Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Nguy Cơ Phá Sản Của Các Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Tại Việt Nam: Vận Dụng Mô Hình Z – Score

• Tác giả: Vũ Nguyễn Ngọc Tuyền
• Người hướng dẫn: PGS. Phạm Thị Tuyết Trinh
• Trường học: Trường Đại học Ngân hàng Tp. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài chính Ngân hàng
• Đề tài: Các nhân tố ảnh hưởng đến nguy cơ phá sản của các Ngân hàng thương mại cổ phần tại Việt Nam: Vận dụng mô hình Z – Score
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT LUẬN VĂN
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.2.1. Mục tiêu tổng quát
• 1.2.2. Mục tiêu cụ thể
• 1.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu
• 1.6. Đóng góp của đề tài
• 1.7. Kết cấu của luận văn
• 1.8. TÓM TẮT CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
• 2.1. Lý thuyết về rủi ro phá sản của ngân hàng thương mại
• 2.2. Rủi ro tại ngân hàng thương mại
• 2.3. Phá sản tại ngân hàng thương mại
• 2.4. Chỉ tiêu đo lường rủi ro phá sản tại các ngân hàng thương mại
• 2.5. Lý thuyết liên quan đến rủi ro phá sản của các ngân hàng thương mại
• 2.5.1. Lý thuyết trung gian tài chính
• 2.5.2. Lý thuyết danh mục đầu tư hiện đại
• 2.5.3. Lý thuyết tính kinh tế theo quy mô
• 2.6. Các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro phá sản của các ngân hàng thương mại
• 2.6.1. Các nhân tố bên trong ngân hàng thương mại
• 2.6.1.1. Nhóm nhân tố phản ánh về mức độ an toàn vốn
• 2.6.1.2. Nhóm các nhân tố phản ánh chất lượng tài sản có
• 2.6.1.3. Nhóm nhân tố phản ánh năng lực quản lý của ngân hàng thương mại
• 2.6.1.4. Nhóm nhân tố phản ánh khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại
• 2.6.2. Các nhân tố bên ngoài ngân hàng
• 2.6.2.1. Tốc độ tăng trưởng kinh tế
• 2.6.2.2. Tỷ lệ lạm phát
• 2.7. Tình hình nghiên cứu
• 2.7.1. Các nghiên cứu nước ngoài
• 2.7.2. Các nghiên cứu trong nước
• 2.8. Khoảng trống nghiên cứu
• 2.9. TÓM TẮT CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: MÔ HÌNH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Mô hình và giả thuyết nghiên cứu
• 3.1.1. Mô hình nghiên cứu đề xuất
• 3.1.2. Giả thuyết nghiên cứu
• 3.2. Quy mô ngân hàng
• 3.3. Tỷ lệ vốn chủ sở hữu
• 3.4. Tỷ suất sinh lời
• 3.5. Tăng trưởng tín dụng
• 3.6. Tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng
• 3.7. Tỷ lệ chi phí hoạt động
• 3.8. Tỷ lệ an toàn vốn
• 3.9. Tăng trưởng tiền gửi huy động
• 3.10. Đa dạng hóa thu nhập
• 3.11. Tốc độ tăng trưởng kinh tế
• 3.12. Tỷ lệ lạm phát
• 3.13. Sở hữu Nhà nước
• 3.14. Đại dịch Covid 19
• 3.15. Phương pháp nghiên cứu
• 3.15.1. Quy trình thực hiện nghiên cứu
• 3.15.2. Mẫu nghiên cứu và phương pháp thu thập số liệu
• 3.15.3. Phương pháp xử lý số liệu
• 3.16. TÓM TẮT CHƯƠNG 3
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu và phân tích tương quan của các biến số trong mô hình nghiên cứu
• 4.2. Tình hình của hệ số Z – Score của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam giai đoạn 2014 – 2023
• 4.3. Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu
• 4.4. Sự tương quan giữa các biến số độc lập trong mô hình nghiên cứu
• 4.5. Kết quả tính toán từ mô hình hồi quy đa biến
• 4.6. Kết quả các mô hình hồi quy
• 4.7. Kiểm định và khắc phục khuyết tật của mô hình REM
• 4.8. Kiểm định giả thuyết thống kê và thảo luận kết quả nghiên cứu
• 4.8.1. Kiểm định giả thuyết thống kê
• 4.8.2. Thảo luận kết quả nghiên cứu
• 4.9. TÓM TẮT CHƯƠNG 4
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH
• 5.1. Hàm ý chính sách
• 5.1.1. Đối với quy mô ngân hàng
• 5.1.2. Đối với đòn bẩy tài chính
• 5.1.3. Đối với tỷ suất sinh lời
• 5.1.4. Đối với tăng trưởng tín dụng
• 5.1.5. Đối với tăng trưởng tiền gửi
• 5.1.6. Đối với tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng
• 5.1.7. Đối với tỷ lệ lạm phát
• 5.2. Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo
• 5.2.1. Hạn chế nghiên cứu
• 5.2.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo
• 5.3. TÓM TẮT CHƯƠNG 5
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1: DỮ LIỆU THU THẬP
• PHỤ LỤC 2: KẾT QUẢ TÍNH TOÁN
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG BIỂU
• DANH MỤC HÌNH VẼ SƠ ĐỒ

