội dung nhiều phần trừu tượng, khó tiếp cận, dẫn đến việc học sinh thiếu hứng thú và tính tích cực trong học tập còn hạn chế. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng, nguyên nhân và đề xuất giải pháp nhằm phát huy tính tích cực học tập môn GDCD tại trường trong giai đoạn hiện nay, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, phát triển năng lực công dân cho học sinh. Nghiên cứu tập trung vào học sinh các khối 10, 11, 12 trong năm học gần nhất, với ý nghĩa thiết thực trong việc đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao hiệu quả giáo dục chính trị, đạo đức và kỹ năng sống cho học sinh phổ thông.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết dạy học lấy người học làm trung tâm**: Nhấn mạnh vai trò chủ động, sáng tạo của học sinh trong quá trình lĩnh hội tri thức, giáo viên là người hướng dẫn, tạo điều kiện để học sinh tự khám phá và phát triển năng lực.
- **Chủ nghĩa duy vật biện chứng và lịch sử**: Cung cấp cơ sở triết học cho việc phát triển nhân cách, thế giới quan khoa học cho học sinh thông qua môn GDCD.
- **Khái niệm tính tích cực học tập**: Tính tích cực là sự chủ động, tự giác, sáng tạo trong học tập, thể hiện qua hứng thú, tập trung, tự học, vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
- **Mô hình phát huy tính tích cực học tập**: Bao gồm các yếu tố như động cơ học tập, thái độ học tập, phương pháp học tập và môi trường học tập tích cực.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu**: Thu thập từ khảo sát 580 học sinh và 10 giáo viên tại trường THPT Lương Ngọc Quyến, sử dụng bảng hỏi trắc nghiệm và phỏng vấn sâu.
- **Phương pháp phân tích**: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để phân tích tỷ lệ, so sánh các nhóm ý kiến; phương pháp phân tích nội dung để đánh giá nhận thức, thái độ và thực trạng học tập.
- **Timeline nghiên cứu**: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2015-2016, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý số liệu và đề xuất giải pháp.
- **Lý do chọn phương pháp**: Phương pháp điều tra xã hội học kết hợp phỏng vấn giúp thu thập dữ liệu đa chiều, phản ánh thực trạng khách quan và sâu sắc về tính tích cực học tập môn GDCD.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Nhận thức về tầm quan trọng của môn GDCD**: 37,9% học sinh cho rằng phát huy tính tích cực học tập môn GDCD là rất cần thiết, 55,2% cho là cần thiết, 6,9% không quan tâm.
- **Thái độ học tập**: 34,4% học sinh đánh giá thái độ học tập môn GDCD là rất quan trọng, 57% cho là quan trọng, 8,6% không quan trọng.
- **Kế hoạch tự học**: Chỉ 31% học sinh thường xuyên lên kế hoạch tự học môn GDCD, 58,7% thỉnh thoảng, 10,3% không lên kế hoạch.
- **Chuẩn bị bài trước và sau khi lên lớp**: 60,3% học sinh thường xuyên chuẩn bị bài, 31,1% không thường xuyên, 8,6% không chuẩn bị.
- **Ý thức trong giờ học**: 88,7% học sinh chú ý nghe giảng, 7% làm việc riêng, 4,3% ngủ trong giờ.

### Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mặc dù phần lớn học sinh nhận thức được tầm quan trọng của môn GDCD và thái độ học tập tích cực, nhưng tỷ lệ học sinh chủ động trong việc lên kế hoạch tự học và chuẩn bị bài còn thấp, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập. Nguyên nhân chủ yếu là do môn GDCD được xem là môn phụ, thời lượng ít, nội dung trừu tượng, phương pháp dạy truyền thống thụ động, thiếu tương tác. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc phát huy tính tích cực học tập đòi hỏi đổi mới phương pháp dạy học theo hướng lấy học sinh làm trung tâm, tăng cường liên hệ thực tiễn, sử dụng các tình huống, dự án học tập. Việc này không chỉ nâng cao hiệu quả học tập mà còn góp phần hình thành nhân cách, kỹ năng sống cho học sinh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ các nhóm ý kiến về thái độ và kế hoạch học tập, giúp minh họa rõ ràng thực trạng hiện nay.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Đổi mới phương pháp dạy học**: Áp dụng phương pháp dạy học tích cực, tăng cường hoạt động nhóm, thảo luận, sử dụng tình huống thực tế để kích thích sự chủ động, sáng tạo của học sinh. Chủ thể thực hiện: giáo viên GDCD; Thời gian: triển khai ngay trong năm học tới; Mục tiêu: tăng tỷ lệ học sinh chủ động học tập lên 70%.
- **Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng giáo viên**: Nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng sư phạm, đặc biệt là kỹ năng tổ chức dạy học tích cực cho giáo viên GDCD. Chủ thể: Ban giám hiệu, Sở GD&ĐT; Thời gian: 6 tháng đầu năm học; Mục tiêu: 100% giáo viên GDCD được tập huấn.
- **Xây dựng môi trường học tập tích cực**: Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ GDCD, dự án học tập gắn với thực tiễn để học sinh có cơ hội vận dụng kiến thức. Chủ thể: Nhà trường, Đoàn Thanh niên; Thời gian: liên tục trong năm học; Mục tiêu: 80% học sinh tham gia hoạt động ngoại khóa.
- **Tăng cường phối hợp gia đình và xã hội**: Tuyên truyền, nâng cao nhận thức phụ huynh về vai trò của môn GDCD và tính tích cực học tập của con em. Chủ thể: Nhà trường, Hội cha mẹ học sinh; Thời gian: 3 tháng đầu năm học; Mục tiêu: 90% phụ huynh tham gia các buổi tuyên truyền.
- **Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học**: Sử dụng các phần mềm, tài liệu điện tử, mạng xã hội để hỗ trợ học sinh tự học, trao đổi kiến thức. Chủ thể: giáo viên, học sinh; Thời gian: triển khai thí điểm trong năm học; Mục tiêu: 50% học sinh sử dụng tài liệu điện tử hỗ trợ học tập.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Giáo viên môn Giáo dục Công dân**: Nắm bắt thực trạng, phương pháp phát huy tính tích cực học tập, áp dụng vào giảng dạy để nâng cao hiệu quả.
- **Nhà quản lý giáo dục**: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng dạy học môn GDCD, từ đó xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo phù hợp.
- **Sinh viên, học viên cao học ngành Giáo dục Chính trị và Phương pháp dạy học**: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn để nghiên cứu, phát triển đề tài liên quan.
- **Phụ huynh học sinh**: Nâng cao nhận thức về vai trò của môn GDCD và hỗ trợ con em phát huy tính tích cực trong học tập.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao cần phát huy tính tích cực học tập môn GDCD?**  
Phát huy tính tích cực giúp học sinh chủ động, sáng tạo, hiểu sâu kiến thức và vận dụng vào thực tiễn, góp phần hình thành nhân cách và kỹ năng sống.

2. **Phương pháp nào hiệu quả để phát huy tính tích cực học tập?**  
Phương pháp dạy học tích cực như thảo luận nhóm, dự án học tập, tình huống thực tế được đánh giá cao trong việc kích thích sự chủ động của học sinh.

3. **Làm thế nào để học sinh có thái độ tích cực với môn GDCD?**  
Giáo viên cần tạo môi trường học tập hấp dẫn, liên hệ thực tế, khuyến khích học sinh tham gia và tự học, đồng thời phối hợp với gia đình và xã hội.

4. **Nguyên nhân chính khiến học sinh thiếu tích cực trong học GDCD?**  
Do môn học được xem là phụ, nội dung trừu tượng, phương pháp dạy truyền thống thụ động, thiếu sự tương tác và liên hệ thực tế.

5. **Làm sao để giáo viên nâng cao năng lực dạy học GDCD?**  
Tham gia các khóa đào tạo, bồi dưỡng về phương pháp dạy học tích cực, cập nhật kiến thức chuyên môn và kỹ năng sư phạm hiện đại.

## Kết luận

- Phát huy tính tích cực học tập của học sinh là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng môn GDCD tại trường THPT Lương Ngọc Quyến.  
- Thực trạng cho thấy học sinh còn hạn chế trong việc chủ động học tập, chuẩn bị bài và lên kế hoạch tự học.  
- Nguyên nhân chủ yếu do phương pháp dạy học truyền thống, nội dung môn học trừu tượng và thời lượng ít.  
- Đề xuất các giải pháp đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường đào tạo giáo viên, xây dựng môi trường học tập tích cực và phối hợp gia đình, xã hội.  
- Khuyến khích các bên liên quan áp dụng và theo dõi hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng giáo dục môn GDCD trong thời gian tới.  

**Hành động tiếp theo:** Triển khai các giải pháp đề xuất trong năm học tới, đánh giá định kỳ và điều chỉnh phù hợp để đảm bảo mục tiêu phát huy tính tích cực học tập của học sinh được thực hiện hiệu quả.