Chuyên khảo về rủi ro hệ thống ngân hàng, chứng khoán và bảo hiểm tại Việt Nam

• Tác giả: Phan Thị Linh
• Trường học: Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng
• Đề tài: Rủi ro hệ thống ngân hàng – chứng khoán – bảo hiểm tại Việt Nam
• Loại tài liệu: sách chuyên khảo
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: TP. Hồ Chí Minh

• LỜI MỞ ĐẦU
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC HÌNH
• DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
• 1. Chương 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ RỦI RO NGÂN HÀNG
• 1.1. Quan điểm về an toàn hệ thống ngân hàng
• 1.2. Quan điểm về rủi ro hệ thống ngân hàng
• 1.3. Nhận diện rủi ro hệ thống ngân hàng
• 1.4. Đặc điểm rủi ro hệ thống ngân hàng
• 1.5. Phân loại rủi ro hệ thống ngân hàng
• 1.6. Rủi ro tín dụng
• 1.6.1. Khái niệm rủi ro tín dụng
• 1.6.2. Phân loại rủi ro tín dụng
• 1.6.3. Phương pháp đo lường rủi ro tín dụng
• 1.6.4. Các yếu tố gây ra rủi ro tín dụng
• 1.7. Rủi ro hoạt động
• 1.7.1. Khái niệm rủi ro hoạt động
• 1.7.2. Phân loại rủi ro hoạt động
• 1.7.3. Phương pháp đo lường rủi ro hoạt động
• 1.7.4. Các yếu tố gây ra rủi ro hoạt động
• 1.8. Rủi ro thị trường
• 1.8.1. Khái niệm rủi ro thị trường
• 1.8.2. Phân loại rủi ro thị trường
• 1.8.3. Phương pháp đo lường rủi ro thị trường
• 1.9. Hệ thống ngân hàng sử dụng cách tiếp cận mô hình nội bộ (IMA) đối với danh mục mua bán
• 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ RỦI RO HỆ THỐNG CHỨNG KHOÁN
• 2.1. Khái niệm rủi ro chứng khoán
• 2.2. Đặc điểm rủi ro chứng khoán
• 2.3. Phân loại rủi ro chứng khoán
• 2.3.1. Rủi ro hệ thống
• 2.3.2. Rủi ro phi hệ thống
• 2.4. Nhận diện rủi ro chứng khoán
• 2.5. Nguyên nhân gây ra rủi ro chứng khoán
• 2.5.1. Xuất phát từ đối tượng và hành vi kinh doanh
• 2.5.2. Rủi ro từ hệ thống công nghệ thông tin
• 2.5.3. Nguyên nhân từ quản lý giao dịch chứng khoán
• 2.5.4. Nguyên nhân xuất phát từ khách hàng
• 2.5.5. Nguyên nhân khác
• 3. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ RỦI RO HỆ THỐNG BẢO HIỂM
• 3.1. Đặc điểm rủi ro doanh nghiệp bảo hiểm
• 3.2. Nhận diện rủi ro doanh nghiệp bảo hiểm
• 3.3. Nguyên nhân gây ra rủi ro doanh nghiệp bảo hiểm
• 3.3.1. Các nhân tố bên trong
• 3.3.2. Các nhân tố bên ngoài
• 4. CÁC CHỈ TIÊU VÀ MÔ HÌNH ĐO LƯỜNG RỦI RO
• 4.1. HỆ THỐNG NGÂN HÀNG – CHỨNG KHOÁN – BẢO HIỂM
• 4.1.1. Các chỉ tiêu đo lường rủi ro của hệ thống ngân hàng