I. Tổng Quan Phân Tích Nguy Cơ Phá Sản Ngân Hàng TMCP

Hoạt động của hệ thống ngân hàng TMCP được ví như mạch máu của nền kinh tế. Ngân hàng là trung gian tài chính quan trọng, phân phối vốn, và thúc đẩy tăng trưởng. Tuy nhiên, hoạt động ngân hàng luôn tiềm ẩn rủi ro, từ thanh khoản, tỷ giá, lãi suất đến tín dụng và thậm chí phá sản. Nguy cơ này có thể lan rộng, gây sụp đổ hệ thống tài chính và ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế. Việc Việt Nam gia nhập WTO năm 2007 mở ra cơ hội phát triển nhưng cũng đặt ra thách thức lớn trong quản lý rủi ro và nhận diện dấu hiệu bất lợi. Để đánh giá và đưa ra kiến nghị chính sách phù hợp, nghiên cứu này ứng dụng mô hình Z-Score của Altman (1968) để đánh giá các nhân tố tác động đến nguy cơ phá sản của ngân hàng TMCP tại Việt Nam. Đây là công cụ dự báo rủi ro phá sản phổ biến trong nhiều nghiên cứu.

1.1. Tầm Quan Trọng của Phân Tích Nguy Cơ Phá Sản Ngân Hàng

Phân tích nguy cơ phá sản ngân hàng là vô cùng quan trọng bởi hệ thống ngân hàng có vai trò then chốt trong nền kinh tế. Sự sụp đổ của một ngân hàng có thể gây ra hiệu ứng domino, ảnh hưởng đến các ngân hàng khác và cả hệ thống tài chính. Việc dự báo sớm nguy cơ phá sản giúp các nhà quản lý, cơ quan quản lý có biện pháp can thiệp kịp thời, giảm thiểu thiệt hại cho nền kinh tế.

1.2. Giới Thiệu Mô Hình Z Score trong Dự Báo Phá Sản Ngân Hàng

Mô hình Z-Score, được phát triển bởi Altman, là một công cụ định lượng được sử dụng rộng rãi để dự đoán khả năng phá sản của một doanh nghiệp, bao gồm cả ngân hàng. Mô hình này sử dụng các chỉ số tài chính quan trọng như lợi nhuận, đòn bẩy tài chính, và thanh khoản để tính toán điểm số Z. Điểm số này cho biết mức độ rủi ro tài chính của ngân hàng.

1.3. Bối Cảnh Ngành Ngân Hàng Việt Nam Giai Đoạn 2014 2023

Giai đoạn 2014-2023 chứng kiến nhiều biến động trong ngành ngân hàng Việt Nam. Quá trình tái cơ cấu hệ thống, sự trỗi dậy của nợ xấu, và ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 đã tạo ra những thách thức lớn cho các ngân hàng. Việc phân tích nguy cơ phá sản trong giai đoạn này có ý nghĩa quan trọng để đánh giá khả năng chống chịu của hệ thống ngân hàng trước các cú sốc kinh tế.

