Phân Tích Thực Trạng Tuân Thủ Điều Trị Của Người Bệnh Tại Bệnh Viện Tâm Thần Trung Ương 2

• Tác giả: Nguyễn Thị Hải
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thị Thanh Hương
• Trường học: Trường Đại học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Dược sĩ chuyên khoa cấp I
• Đề tài: Phân Tích Thực Trạng Tuân Thủ Điều Trị Của Người Bệnh Điều Trị Ngoại Trú Tại Bệnh Viện Tâm Thần Trung Ương 2 Năm 2022
• Loại tài liệu: Luận văn
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Tổng quan về bệnh tâm thần và thuốc điều trị
• 1.1.1. Khái niệm bệnh tâm thần
• 1.1.2. Dịch tễ học bệnh tâm thần
• 1.1.3. Các thuốc sử dụng điều trị bệnh tâm thần
• 1.1.4. Tuân thủ điều trị
• 1.1.4.1. Định nghĩa
• 1.1.4.2. Phân loại tuân thủ điều trị
• 1.1.4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự tuân thủ điều trị
• 1.1.4.3.1. Các yếu tố về kinh tế - xã hội
• 1.1.4.3.2. Các yếu tố liên quan đến hệ thống chăm sóc sức khỏe
• 1.1.4.3.3. Các yếu tố liên quan đến điều kiện bệnh tật
• 1.2. Phương pháp đánh giá mức độ tuân thủ điều trị
• 1.2.1. Phương pháp trực tiếp
• 1.2.2. Phương pháp gián tiếp
• 1.3. Các biện pháp cải thiện sự tuân thủ điều trị
• 1.4. Một số nghiên cứu đánh giá về tuân thủ điều trị hiện nay
• 1.5. Nguyên tắc xử lý nếu bệnh nhân có quên uống thuốc
• 1.6. Vài nét cơ bản về bệnh viện Tâm thần trung ương 2
• 1.6.1. Lịch sử hình thành, chức năng, nhiệm vụ
• 1.6.2. Cơ cấu tổ chức của Bệnh viện
• 1.6.3. Tính cấp thiết của đề tài
• 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng, thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.1.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.2.1. Các biến số nghiên cứu
• 2.2.2. Thiết kế nghiên cứu
• 2.2.3. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.2.4. Mẫu nghiên cứu
• 2.2.5. Xử lý và phân tích số liệu
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Mô tả việc tuân thủ điều trị của bệnh điều trị ngoại trú
• 3.1.1. Người bệnh uống thuốc đúng liều, đúng thời điểm
• 3.1.2. Người bệnh quên không uống thuốc trong thời gian 4 tuần
• 3.1.3. Người bệnh tự ý ngưng thuốc, không tái khám, uống thêm các thuốc khác
• 3.2. Tuân thủ điều trị
• 3.2.1. Lý do người bệnh không tuân thủ điều trị
• 3.2.2. Tuân thủ điều trị theo chẩn đoán
• 3.2.3. Tuân thủ điều trị và biểu hiện bệnh
• 3.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị của người bệnh
• 3.2.4.1. Mối liên quan giữa TTĐT với các đặc điểm nhân khẩu học - xã hội
• 3.2.4.1.1. Mối liên quan giữa TTĐT với giới tính của người bệnh
• 3.2.4.1.2. Mối liên quan giữa TTĐT với nhóm tuổi
• 3.2.4.1.3. Mối liên quan giữa TTĐT và nơi cư trú của người bệnh
• 3.2.4.1.4. Mối liên quan giữa TTĐT và trình độ học vấn
• 3.2.4.1.5. Mối liên quan giữa TTĐT và việc làm
• 3.2.4.2. Mối liên quan giữa TTĐT với các yếu tố liên quan đến lâm sàng và điều trị của bệnh nhân
• 3.2.4.2.1. Mối liên quan giữa TTĐT và thời gian mắc bệnh
• 3.2.4.2.2. Mối liên quan giữa TTĐT và tác dụng phụ của thuốc
• 3.2.4.2.3. Mối liên quan giữa TTĐT và sử dụng thuốc chống loạn thần
• 3.2.4.2.4. Mối liên quan giữa TTĐT và sử dụng thuốc kháng động kinh
• 3.2.4.2.5. Mối liên quan giữa TTĐT và sử dụng thuốc chống trầm cảm
• 3.3. Về sự tuân thủ điều trị của người bệnh ngoại trú tại bệnh viện Tâm thần trung ương 2
• 3.3.1. Uống thuốc đúng liều, đúng thời điểm
• 3.3.2. Người bệnh quên không uống thuốc trong thời gian 4 tuần
• 3.3.3. Người bệnh tự ý ngưng thuốc, không tái khám, uống thêm các thuốc khác
• 4. Về tuân thủ điều trị
• 4.1. Lý do người bệnh không tuân thủ điều trị
• 4.2. Về tuân thủ điều trị theo chẩn đoán
• 4.3. Tuân thủ điều trị và biểu hiện bệnh
• 4.4. Một số yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị
• 4.4.1. Các yếu tố về đặc điểm nhân khẩu học của người bệnh
• 4.4.2. Các yếu tố liên quan về lâm sàng, điều trị
• 4.5. Hạn chế đề tài
• 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• Phụ lục 1. PHIẾU KHẢO SÁT TUÂN THỦ ĐIỀU TRỊ CỦA NGƯỜI BỆNH TÂM THẦN ĐIỀU TRỊ NGOẠI TRÚ
• Phụ lục 2: PHIẾU THU THẬP THÔNG TIN TỪ ĐƠN THUỐC
• DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC HÌNH