• 4.1.1.1. Chỉ tiêu định tính đo lường rủi ro của hệ thống ngân hàng
• 4.1.1.2. Chỉ tiêu định lượng đo lường rủi ro của hệ thống ngân hàng
• 4.1.1.3. Các yêu cầu khi sử dụng các chỉ tiêu định tính và định lượng đo lường rủi ro của hệ thống ngân hàng
• 4.1.2. Các chỉ tiêu đo lường rủi ro của hệ thống chứng khoán
• 4.1.2.1. Chỉ tiêu định tính đo lường rủi ro của hệ thống chứng khoán
• 4.1.2.2. Chỉ tiêu định lượng đo lường rủi ro của hệ thống chứng khoán
• 4.1.3. Các chỉ tiêu đo lường rủi ro của hệ thống bảo hiểm
• 4.1.3.1. Các chỉ tiêu định tính đo lường rủi ro của hệ thống bảo hiểm
• 4.1.3.2. Chỉ tiêu định lượng đo lường rủi ro của hệ thống bảo hiểm
• 4.1.4. Các mô hình đo lường rủi ro hệ thống Ngân hàng – Chứng khoán – Bảo hiểm
• 4.1.4.1. Mô hình dự báo tài chính (FPM)
• 4.1.4.2. Mô hình đánh giá khả năng chịu đựng hệ thống (Stress-test)
• 4.1.4.3. Mô hình đánh giá hiệu quả hoạt động ngân hàng (DEA- Data envelopment analysis)
• 4.1.4.4. Mô hình xếp hạng các tổ chức tín dụng
• 4.1.4.5. Hệ thống mô hình cảnh báo sớm (theo phương pháp Alman’s Z-Score)
• 4.1.4.6. Hệ thống mô hình vệ tinh
• 4.1.4.7. Mô hình đo lường độ biến động của hệ thống Chứng khoán
• 4.1.4.8. Mô hình CAPM
• 4.1.4.9. Mô hình chỉ số phá sản Z
• 4.1.4.10. Một số lưu ý khi sử dụng các Mô hình đo lường rủi ro hệ thống Ngân hàng – Chứng khoán – Bảo hiểm
• 5. THỰC TRẠNG RỦI RO HỆ THỐNG
• 5.1. NGÂN HÀNG – CHỨNG KHOÁN – BẢO HIỂM TẠI VIỆT NAM
• 5.1.1. Thực trạng rủi ro của hệ thống ngân hàng
• 5.1.1.1. Trong phạm vi nghiên cứu này, tác giả phân tích thực trạng rủi ro hệ thống ngân hàng thông qua các chỉ số CAMELS trong giai đoạn 2015-2022
• 5.1.1.2. Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu
• 5.1.1.3. Chất lượng tín dụng của hệ thống ngân hàng
• 5.1.1.4. Đa dạng hóa danh mục cho vay
• 5.1.1.5. Hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng
• 5.1.1.6. Khả năng thanh khoản của ngân hàng
• 5.1.1.7. Nguy cơ rủi ro do biến động tỷ giá
• 5.1.2. Thực trạng rủi ro của hệ thống chứng khoán
• 5.1.2.1. Tỷ suất sinh lời của CTCK
• 5.1.2.2. Tình hình vốn chủ sở hữu của CTCK
• 5.1.2.3. Tình hình tài sản của các CTCK
• 5.1.2.4. Chi phí hoạt động của các CTCK
• 5.1.2.5. Nợ phải trả của các CTCK Việt Nam
• 5.1.3. Thực trạng rủi ro của hệ thống bảo hiểm
• 5.1.3.1. Tổng tài sản của hệ thống bảo hiểm
• 5.1.3.2. Vốn Chủ sở hữu của hệ thống bảo hiểm