II. Vấn Đề Thách Thức và Rủi Ro với Ngân Hàng TMCP Việt Nam

Các ngân hàng TMCP Việt Nam đối mặt với nhiều thách thức và rủi ro, từ rủi ro tín dụng, thanh khoản đến các yếu tố vĩ mô như lạm phát và tăng trưởng kinh tế chậm lại. Sau khủng hoảng tài chính 2007-2008, các ngân hàng bộc lộ nhiều điểm yếu như nợ xấu tăng cao và khả năng đảm bảo an toàn vốn còn hạn chế. Việc tái cấu trúc từ năm 2010 đã giúp cải thiện tình hình, nhưng nguy cơ mất khả năng thanh khoản vẫn luôn tiềm ẩn. Nghiên cứu cần làm rõ hơn các nhân tố ảnh hưởng đến nguy cơ phá sản, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch Covid-19 và các yếu tố vĩ mô khác. Các công trình nghiên cứu trong nước và nước ngoài của các nhóm tác giả Agarwal và cộng sự (2018); Nguyễn Trần Hải Hà và Phan Gia Quyền (2018); Đặng Văn Dân (2019).

2.1. Rủi Ro Tín Dụng và Nợ Xấu Ngân Hàng TMCP

Rủi ro tín dụng là một trong những rủi ro lớn nhất đối với ngân hàng TMCP. Nợ xấu gia tăng, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế khó khăn, có thể làm suy yếu bảng cân đối kế toán của ngân hàng, ảnh hưởng đến khả năng sinh lời và khả năng thanh toán. Quản lý rủi ro tín dụng hiệu quả là yếu tố then chốt để đảm bảo an toàn hoạt động của ngân hàng.

2.2. Ảnh Hưởng của Yếu Tố Vĩ Mô Đến Nguy Cơ Phá Sản

Các yếu tố vĩ mô như tăng trưởng kinh tế, lạm phát, và lãi suất có ảnh hưởng đáng kể đến hoạt động của ngân hàng TMCP. Suy thoái kinh tế có thể làm giảm nhu cầu tín dụng, gia tăng nợ xấu, và ảnh hưởng đến lợi nhuận của ngân hàng. Lạm phát cao có thể làm giảm giá trị tài sản của ngân hàng và ảnh hưởng đến khả năng thanh toán.

2.3. Tác Động của Đại Dịch Covid 19 đến Ngành Ngân Hàng Việt Nam

Đại dịch Covid-19 đã gây ra những tác động tiêu cực đến ngành ngân hàng Việt Nam. Doanh nghiệp gặp khó khăn, dẫn đến nợ xấu gia tăng. Ngân hàng phải cơ cấu lại nợ, giảm lãi suất để hỗ trợ doanh nghiệp, ảnh hưởng đến khả năng sinh lời. Phân tích tác động của đại dịch đến nguy cơ phá sản là cần thiết để đưa ra các giải pháp hỗ trợ phù hợp.

III. Phương Pháp Ứng Dụng Mô Hình Z Score Phân Tích Rủi Ro

Nghiên cứu này vận dụng mô hình Z-Score của Altman (1968) để đánh giá các nhân tố tác động đến rủi ro phá sản của ngân hàng TMCP tại Việt Nam dựa trên thông tin công bố. Mô hình này cho phép đánh giá định lượng rủi ro phá sản dựa trên các chỉ số tài chính. Mục tiêu là xác định và đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến rủi ro phá sản, từ đó đề xuất các hàm ý cho ngân hàng TMCP nhằm hạn chế nguy cơ phá sản. Mục tiêu cụ thể là tiến hành đo lường rủi ro phá sản của NHTM thông qua mô hình Z – Score. Xác định và đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến rủi ro phá sản của các NHTM Việt Nam với hệ số Z – Score.

3.1. Các Chỉ Số Tài Chính Sử Dụng Trong Mô Hình Z Score

Mô hình Z-Score sử dụng một số chỉ số tài chính quan trọng để đánh giá rủi ro phá sản, bao gồm lợi nhuận giữ lại trên tổng tài sản, lợi nhuận trước thuế trên tổng tài sản, vốn lưu động trên tổng tài sản, giá trị thị trường của vốn chủ sở hữu trên tổng nợ, và doanh thu trên tổng tài sản. Các chỉ số này phản ánh khả năng sinh lời, hiệu quả hoạt động, và đòn bẩy tài chính của ngân hàng.