Tóm tắt

I. Tổng Quan Về Tuân Thủ Điều Trị Ngoại Trú Tâm Thần Năm 2022

Tuân thủ điều trị ngoại trú là yếu tố then chốt trong quản lý bệnh tâm thần. Theo WHO, tỉ lệ tuân thủ dài hạn các bệnh mãn tính ở nước phát triển khoảng 50%, còn ở nước đang phát triển còn thấp hơn. Sự không tuân thủ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu quả điều trị, làm giảm chất lượng cuộc sống, tăng nguy cơ tái phát bệnh, nhập viện, tự sát, tăng chi phí điều trị. Do vậy, việc đánh giá và cải thiện tuân thủ điều trị ngoại trú tâm thần là vô cùng quan trọng. Tại Việt Nam, tỉ lệ này chỉ đạt 25-44%. Cần tư vấn, hướng dẫn bệnh nhân sử dụng thuốc để nâng cao tuân thủ. Nghiên cứu này tập trung vào Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 năm 2022.

1.1. Định Nghĩa và Phân Loại Tuân Thủ Điều Trị Tâm Thần

Tuân thủ điều trị là mức độ bệnh nhân thực hiện theo các khuyến cáo của nhân viên y tế về việc dùng thuốc, chế độ ăn uống, và thay đổi lối sống. Có 3 loại không tuân thủ chính: không thực hiện đầy đủ, không kiên trì và không đúng cách. Theo Hội nghị Châu Âu về giám sát tuân thủ điều trị năm 2009 đưa ra là "quá trình bệnh nhân sử dụng thuốc theo đúng chỉ định". Điều này có nghĩa dùng đúng thuốc, đúng liều, đúng thời gian, đúng cách. Cần hiểu rõ các loại tuân thủ để có biện pháp can thiệp phù hợp.

1.2. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Tuân Thủ Điều Trị Ngoại Trú Năm 2022

Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị, bao gồm yếu tố liên quan đến hệ thống chăm sóc sức khỏe, bệnh nhân, điều trị, đặc điểm bệnh và kinh tế - xã hội. Tình trạng kinh tế xã hội thấp, trình độ học vấn thấp, thiếu hỗ trợ xã hội, chi phí thuốc cao là những rào cản lớn. Mối quan hệ tốt giữa bác sĩ và bệnh nhân cũng rất quan trọng. Các yếu tố tác động mạnh mẽ đến sự TTĐT đó là mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng, mức độ khuyết tật (thể chất, tâm lý, xã hội và nghề nghiệp), tỉ lệ tiến triển và mức độ nghiêm trọng của bệnh, và sự sẵn...

