Luận Văn Thạc Sỹ Về Pháp Luật Mua Bán Doanh Nghiệp Tại Việt Nam

Luật Cạnh tranh định nghĩa mua lại doanh nghiệp là "việc một doanh nghiệp mua toàn bộ hoặc một phần tài sản của doanh nghiệp khác đủ để kiểm soát, chi phối toàn bộ hoặc một ngành nghề của doanh nghiệp bị mua lại." Theo cách tiếp cận này, M&A bao gồm nhiều hình thức như mua bán tài sản, chuyển nhượng cổ phần, chuyển nhượng vốn điều lệ, góp vốn trực tiếp, chia tách, hợp nhất, mua nợ... nhằm kiểm soát hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp khác.

Hoạt động M&A có một số đặc trưng quan trọng. Thứ nhất, bên mua phải kiểm soát được hoạt động kinh doanh của bên bán. Mục tiêu của M&A là thông qua các hình thức khác nhau để kiểm soát doanh nghiệp mua lại, tham gia quản lý điều hành, định ra quyết sách hoạt động. Thứ hai, hình thức của hợp đồng mua bán doanh nghiệp rất đa dạng, bao gồm chuyển nhượng cổ phần, vốn góp, mua bán tài sản. Thứ ba, đối tượng mua bán là "hàng hóa hỗn hợp đặc biệt," bao gồm cả tài sản hữu hình và vô hình. Thứ tư, hoạt động mua bán phải hợp pháp.

Luật Cạnh tranh có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát các giao dịch M&A, nhằm ngăn chặn tình trạng độc quyền và cạnh tranh không lành mạnh. Tuy nhiên, các quy định về thị phần kết hợp và các trường hợp tập trung kinh tế bị cấm còn nhiều bất cập, gây khó khăn cho việc xác định tính hợp pháp của các giao dịch M&A. Cần có những hướng dẫn chi tiết hơn để tránh tình trạng lạm dụng và bảo vệ quyền lợi của các doanh nghiệp tham gia thị trường.

Các quy định về thuế trong hoạt động M&A còn nhiều bất cập, đặc biệt là mức thuế suất chuyển nhượng vốn/cổ phần chưa phù hợp, gây ảnh hưởng đến lợi nhuận của các doanh nghiệp. Ngoài ra, việc kiểm soát thuế đối với các doanh nghiệp xuyên quốc gia và tình trạng trốn thuế thông qua hoạt động M&A còn nhiều khó khăn. Cần có những giải pháp hiệu quả để tăng cường quản lý thuế và đảm bảo nguồn thu cho ngân sách nhà nước.

Sự minh bạch về thông tin tài chính, chính sách và pháp lý của doanh nghiệp là yếu tố then chốt để đảm bảo tính công bằng và hiệu quả của các giao dịch M&A. Tuy nhiên, hiện nay, việc tiếp cận thông tin của các doanh nghiệp còn nhiều hạn chế. Việc thiếu một cơ sở dữ liệu dùng chung công khai cũng gây khó khăn cho các nhà đầu tư trong việc đánh giá rủi ro và tiềm năng của các giao dịch M&A. Cần có những biện pháp để tăng cường minh bạch thông tin và tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư.

Cần xem xét lại các tiêu chí về thị phần để xác định các trường hợp tập trung kinh tế bị cấm và miễn trừ. Cần có những quy định rõ ràng hơn về thẩm quyền và trách nhiệm của cơ quan kiểm soát tập trung kinh tế, đảm bảo tính minh bạch và khách quan trong quá trình thẩm định các giao dịch M&A.

Nên thống nhất mức thuế suất chuyển nhượng vốn/cổ phần và quy định chặt chẽ về thu thuế, kiểm soát việc trốn thuế. Cần có những quy định cụ thể về việc đánh giá giá trị doanh nghiệp và xác định lợi nhuận từ các giao dịch M&A.

Cần có những quy định cụ thể về việc công bố thông tin tài chính, chính sách và pháp lý của doanh nghiệp. Cần xây dựng một cơ sở dữ liệu dùng chung công khai để các nhà đầu tư có thể dễ dàng tiếp cận thông tin và đánh giá rủi ro. Cần tăng cường chế tài đối với các hành vi vi phạm quy định về minh bạch thông tin.

Việc thẩm định pháp lý (Due Diligence) là quá trình rà soát và đánh giá các vấn đề pháp lý liên quan đến doanh nghiệp mục tiêu, bao gồm các vấn đề về sở hữu tài sản, hợp đồng, tuân thủ pháp luật và tranh chấp. Quá trình này giúp bên mua đánh giá rủi ro và đưa ra quyết định đầu tư phù hợp. Theo như tài liệu gốc, một số vấn đề thường gặp trong các thương vụ thẩm định pháp lý doanh nghiệp (Due Diligence) là : tranh chấp thương mại, nợ khó đòi, tuân thủ các quy định pháp luật thuế, Luật lao động.

Hợp đồng mua bán doanh nghiệp là văn bản pháp lý quan trọng nhất, quy định quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan. Hợp đồng cần được soạn thảo một cách cẩn thận, đảm bảo tính đầy đủ, rõ ràng và phù hợp với quy định của pháp luật. Quá trình đàm phán hợp đồng cần được thực hiện một cách chuyên nghiệp, đảm bảo lợi ích của các bên.

Sau khi hoàn tất giao dịch M&A, các doanh nghiệp cần thực hiện các thủ tục pháp lý cần thiết để thay đổi đăng ký kinh doanh, chuyển nhượng quyền sở hữu tài sản và thực hiện các nghĩa vụ thuế. Các thủ tục này cần được thực hiện một cách nhanh chóng và chính xác để đảm bảo tính hợp pháp của giao dịch.

Việc phân tích các giao dịch M&A thành công giúp chúng ta xác định những yếu tố then chốt, đóng góp vào sự thành công của giao dịch. Các yếu tố này có thể bao gồm việc lựa chọn doanh nghiệp mục tiêu phù hợp, thực hiện thẩm định pháp lý kỹ lưỡng, đàm phán hợp đồng hiệu quả và tuân thủ pháp luật.

Việc phân tích các giao dịch M&A thất bại giúp chúng ta nhận diện những rủi ro và thách thức tiềm ẩn trong quá trình thực hiện giao dịch. Các rủi ro này có thể bao gồm việc đánh giá sai giá trị doanh nghiệp, phát sinh tranh chấp pháp lý, không đạt được sự đồng thuận giữa các bên liên quan.

Nghiên cứu đã chỉ ra những bất cập trong quy định pháp luật, vấn đề thực thi và đưa ra giải pháp, hướng đến sự hoàn thiện, phù hợp thông lệ quốc tế. Các bất cập chính gồm luật cạnh tranh, luật thuế, bảo vệ cổ đông và minh bạch thông tin.

Trong tương lai, pháp luật M&A cần hướng đến việc tạo ra một môi trường kinh doanh cạnh tranh, minh bạch và ổn định. Cần có những quy định cụ thể về việc giải quyết tranh chấp, bảo vệ quyền lợi của các nhà đầu tư và thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường M&A.