3.2. Quy Trình Thu Thập và Xử Lý Dữ Liệu Tài Chính Ngân Hàng

Nghiên cứu này sử dụng dữ liệu thứ cấp từ báo cáo tài chính của 24 ngân hàng TMCP trong giai đoạn 2014-2023. Dữ liệu được thu thập từ các nguồn chính thức như báo cáo thường niên, website của ngân hàng, và các tổ chức tài chính uy tín. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm thống kê STATA để tính toán các chỉ số tài chính và thực hiện phân tích hồi quy.

3.3. Phương Pháp Phân Tích Hồi Quy Đa Biến với STATA

Phân tích hồi quy đa biến được sử dụng để xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến hệ số Z-Score. Các mô hình hồi quy được kiểm định để đảm bảo tính chính xác và độ tin cậy của kết quả. Các kiểm định như Hausman test và Breusch-Pagan test được sử dụng để lựa chọn mô hình phù hợp nhất.

IV. Kết Quả Phân Tích Thực Nghiệm và Thảo Luận Kết Quả Z Score

Luận văn sẽ trình bày thống kê mô tả đặc điểm của các biến số, thực hiện hồi quy với các mô hình như Pooled OLS, FEM, REM. Dựa trên các mô hình hồi quy sẽ thực hiện hàng loạt các kiểm định như Hausman, F – test để lựa chọn mô hình phù hợp, từ đó kiểm định sự xuất hiện các khuyết tật và khắc phục chúng với phương pháp FGLS để có được kết quả hồi quy cuối cùng. Với kết quả đó tạo cơ sở để kết luận các giả thuyết nghiên cứu và đề xuất các hàm ý chính sách cho các NHTM Việt Nam nhằm hạn chế nguy cơ phá sản.

4.1. Tình Hình Hệ Số Z Score của Các Ngân Hàng TMCP

Kết quả nghiên cứu sẽ đánh giá ban đầu về tình hình nguy cơ phá sản tại các NHTM trong giai đoạn 2014 – 2023.

4.2. So Sánh và Đánh Giá Mức Độ Ảnh Hưởng của Các Nhân Tố

Phân tích các nhân tố bên trong, và yếu tố vĩ mô ảnh hưởng đến hệ số Z-Score của ngân hàng TMCP.

V. Hàm Ý Đề Xuất Giải Pháp Giảm Thiểu Nguy Cơ Phá Sản

Luận văn sẽ kết luận tóm tắt các kết quả đã đạt được, đánh giá lại mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến nguy cơ phá sản của các NHTM Việt Nam. Từ đó tạo ra cơ sở để đề xuất các hàm ý khả thi cho các NHTM Việt Nam để hạn chế nguy cơ phá sản thông qua việc điều chỉnh các nhân tố ảnh hưởng tới nó.

5.1. Các Giải Pháp Điều Chỉnh Các Nhân Tố Bên Trong

Giải pháp giúp ngân hàng tăng cường quản lý các yếu tố nội tại trong chính ngân hàng để hạn chế nguy cơ phá sản.

5.2. Các Giải Pháp Thích Ứng Với Yếu Tố Vĩ Mô

Ngân hàng cần có các giải pháp thích nghi với tình hình kinh tế vĩ mô để giảm thiểu nguy cơ phá sản.

Tổng quan nghiên cứu

Ngành ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) tại Việt Nam đóng vai trò trung gian tài chính quan trọng, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và ổn định vĩ mô. Tuy nhiên, hoạt động ngân hàng luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro như rủi ro tín dụng, thanh khoản, lãi suất, tỷ giá và đặc biệt là nguy cơ phá sản. Giai đoạn 2014 – 2023 chứng kiến nhiều biến động lớn như tái cấu trúc ngân hàng, suy thoái kinh tế năm 2018 và đại dịch Covid-19, làm gia tăng thách thức trong quản lý rủi ro của các NHTMCP. Theo ước tính, tổng tài sản của 24 NHTMCP được nghiên cứu chiếm trên 75% tổng tài sản hệ thống ngân hàng Việt Nam, phản ánh tầm quan trọng của nhóm ngân hàng này trong nền kinh tế.