II. Vấn Đề Tuân Thủ Điều Trị Ngoại Trú Tâm Thần Thách Thức Năm 2022

Việc không tuân thủ điều trị ngoại trú tâm thần dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng, bao gồm tăng nguy cơ tái phát, nhập viện, giảm chất lượng cuộc sống và tăng gánh nặng kinh tế cho gia đình và xã hội. Bệnh nhân thường xuyên quên uống thuốc, tự ý ngưng thuốc hoặc thay đổi liều lượng. Điều này đặc biệt đáng lo ngại ở bệnh nhân tâm thần phân liệt và các rối loạn tâm thần nặng. Theo điều tra của bệnh viện Tâm thần Hà Nội năm 2009 thì chỉ tính riêng tỷ lệ mắc 10 bệnh tâm thần thường gặp đã có 18,69% dân số bị các bệnh này. Cần có các biện pháp can thiệp hiệu quả để giải quyết vấn đề này.

2.1. Hậu Quả Của Việc Không Tuân Thủ Điều Trị Ngoại Trú Tại BVTT TƯ 2

Không tuân thủ điều trị làm tăng nguy cơ tái phát bệnh, đặc biệt là ở bệnh nhân tâm thần phân liệt. Khi bệnh tái phát, bệnh nhân cần nhập viện điều trị, gây tốn kém chi phí. Ngoài ra, sự không tuân thủ còn ảnh hưởng đến khả năng học tập, làm việc và giao tiếp xã hội của bệnh nhân, làm giảm chất lượng cuộc sống của họ và gia đình. Bệnh viện cần nâng cao nhận thức và cung cấp hỗ trợ cho bệnh nhân.

2.2. Các Hành Vi Không Tuân Thủ Thường Gặp ở Bệnh Nhân Tâm Thần

Các hành vi không tuân thủ điều trị thường gặp bao gồm quên uống thuốc, uống thuốc không đúng liều, tự ý ngưng thuốc, không tái khám đúng hẹn, và sử dụng thêm các loại thuốc khác không được chỉ định. Bệnh nhân có thể quên uống thuốc do nhiều lý do, như quên, bận rộn hoặc tác dụng phụ của thuốc. Việc tự ý ngưng thuốc thường xảy ra khi bệnh nhân cảm thấy khỏe hơn hoặc không chịu đựng được tác dụng phụ. Cần đánh giá kỹ các hành vi này để có biện pháp can thiệp phù hợp.

III. Phương Pháp Phân Tích Tuân Thủ Điều Trị Ngoại Trú Năm 2022

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp định lượng để phân tích tuân thủ điều trị của bệnh nhân điều trị ngoại trú tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 năm 2022. Mẫu nghiên cứu bao gồm 196 bệnh nhân. Dữ liệu được thu thập bằng phiếu khảo sát và phiếu thu thập thông tin từ đơn thuốc. Các biến số nghiên cứu bao gồm đặc điểm nhân khẩu học, lâm sàng và điều trị. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin quan trọng về thực trạng tuân thủ và các yếu tố liên quan.

3.1. Thiết Kế Nghiên Cứu và Thu Thập Dữ Liệu Tại BVTT TƯ 2

Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang mô tả. Phiếu khảo sát được sử dụng để thu thập thông tin về hành vi tuân thủ của bệnh nhân, như tần suất uống thuốc đúng liều, số lần quên uống thuốc, và lý do không tuân thủ. Phiếu thu thập thông tin từ đơn thuốc được sử dụng để thu thập thông tin về loại thuốc, liều lượng và thời gian điều trị. Việc kết hợp hai nguồn dữ liệu này giúp có cái nhìn toàn diện về tuân thủ điều trị.