• 5.1.3.3. Tổng nợ của hệ thống bảo hiểm
• 5.1.3.4. Chi phí hoạt động của hệ thống bảo hiểm
• 5.1.3.5. Doanh thu của hệ thống bảo hiểm
• 5.1.4. Đánh giá thực trạng rủi ro hệ thống Ngân hàng – Chứng khoán – Bảo hiểm
• 5.1.4.1. Kết quả đạt được
• 5.1.4.1.1. Đối với hệ thống Ngân hàng
• 5.1.4.1.2. Đối với hệ thống chứng khoán
• 5.1.4.1.3. Đối với hệ thống bảo hiểm
• 5.1.4.2. Hạn chế và nguyên nhân
• 5.1.4.2.1. Đối với hệ thống ngân hàng
• 5.1.4.2.2. Đối với hệ thống chứng khoán
• 5.1.4.2.3. Đối với hệ thống bảo hiểm
• 6. GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO HỆ THỐNG
• 6.1. NGÂN HÀNG – CHỨNG KHOÁN – BẢO HIỂM TẠI VIỆT NAM
• 6.1.1. Giải pháp ổn định kinh tế vĩ mô của Chính phủ
• 6.1.2. Xây dựng cơ chế giám sát tài chính phù hợp
• 6.1.3. Xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý nhằm đảm bảo sự vận hành thành công và có hiệu quả của chính sách an toàn vĩ mô
• 6.1.4. Xây dựng và áp dụng hệ thống chỉ tiêu giám sát an toàn vĩ mô
• 6.1.5. Xây dựng hệ thống thông tin giám sát an toàn vĩ mô
• 6.1.6. Giải pháp hạn chế rủi ro hệ thống Ngân hàng
• 6.1.6.1. Xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý nhằm đảm bảo sự vận hành thành công và có hiệu quả của chính sách của nhà nước trong ổn định tài chính của hệ thống ngân hàng
• 6.1.6.2. Thực hiện giám sát hoạt động của hệ thống ngân hàng
• 6.1.6.3. Cần công bố thông tin về ổn định tài chính
• 6.1.6.4. Cần xây dựng một cơ chế đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng
• 6.1.6.5. Giải pháp đối với ngân hàng thương mại Việt Nam
• 6.1.7. Giải pháp hạn chế rủi ro hệ thống chứng khoán
• 6.1.7.1. Giải pháp sử dụng các mô hình lý thuyết vào phân tích đầu tư
• 6.1.7.2. Giải pháp phân tích hoạt động tài chính doanh nghiệp
• 6.1.7.3. Giải pháp sử dụng các công cụ phái sinh
• 6.1.7.4. Xây dựng quy trình quản lý rủi ro
• 6.1.7.5. Nâng cao vai trò giám sát cho từng đối tượng giám sát
• 6.1.7.6. Đầu tư công nghệ thông tin hiện đại
• 6.1.7.7. Hoàn thiện hệ thống quản trị rủi ro
• 6.1.7.8. Nâng cao đạo đức nghề nghiệp
• 6.1.8. Giải pháp hạn chế rủi ro hệ thống bảo hiểm
• 6.1.8.1. Đối với nguồn vốn đầu tư
• 6.1.8.2. Đối với danh mục đầu tư
• 6.1.8.3. Về Tổ chức hoạt động đầu tư
• 6.1.8.4. Xây dựng hệ thống quản lý và kiểm soát rủi ro
• 6.1.8.5. Nâng cao năng lực quản lý và giám sát của nhà nước
• 7. Chương 1 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ RỦI RO NGÂN HÀNG