Mục tiêu nghiên cứu là vận dụng mô hình Z – Score để đo lường nguy cơ phá sản của các NHTMCP Việt Nam, đồng thời xác định các nhân tố ảnh hưởng đến hệ số Z – Score nhằm cảnh báo sớm và đề xuất giải pháp hạn chế rủi ro phá sản. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 24 NHTMCP trong giai đoạn 2014 – 2023, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo tài chính công khai và xử lý bằng phần mềm STATA 14.0. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý ngân hàng và cơ quan quản lý nhà nước trong việc nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro, đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên ba lý thuyết chính để phân tích rủi ro phá sản của NHTMCP:

1. Lý thuyết trung gian tài chính (Diamond, 1984): NHTM hoạt động như trung gian tài chính đa dạng hóa danh mục cho vay nhằm giảm thiểu rủi ro bất cân xứng thông tin và chi phí giám sát. Việc đa dạng hóa danh mục cho vay giúp ngân hàng giảm thiểu rủi ro tập trung và nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro.

2. Lý thuyết danh mục đầu tư hiện đại (Markowitz, 1952): Đa dạng hóa các sản phẩm dịch vụ và nguồn thu nhập giúp ngân hàng tối ưu hóa lợi nhuận với mức rủi ro chấp nhận được. Việc đa dạng hóa thu nhập được xem là chiến lược giảm thiểu rủi ro tổng thể của ngân hàng.

3. Lý thuyết tính kinh tế theo quy mô (Panzar và Willig, 1977): Mở rộng quy mô và đa dạng hóa hoạt động giúp giảm chi phí trung bình, tận dụng hiệu quả nguồn lực, từ đó nâng cao lợi nhuận và khả năng chống chịu rủi ro. Tuy nhiên, đa dạng hóa quá mức có thể làm giảm chuyên môn và tăng chi phí quản lý.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: hệ số Z – Score (chỉ số đo lường nguy cơ phá sản), tỷ lệ vốn chủ sở hữu, tỷ suất sinh lời (ROA), tăng trưởng tín dụng, tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng, tỷ lệ chi phí hoạt động, hệ số an toàn vốn, đa dạng hóa thu nhập, tốc độ tăng trưởng kinh tế, tỷ lệ lạm phát, sở hữu Nhà nước, đại dịch Covid-19 và tái cấu trúc ngân hàng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với mẫu gồm 24 NHTMCP Việt Nam trong giai đoạn 2014 – 2023. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo tài chính công khai và các nguồn tin cậy khác. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm STATA 14.0.

Phương pháp phân tích bao gồm:

• Thống kê mô tả đặc điểm các biến số.
• Hồi quy đa biến sử dụng các mô hình Pooled OLS, Fixed Effects Model (FEM), Random Effects Model (REM).
• Kiểm định Hausman và F-test để lựa chọn mô hình phù hợp.
• Kiểm định các hiện tượng khuyết tật của mô hình REM và khắc phục bằng phương pháp Feasible Generalized Least Squares (FGLS).
• Kiểm định giả thuyết thống kê để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến hệ số Z – Score.

Timeline nghiên cứu kéo dài 10 năm (2014 – 2023), bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý số liệu, phân tích kết quả và đề xuất hàm ý chính sách.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ảnh hưởng tích cực đến hệ số Z – Score: Tỷ suất sinh lời ROA, tăng trưởng tín dụng, tăng trưởng kinh tế, sở hữu Nhà nước và tái cấu trúc ngân hàng đều có tác động tích cực, làm giảm nguy cơ phá sản. Cụ thể, ROA tăng 1% tương ứng với mức tăng trung bình hệ số Z – Score khoảng 0.15, cho thấy hiệu quả sinh lời giúp ngân hàng tăng khả năng chống chịu rủi ro.

2. Ảnh hưởng tiêu cực đến hệ số Z – Score: Quy mô ngân hàng, tỷ lệ vốn chủ sở hữu, tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng và tỷ lệ lạm phát có tác động tiêu cực, làm tăng nguy cơ phá sản. Ví dụ, quy mô ngân hàng tăng 1 đơn vị logarit làm giảm Z – Score trung bình 0.12, phản ánh rủi ro gia tăng do quy mô lớn có thể đi kèm với khẩu vị rủi ro cao hơn.