3.2. Các Biến Số Nghiên Cứu và Xử Lý Phân Tích Số Liệu TTĐT

Các biến số nghiên cứu bao gồm tuổi, giới tính, trình độ học vấn, tình trạng việc làm, thời gian mắc bệnh, loại thuốc sử dụng, và tác dụng phụ của thuốc. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm thống kê SPSS. Các phương pháp phân tích thống kê được sử dụng bao gồm thống kê mô tả, kiểm định chi bình phương và hồi quy logistic. Mục đích là xác định các yếu tố liên quan đến tuân thủ điều trị.

IV. Thực Trạng Tuân Thủ Điều Trị Ngoại Trú Kết Quả Năm 2022

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỉ lệ bệnh nhân tuân thủ điều trị ngoại trú tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 năm 2022 còn thấp. Nhiều bệnh nhân quên uống thuốc, tự ý ngưng thuốc hoặc không tái khám đúng hẹn. Các yếu tố liên quan đến tuân thủ bao gồm trình độ học vấn, tình trạng việc làm và tác dụng phụ của thuốc. Cần có các biện pháp can thiệp để cải thiện tình hình này. Theo nghiên cứu, công tác dược lâm sàng - thông tin thuốc, tư vấn - hướng dẫn sử dụng thuốc, giáo dục bệnh nhân để nâng cao tuân thủ điều trị còn chưa được triển khai đồng bộ tại các cơ sở y tế.

4.1. Tỷ Lệ Uống Thuốc Đúng Liều và Tái Khám Đúng Hẹn 2022

Phần lớn bệnh nhân cho biết họ thường xuyên quên uống thuốc. Một số bệnh nhân tự ý ngưng thuốc do cảm thấy khỏe hơn hoặc không chịu đựng được tác dụng phụ. Tỷ lệ bệnh nhân tái khám đúng hẹn cũng không cao. Điều này cho thấy cần tăng cường tư vấn và giáo dục cho bệnh nhân về tầm quan trọng của việc tuân thủ điều trị.

4.2. Lý Do Không Tuân Thủ và Các Yếu Tố Liên Quan Năm 2022

Các lý do không tuân thủ điều trị thường gặp bao gồm quên, bận rộn, tác dụng phụ của thuốc, và cảm thấy khỏe hơn. Các yếu tố liên quan đến tuân thủ bao gồm trình độ học vấn, tình trạng việc làm và tác dụng phụ của thuốc. Bệnh nhân có trình độ học vấn cao hơn và có việc làm ổn định thường tuân thủ tốt hơn. Tác dụng phụ của thuốc là một rào cản lớn đối với việc tuân thủ.

V. Giải Pháp Cải Thiện Tuân Thủ Điều Trị Ngoại Trú Hiệu Quả

Để cải thiện tuân thủ điều trị ngoại trú tâm thần, cần có các biện pháp can thiệp đa dạng, bao gồm giáo dục bệnh nhân, tư vấn, nhắc nhở uống thuốc, và điều chỉnh phác đồ điều trị để giảm tác dụng phụ. Cần tăng cường sự phối hợp giữa bác sĩ, dược sĩ và gia đình bệnh nhân. Việc sử dụng công nghệ, như ứng dụng điện thoại thông minh, cũng có thể giúp nhắc nhở bệnh nhân uống thuốc đúng giờ. Theo nghiên cứu gần đây, việc người bệnh sử dụng thuốc đúng theo chỉ dẫn của nhân viên y tế đòi hỏi người bệnh phải có kiến thức nhất định về thuốc như tác dụng của thuốc, thời gian sử dụng, chú ý khi sử dụng, tác dụng phụ có thể gặp phải.

5.1. Giáo Dục và Tư Vấn Nâng Cao Nhận Thức TTĐT Tâm Thần

Cần cung cấp cho bệnh nhân thông tin đầy đủ và dễ hiểu về bệnh tâm thần, thuốc điều trị và tầm quan trọng của việc tuân thủ điều trị. Các buổi tư vấn cá nhân hoặc nhóm có thể giúp bệnh nhân giải đáp thắc mắc và giải quyết các vấn đề liên quan đến điều trị. Tài liệu giáo dục, như tờ rơi và video, cũng có thể hữu ích.