I. Rủi ro ngân hàng

Rủi ro ngân hàng là một trong những vấn đề trọng tâm trong nghiên cứu này. Hệ thống ngân hàng Việt Nam đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm rủi ro tín dụng, rủi ro thị trường và rủi ro hoạt động. Các chỉ số CAMELS được sử dụng để đánh giá mức độ an toàn của hệ thống ngân hàng. Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu và chất lượng tín dụng là hai yếu tố quan trọng. Nghiên cứu chỉ ra rằng, việc đa dạng hóa danh mục cho vay và cải thiện hiệu quả hoạt động kinh doanh là cần thiết để giảm thiểu rủi ro.

1.1. Rủi ro tín dụng

Rủi ro tín dụng là rủi ro lớn nhất đối với hệ thống ngân hàng. Nó phát sinh khi khách hàng không thể trả nợ đúng hạn. Các yếu tố gây ra rủi ro tín dụng bao gồm sự suy thoái kinh tế, quản lý yếu kém và thiếu thông tin. Phương pháp đo lường rủi ro tín dụng bao gồm mô hình VaR và các chỉ số định lượng như tỷ lệ nợ xấu. Việc quản lý rủi ro tín dụng hiệu quả đòi hỏi sự kết hợp giữa chính sách tài chính và công nghệ thông tin.

1.2. Rủi ro thị trường

Rủi ro thị trường liên quan đến sự biến động của thị trường tài chính, bao gồm lãi suất, tỷ giá và giá cả hàng hóa. Hệ thống ngân hàng Việt Nam sử dụng mô hình nội bộ (IMA) để đo lường rủi ro thị trường. Các biện pháp giảm thiểu rủi ro bao gồm đa dạng hóa danh mục đầu tư và sử dụng các công cụ phái sinh. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, việc cải thiện hệ thống giám sát thị trường là cần thiết để đối phó với rủi ro thị trường.

II. Rủi ro chứng khoán

Rủi ro chứng khoán là một phần không thể thiếu trong phân tích rủi ro hệ thống tài chính. Thị trường chứng khoán Việt Nam đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm rủi ro hệ thống và rủi ro phi hệ thống. Các yếu tố gây ra rủi ro chứng khoán bao gồm sự biến động của thị trường, quản lý yếu kém và rủi ro công nghệ thông tin. Nghiên cứu đề xuất các giải pháp như sử dụng mô hình CAPM và cải thiện quy trình quản lý rủi ro.

2.1. Rủi ro hệ thống

Rủi ro hệ thống là rủi ro không thể loại bỏ thông qua đa dạng hóa danh mục đầu tư. Nó liên quan đến các yếu tố vĩ mô như lãi suất, lạm phát và chính sách tài chính. Nghiên cứu chỉ ra rằng, việc sử dụng các công cụ phái sinh và cải thiện hệ thống giám sát thị trường là cần thiết để giảm thiểu rủi ro hệ thống.

2.2. Rủi ro phi hệ thống

Rủi ro phi hệ thống là rủi ro có thể loại bỏ thông qua đa dạng hóa danh mục đầu tư. Nó liên quan đến các yếu tố cụ thể của từng công ty, như quản lý yếu kém và rủi ro công nghệ thông tin. Nghiên cứu đề xuất các giải pháp như cải thiện quy trình quản lý rủi ro và đầu tư công nghệ thông tin hiện đại.

III. Rủi ro bảo hiểm

Rủi ro bảo hiểm là một phần quan trọng trong phân tích rủi ro hệ thống tài chính. Ngành bảo hiểm Việt Nam đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm rủi ro đầu tư và rủi ro quản lý. Các yếu tố gây ra rủi ro bảo hiểm bao gồm sự biến động của thị trường, quản lý yếu kém và thiếu thông tin. Nghiên cứu đề xuất các giải pháp như cải thiện hệ thống quản lý rủi ro và nâng cao năng lực quản lý của nhà nước.

3.1. Rủi ro đầu tư

Rủi ro đầu tư liên quan đến sự biến động của thị trường tài chính, bao gồm lãi suất, tỷ giá và giá cả hàng hóa. Nghiên cứu chỉ ra rằng, việc đa dạng hóa danh mục đầu tư và sử dụng các công cụ phái sinh là cần thiết để giảm thiểu rủi ro đầu tư.

3.2. Rủi ro quản lý

Rủi ro quản lý liên quan đến sự yếu kém trong quản lý và thiếu thông tin. Nghiên cứu đề xuất các giải pháp như cải thiện hệ thống quản lý rủi ro và nâng cao năng lực quản lý của nhà nước.