3. Không có ý nghĩa thống kê: Tỷ lệ chi phí hoạt động, hệ số an toàn vốn, tăng trưởng tiền gửi huy động và đa dạng hóa thu nhập không có ảnh hưởng đáng kể đến hệ số Z – Score trong mẫu nghiên cứu.

4. Ảnh hưởng của đại dịch Covid-19: Đại dịch làm giảm hiệu quả hoạt động ngân hàng, tuy nhiên tác động này được kiểm soát nhờ các biện pháp tái cấu trúc và hỗ trợ từ Nhà nước.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy tỷ suất sinh lời và tăng trưởng tín dụng là những nhân tố quan trọng giúp ngân hàng nâng cao khả năng chống chịu rủi ro phá sản, phù hợp với lý thuyết trung gian tài chính và các nghiên cứu trước đây. Tăng trưởng kinh tế tích cực tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động ngân hàng, giảm thiểu rủi ro tín dụng và thanh khoản.

Mặt khác, quy mô ngân hàng lớn không đồng nghĩa với sự an toàn tuyệt đối, do các ngân hàng lớn có thể chấp nhận rủi ro cao hơn, dẫn đến nguy cơ phá sản gia tăng. Tỷ lệ vốn chủ sở hữu thấp và tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng cao phản ánh áp lực tài chính và chất lượng tài sản kém, làm tăng rủi ro phá sản.

Việc tỷ lệ chi phí hoạt động và đa dạng hóa thu nhập không có ý nghĩa thống kê có thể do các ngân hàng chưa thực sự tối ưu hóa chi phí hoặc chưa đa dạng hóa hiệu quả trong giai đoạn nghiên cứu. Đại dịch Covid-19 đã tạo ra áp lực lớn nhưng cũng thúc đẩy các ngân hàng tái cấu trúc, nâng cao năng lực quản trị rủi ro.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện xu hướng hệ số Z – Score theo năm, bảng hồi quy đa biến với các hệ số và mức ý nghĩa, giúp minh họa rõ ràng các tác động của từng nhân tố.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường hiệu quả sinh lời (ROA): Các NHTMCP cần tập trung nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản, tối ưu hóa hoạt động kinh doanh để gia tăng lợi nhuận. Mục tiêu tăng ROA ít nhất 0.5% trong vòng 3 năm tới, do ban lãnh đạo ngân hàng chủ trì thực hiện.

2. Kiểm soát tăng trưởng tín dụng bền vững: Ngân hàng cần xây dựng chính sách tín dụng thận trọng, ưu tiên khách hàng có lịch sử tín dụng tốt, hạn chế rủi ro nợ xấu. Mục tiêu duy trì tăng trưởng tín dụng dưới 15%/năm, giám sát bởi phòng quản lý rủi ro trong 5 năm tới.

3. Tái cấu trúc và nâng cao năng lực quản trị: Đẩy mạnh tái cấu trúc tổ chức, cải thiện quản trị rủi ro và quản lý chi phí hoạt động. Thực hiện các chương trình đào tạo và áp dụng công nghệ mới trong 2 năm tới, do ban điều hành phối hợp với các đơn vị chuyên môn.

4. Chính sách hỗ trợ từ Nhà nước và Ngân hàng Nhà nước: Cần có các chính sách hỗ trợ vốn, giám sát chặt chẽ tỷ lệ vốn chủ sở hữu và dự phòng rủi ro, đồng thời hỗ trợ các ngân hàng yếu kém tái cấu trúc. Thời gian thực hiện liên tục, do cơ quan quản lý nhà nước chủ trì.

5. Ứng phó linh hoạt với biến động kinh tế vĩ mô: Các ngân hàng cần xây dựng kịch bản ứng phó với biến động lạm phát và tăng trưởng kinh tế, đảm bảo duy trì hệ số an toàn vốn và thanh khoản. Mục tiêu duy trì tỷ lệ CAR trên 9% và kiểm soát chi phí hoạt động hiệu quả trong 3 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Ban lãnh đạo các ngân hàng thương mại cổ phần: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến nguy cơ phá sản, từ đó xây dựng chiến lược quản trị rủi ro và phát triển bền vững.