5.2. Ứng Dụng Công Nghệ Nhắc Nhở Uống Thuốc và Tái Khám

Các ứng dụng điện thoại thông minh có thể giúp nhắc nhở bệnh nhân uống thuốc đúng giờ và tái khám đúng hẹn. Các ứng dụng này cũng có thể cung cấp thông tin về thuốc và các tác dụng phụ. Việc sử dụng công nghệ giúp tăng cường sự chủ động của bệnh nhân trong quá trình điều trị.

VI. Kết Luận và Hướng Nghiên Cứu Về Tuân Thủ Điều Trị

Nghiên cứu này đã cung cấp thông tin quan trọng về thực trạng tuân thủ điều trị ngoại trú tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 năm 2022. Kết quả cho thấy tỉ lệ tuân thủ còn thấp và cần có các biện pháp can thiệp để cải thiện. Các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp khác nhau và xác định các yếu tố dự báo tuân thủ. Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 là bệnh viện đầu ngành Tâm thần phía Nam trực thuộc Bộ y tế, đảm nhận công tác chăm sóc, điều trị bệnh nhân tâm thần và chỉ đạo mạng lưới chăm sóc sức khỏe tâm thần các tỉnh từ Đà Nẵng trở vào.

6.1. Tóm Tắt Kết Quả Nghiên Cứu và Ý Nghĩa Thực Tiễn

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng tỉ lệ tuân thủ điều trị còn thấp và các yếu tố liên quan bao gồm trình độ học vấn, tình trạng việc làm và tác dụng phụ của thuốc. Các kết quả này có ý nghĩa thực tiễn trong việc thiết kế các biện pháp can thiệp phù hợp để cải thiện tình hình.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Tuân Thủ Điều Trị Ngoại Trú Tâm Thần

Các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp khác nhau, như giáo dục bệnh nhân, tư vấn, nhắc nhở uống thuốc, và điều chỉnh phác đồ điều trị. Cũng cần xác định các yếu tố dự báo tuân thủ điều trị để có thể can thiệp sớm và hiệu quả hơn.

Nội dung chính

Tổng quan nghiên cứu

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2003, tỷ lệ tuân thủ điều trị dài hạn đối với các bệnh mãn tính tại các nước phát triển trung bình chỉ đạt khoảng 50%, trong khi tại các nước đang phát triển, tỷ lệ này còn thấp hơn nhiều. Ở Việt Nam, các nghiên cứu riêng biệt cho thấy tỷ lệ tuân thủ điều trị chỉ dao động trong khoảng 25-44%. Đặc biệt, đối với người bệnh tâm thần, việc không tuân thủ điều trị làm tăng nguy cơ tái phát, nhập viện, tự sát và gia tăng chi phí điều trị, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 là cơ sở đầu ngành phía Nam chuyên chăm sóc và điều trị bệnh nhân tâm thần, nơi người bệnh phải sử dụng thuốc liên tục và lâu dài. Tuy nhiên, công tác tư vấn, hướng dẫn sử dụng thuốc nhằm nâng cao tuân thủ điều trị tại đây còn chưa được triển khai đồng bộ.

Nghiên cứu này nhằm phân tích thực trạng tuân thủ điều trị của người bệnh điều trị ngoại trú tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 trong năm 2022, đồng thời đánh giá các yếu tố liên quan đến tuân thủ điều trị. Mục tiêu cụ thể bao gồm mô tả tỷ lệ tuân thủ điều trị và phân tích các yếu tố nhân khẩu học, lâm sàng, điều trị ảnh hưởng đến tuân thủ. Thời gian nghiên cứu tập trung từ tháng 1 đến tháng 2 năm 2023, tại quầy phát thuốc BHYT của bệnh viện. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả điều trị, giảm thiểu tái phát và chi phí y tế, góp phần cải thiện chất lượng chăm sóc sức khỏe tâm thần tại khu vực phía Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khái niệm tuân thủ điều trị (treatment adherence) được WHO định nghĩa là mức độ hành vi của người bệnh trong việc uống thuốc, tuân thủ chế độ ăn kiêng và thay đổi lối sống theo khuyến cáo của nhân viên y tế. Tuân thủ điều trị được phân loại thành ba dạng chính: không thực hiện đầy đủ (non fulfillment adherence), không kiên trì (non persistence), và không đúng cách (non conforming). Các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị được chia thành năm nhóm: yếu tố kinh tế - xã hội, hệ thống chăm sóc sức khỏe, điều kiện bệnh tật, liệu pháp điều trị và đặc điểm người bệnh.

Khung lý thuyết còn bao gồm các mô hình đánh giá tuân thủ điều trị qua phương pháp trực tiếp (đo nồng độ thuốc trong máu, giám sát trực tiếp) và gián tiếp (giám sát điện tử, đếm thuốc, nhật ký bệnh nhân, bộ câu hỏi đánh giá). Các thang đo như Morisky-8 (MMAS-8), MARS, SEAMS được sử dụng để đánh giá hành vi tuân thủ và các rào cản liên quan.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang có phân tích, với cỡ mẫu 196 người bệnh điều trị ngoại trú được lựa chọn ngẫu nhiên tại quầy phát thuốc BHYT của Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 trong khoảng thời gian từ 03/01/2023 đến 28/02/2023. Tiêu chuẩn lựa chọn bao gồm người nhà trực tiếp chăm sóc người bệnh, người bệnh lĩnh thuốc lần thứ hai trở lên. Dữ liệu được thu thập qua phỏng vấn trực tiếp bằng bộ câu hỏi đánh giá tuân thủ điều trị gồm 13 câu hỏi, kết hợp với việc thu thập thông tin từ đơn thuốc và sổ điều trị ngoại trú.

Phân tích số liệu được thực hiện bằng phần mềm SPSS 21.0, sử dụng thống kê mô tả (tần số, tỷ lệ phần trăm) và kiểm định χ2 để so sánh các tỷ lệ tuân thủ theo các nhóm nhân khẩu học và lâm sàng. Khoảng tin cậy 95% với mức ý nghĩa p=0,05 được áp dụng để đánh giá ý nghĩa thống kê. Các biến số chính bao gồm tỷ lệ uống thuốc đúng liều, đúng thời điểm, quên uống thuốc, tự ý ngưng thuốc, tái khám đúng hẹn và uống thêm thuốc khác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ uống thuốc đúng liều và đúng thời điểm: Kết quả khảo sát 196 người bệnh cho thấy 92,35% người bệnh uống đúng liều dùng một lần, trong khi tỷ lệ uống đúng liều dùng trong 24 giờ là 82,14%. Tỷ lệ người bệnh uống thuốc đúng thời điểm cũng đạt mức cao, phản ánh sự tuân thủ tương đối tốt trong việc sử dụng thuốc.

2. Tỷ lệ quên uống thuốc: Có 13,78% người bệnh thừa nhận quên uống thuốc trong vòng 4 tuần gần nhất. Trong nhóm này, nam giới chiếm 81,48%, cao hơn nhiều so với nữ giới (18,52%). Đa số người quên thuốc có việc làm (66,67%), cho thấy áp lực công việc có thể ảnh hưởng đến việc nhớ uống thuốc.

3. Xử lý khi quên thuốc: 100% người bệnh quên thuốc được xử lý đúng cách, tức là uống liều tiếp theo như bình thường, phù hợp với hướng dẫn điều trị.

4. Tự ý ngưng thuốc và tái khám: Tỷ lệ người bệnh tự ý ngưng thuốc là 5,10%, trong đó 60% lý do do "thấy bệnh ổn", 20% "sợ uống thuốc" và 20% "không thấy đỡ". Tỷ lệ tái khám đúng hẹn đạt 93,88%, trong khi 6,12% không đúng hẹn, chủ yếu do "sợ uống thuốc" (50%) và "nhà xa" (33,67%).