2. Cơ quan quản lý nhà nước và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam: Cung cấp cơ sở khoa học để thiết kế chính sách giám sát, hỗ trợ tái cấu trúc và ổn định hệ thống ngân hàng.

3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quan trọng về mô hình Z – Score và các yếu tố tác động đến rủi ro phá sản ngân hàng tại Việt Nam.

4. Nhà đầu tư và chuyên gia phân tích tài chính: Hỗ trợ đánh giá sức khỏe tài chính và rủi ro của các NHTMCP, từ đó đưa ra quyết định đầu tư chính xác hơn.

Câu hỏi thường gặp

1. Mô hình Z – Score là gì và tại sao được sử dụng để đo rủi ro phá sản?
   Mô hình Z – Score là chỉ số tổng hợp các biến tài chính như ROA và vốn chủ sở hữu để đánh giá khả năng phá sản của ngân hàng. Nó giúp dự báo rủi ro dựa trên sự biến động lợi nhuận và vốn, được nhiều nghiên cứu quốc tế và trong nước áp dụng hiệu quả.

2. Những nhân tố nào ảnh hưởng tích cực đến nguy cơ phá sản của ngân hàng?
   Tỷ suất sinh lời (ROA), tăng trưởng tín dụng, tăng trưởng kinh tế, sở hữu Nhà nước và tái cấu trúc ngân hàng đều làm giảm nguy cơ phá sản, giúp ngân hàng tăng khả năng chống chịu rủi ro.

3. Tại sao quy mô ngân hàng lại có ảnh hưởng tiêu cực đến hệ số Z – Score?
   Ngân hàng quy mô lớn có thể chấp nhận rủi ro cao hơn do có tấm đệm tài chính lớn, nhưng cũng dễ dẫn đến việc nới lỏng kiểm soát tín dụng, làm tăng nguy cơ phá sản nếu không quản lý tốt.

4. Đại dịch Covid-19 ảnh hưởng như thế nào đến rủi ro phá sản của các NHTMCP?
   Covid-19 gây áp lực lớn lên hoạt động kinh doanh ngân hàng, làm giảm lợi nhuận và tăng rủi ro tín dụng. Tuy nhiên, các biện pháp tái cấu trúc và hỗ trợ từ Nhà nước đã giúp giảm thiểu tác động tiêu cực này.

5. Tỷ lệ chi phí hoạt động và đa dạng hóa thu nhập có quan trọng trong việc giảm rủi ro phá sản không?
   Nghiên cứu cho thấy hai yếu tố này không có ảnh hưởng thống kê đáng kể đến hệ số Z – Score trong giai đoạn nghiên cứu, có thể do các ngân hàng chưa tối ưu hóa chi phí hoặc chưa đa dạng hóa hiệu quả.

Kết luận

• Hệ số Z – Score là công cụ hiệu quả để đo lường nguy cơ phá sản của các NHTMCP tại Việt Nam trong giai đoạn 2014 – 2023.
• Các nhân tố như tỷ suất sinh lời ROA, tăng trưởng tín dụng, tăng trưởng kinh tế, sở hữu Nhà nước và tái cấu trúc có tác động tích cực, giúp giảm rủi ro phá sản.
• Quy mô ngân hàng, tỷ lệ vốn chủ sở hữu, tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng và tỷ lệ lạm phát ảnh hưởng tiêu cực, làm tăng nguy cơ phá sản.
• Tỷ lệ chi phí hoạt động, hệ số an toàn vốn, tăng trưởng tiền gửi và đa dạng hóa thu nhập không có ý nghĩa thống kê trong mẫu nghiên cứu.
• Đề xuất các giải pháp quản trị và chính sách hỗ trợ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro, đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng Việt Nam.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và thời gian để cập nhật các biến động mới của thị trường.

Call-to-action: Các nhà quản lý ngân hàng và cơ quan quản lý cần áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao năng lực quản trị rủi ro, bảo vệ hệ thống tài chính quốc gia.