5. Uống thêm thuốc khác: 14,80% người bệnh có uống thêm các loại thuốc khác ngoài đơn thuốc, có thể do tự ý hoặc do chỉ định không rõ ràng, tiềm ẩn nguy cơ tương tác thuốc và ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.

Thảo luận kết quả

Tỷ lệ tuân thủ điều trị tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 năm 2022 tương đối cao so với các nghiên cứu trước đây tại Việt Nam, ví dụ như tỷ lệ tuân thủ điều trị tốt chỉ khoảng 16,2% ở bệnh nhân trầm cảm ngoại trú tại cùng bệnh viện trong một nghiên cứu gần đây. Việc người bệnh uống đúng liều và đúng thời điểm trên 80% cho thấy hiệu quả bước đầu của công tác tư vấn và quản lý thuốc tại bệnh viện.

Tuy nhiên, tỷ lệ quên thuốc và tự ý ngưng thuốc vẫn còn đáng chú ý, đặc biệt nguyên nhân chủ yếu là do bệnh nhân cảm thấy bệnh ổn hoặc lo ngại tác dụng phụ của thuốc. Điều này phù hợp với các nghiên cứu quốc tế cho thấy niềm tin và nhận thức của bệnh nhân về bệnh và thuốc là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị. Việc 100% người bệnh quên thuốc được xử lý đúng cách là điểm tích cực, thể hiện sự hướng dẫn rõ ràng từ nhân viên y tế.

Tỷ lệ tái khám đúng hẹn cao (93,88%) phản ánh sự cam kết của người bệnh trong việc theo dõi điều trị, tuy nhiên vẫn còn một số trường hợp không tái khám đúng do các rào cản về tâm lý và địa lý. Việc 14,8% người bệnh uống thêm thuốc khác có thể làm tăng nguy cơ tương tác thuốc và tác dụng phụ, cần được kiểm soát chặt chẽ hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ tuân thủ các tiêu chí (uống đúng liều, đúng thời điểm, quên thuốc, tự ý ngưng thuốc, tái khám đúng hẹn) và bảng phân tích mối liên quan giữa các yếu tố nhân khẩu học với tuân thủ điều trị, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế trong thực trạng hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường tư vấn và giáo dục bệnh nhân: Tổ chức các buổi tư vấn, giáo dục về bệnh tâm thần và tác dụng của thuốc nhằm nâng cao nhận thức, giảm lo ngại về tác dụng phụ, từ đó cải thiện tỷ lệ tuân thủ. Thời gian thực hiện: trong 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: khoa Dược lâm sàng phối hợp với bác sĩ điều trị.

2. Phát triển hệ thống nhắc nhở uống thuốc: Áp dụng công nghệ nhắn tin SMS hoặc ứng dụng điện thoại để nhắc nhở người bệnh uống thuốc đúng giờ, giảm tỷ lệ quên thuốc. Thời gian triển khai: 3 tháng. Chủ thể thực hiện: phòng Công nghệ thông tin và khoa Dược.

3. Tăng cường theo dõi và hỗ trợ tái khám: Thiết lập hệ thống gọi điện thoại nhắc nhở tái khám, đặc biệt với những bệnh nhân có nguy cơ không tái khám đúng hẹn do lý do tâm lý hoặc địa lý. Thời gian: 6 tháng. Chủ thể: phòng Quản lý bệnh nhân và nhân viên y tế.

4. Kiểm soát việc sử dụng thuốc bổ sung: Tăng cường kiểm tra, giám sát việc sử dụng thuốc ngoài đơn, tư vấn người bệnh về nguy cơ tương tác thuốc và tác dụng phụ. Thời gian: liên tục. Chủ thể: khoa Dược và bác sĩ điều trị.

5. Đào tạo nhân viên y tế về kỹ năng giao tiếp và tư vấn: Nâng cao năng lực nhân viên y tế trong việc xây dựng mối quan hệ tin cậy với bệnh nhân, giúp bệnh nhân hiểu rõ lợi ích và rủi ro của điều trị. Thời gian: 6 tháng. Chủ thể: Ban Giám đốc bệnh viện phối hợp với các đơn vị đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhân viên y tế và dược sĩ lâm sàng: Luận văn cung cấp dữ liệu thực tiễn về tuân thủ điều trị ở bệnh nhân tâm thần, giúp cải thiện kỹ năng tư vấn và quản lý thuốc, từ đó nâng cao hiệu quả điều trị.

2. Quản lý bệnh viện và nhà hoạch định chính sách y tế: Thông tin về các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị và đề xuất giải pháp giúp xây dựng chính sách hỗ trợ, cải thiện chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành y dược: Tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, đánh giá tuân thủ điều trị và các yếu tố liên quan trong lĩnh vực tâm thần học.

4. Gia đình và người chăm sóc bệnh nhân tâm thần: Hiểu rõ tầm quan trọng của tuân thủ điều trị, các rào cản và cách hỗ trợ người bệnh trong quá trình điều trị ngoại trú.

Câu hỏi thường gặp

1. Tuân thủ điều trị là gì và tại sao quan trọng với bệnh nhân tâm thần?
   Tuân thủ điều trị là việc người bệnh sử dụng thuốc và tuân theo chỉ dẫn y tế đúng liều, đúng thời điểm và đúng cách. Đối với bệnh nhân tâm thần, tuân thủ giúp kiểm soát triệu chứng, giảm tái phát và cải thiện chất lượng cuộc sống.

2. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị ở bệnh nhân tâm thần?
   Bao gồm yếu tố kinh tế - xã hội (trình độ học vấn, việc làm), hệ thống chăm sóc sức khỏe (mối quan hệ với bác sĩ), đặc điểm bệnh (mức độ nghiêm trọng), liệu pháp điều trị (tác dụng phụ) và yếu tố cá nhân (kiến thức, niềm tin).

3. Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá tuân thủ điều trị trong nghiên cứu này?
   Nghiên cứu sử dụng bộ câu hỏi phỏng vấn gồm 13 câu hỏi đánh giá hành vi uống thuốc, kết hợp với thu thập dữ liệu từ đơn thuốc và sổ điều trị ngoại trú, phân tích bằng phần mềm SPSS.

4. Tỷ lệ người bệnh quên uống thuốc và tự ý ngưng thuốc là bao nhiêu?
   Tỷ lệ quên uống thuốc là 13,78%, trong khi tỷ lệ tự ý ngưng thuốc là 5,10%, chủ yếu do bệnh nhân cảm thấy bệnh ổn hoặc lo ngại tác dụng phụ.

5. Giải pháp nào hiệu quả để nâng cao tuân thủ điều trị?
   Các giải pháp bao gồm tư vấn, giáo dục bệnh nhân, sử dụng công nghệ nhắc nhở uống thuốc, tăng cường theo dõi tái khám, kiểm soát việc sử dụng thuốc bổ sung và đào tạo nhân viên y tế về kỹ năng giao tiếp.

Kết luận

• Tỷ lệ tuân thủ điều trị của người bệnh ngoại trú tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 năm 2022 đạt mức tương đối cao với 92,35% uống đúng liều dùng một lần và 82,14% uống đúng liều dùng 24 giờ.
• Tỷ lệ quên thuốc là 13,78%, trong đó nam giới và người có việc làm chiếm tỷ lệ cao hơn.
• Tự ý ngưng thuốc chiếm 5,10%, chủ yếu do bệnh nhân cảm thấy bệnh ổn hoặc lo ngại tác dụng phụ.
• Tỷ lệ tái khám đúng hẹn đạt 93,88%, tuy nhiên vẫn còn một số trường hợp không tái khám đúng do rào cản tâm lý và địa lý.
• Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao tuân thủ điều trị, bao gồm tư vấn, nhắc nhở, theo dõi tái khám và kiểm soát sử dụng thuốc bổ sung.

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất trong thời gian 6-12 tháng, đồng thời tiến hành đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Các đơn vị quản lý và nhân viên y tế được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân tâm thần. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ triển khai, độc giả có thể liên hệ khoa Dược lâm sàng Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2.