Phân Tích Lợi Ích và Chi Phí Dự Án Nhiệt Điện Đốt Trấu Lấp Vò, Đồng Tháp

Tỉnh Đồng Tháp, và đặc biệt là huyện Lấp Vò, đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt điện năng do tốc độ tăng trưởng kinh tế và nhu cầu sử dụng điện ngày càng tăng. Theo số liệu từ UBND tỉnh Đồng Tháp, đến năm 2020, nguồn điện tại tỉnh chỉ đáp ứng được khoảng 12,18% nhu cầu. Nhiệt điện đốt trấu được xem là một giải pháp tiềm năng, tận dụng nguồn nhiên liệu địa phương sẵn có và giảm sự phụ thuộc vào các nguồn năng lượng hóa thạch. Dự án này phù hợp với chính sách khuyến khích phát triển năng lượng tái tạo của Nhà nước, góp phần vào mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ môi trường.

Mỗi năm, Việt Nam thải ra hàng triệu tấn trấu sau quá trình xay xát lúa gạo. Phần lớn lượng trấu này không được sử dụng hiệu quả, mà bị thải bỏ bừa bãi, gây ô nhiễm môi trường đất, nước và không khí. Việc đốt trấu thủ công cũng tạo ra khói bụi và các chất độc hại. Dự án nhiệt điện đốt trấu Lấp Vò sẽ giúp giải quyết vấn đề này bằng cách biến trấu thành nguồn nhiên liệu sản xuất điện, đồng thời giảm thiểu ô nhiễm và tạo ra các sản phẩm phụ có giá trị như tro trấu (có thể sử dụng trong nông nghiệp). Theo thống kê, một nhà máy điện đốt trấu công suất 10MW có thể tiêu thụ khoảng 90.000 tấn trấu mỗi năm.

Để thực hiện phân tích tài chính, cần xác định các giả định và thông số quan trọng như giá bán điện, tỷ lệ điều độ, kịch bản bán tín chỉ giảm phát thải (CER) và tro trấu, chi phí mua trấu, chi phí đầu tư ban đầu, tỷ lệ lạm phát đồng Việt Nam (VND) và đô la Mỹ (USD). Các giả định này cần dựa trên các dữ liệu thực tế, các nghiên cứu thị trường và các dự báo kinh tế vĩ mô. Độ chính xác của các giả định sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả phân tích tài chính. Ví dụ, giá bán điện thường được quy định trong hợp đồng mua bán điện (PPA) với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN).

Phân tích độ nhạy sẽ giúp xác định mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đầu vào đến chỉ số NPV của dự án. Các yếu tố nhạy cảm như giá bán điện, chi phí trấu, chi phí đầu tư và tỷ lệ điều độ sẽ được phân tích kỹ lưỡng để đánh giá rủi ro và cơ hội của dự án. Phân tích kịch bản sẽ xem xét các tình huống khác nhau (ví dụ: giá trấu tăng cao, giá bán điện giảm) để đánh giá khả năng phục hồi của dự án trong các điều kiện bất lợi. Phân tích này giúp nhà đầu tư nhận diện và quản lý rủi ro hiệu quả.

NPV và IRR sẽ được đánh giá theo hai quan điểm: tổng đầu tư và chủ đầu tư. Quan điểm tổng đầu tư xem xét toàn bộ chi phí và lợi ích của dự án, không phân biệt nguồn vốn. Quan điểm chủ đầu tư chỉ xem xét dòng tiền thuần của chủ đầu tư, sau khi đã trừ đi các khoản vay và trả nợ. So sánh NPV và IRR theo hai quan điểm này sẽ giúp đánh giá hiệu quả sử dụng vốn và khả năng sinh lời thực tế của dự án. Kết quả phân tích tài chính cho thấy dự án có NPV âm và IRR nhỏ hơn chi phí vốn, cho thấy dự án không khả thi về mặt tài chính.

Để đánh giá các lợi ích kinh tế của dự án, cần sử dụng tỷ giá kinh tế và các hệ số chuyển đổi (CFi) để điều chỉnh các giá trị tiền tệ phản ánh đúng giá trị thực của hàng hóa và dịch vụ trong nền kinh tế. Tỷ giá kinh tế thường khác với tỷ giá thị trường do có sự can thiệp của chính phủ và các yếu tố khác. Các hệ số chuyển đổi CFi sẽ được sử dụng để điều chỉnh giá của các yếu tố đầu vào và đầu ra của dự án, ví dụ như giá trấu, giá điện và chi phí lao động.

Phân tích ngoại tác sẽ xác định các tác động tích cực và tiêu cực của dự án đến các bên liên quan. Ví dụ, dự án có thể tạo ra việc làm cho người dân địa phương, tăng thu nhập cho nông dân trồng lúa (cung cấp trấu), nhưng cũng có thể gây ra một số tác động tiêu cực như tiếng ồn, ô nhiễm không khí cục bộ hoặc ảnh hưởng đến sinh kế của những người dân sống gần nhà máy. Phân tích này giúp đánh giá công bằng các lợi ích và chi phí của dự án đối với từng nhóm đối tượng.

Dòng tiền kinh tế sẽ được xây dựng dựa trên các lợi ích và chi phí kinh tế của dự án. Các chỉ số như NPV kinh tế và IRR kinh tế sẽ được tính toán để đánh giá tính khả thi của dự án về mặt kinh tế. Nếu NPV kinh tế dương và IRR kinh tế lớn hơn chi phí vốn kinh tế, dự án được coi là khả thi về mặt kinh tế, ngay cả khi không khả thi về mặt tài chính. Điều này cho thấy dự án có thể mang lại lợi ích cho xã hội, ngay cả khi không hấp dẫn đối với các nhà đầu tư tư nhân. Kết quả phân tích cho thấy dự án khả thi về mặt kinh tế với NPV kinh tế đạt 264 tỷ đồng và suất sinh lợi nội tại kinh tế lớn hơn chi phí vốn kinh tế.

Một trong những rào cản lớn nhất đối với các dự án nhiệt điện đốt trấu là giá bán điện còn thấp, chưa đủ để bù đắp chi phí đầu tư và vận hành. Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ giá điện, có thể thông qua cơ chế giá FIT (Feed-in Tariff) hoặc các hình thức trợ giá khác. Ngoài ra, cần có các ưu đãi về thuế (ví dụ: miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế nhập khẩu thiết bị) để giảm chi phí đầu tư ban đầu cho các nhà đầu tư. Việc tạo ra một môi trường đầu tư hấp dẫn sẽ khuyến khích các doanh nghiệp tham gia vào lĩnh vực năng lượng tái tạo.

Nguồn cung trấu ổn định và giá cả hợp lý là yếu tố then chốt để đảm bảo hiệu quả hoạt động của các nhà máy nhiệt điện đốt trấu. Các chính sách cần hướng tới việc khuyến khích liên kết giữa nhà máy điện và các nhà máy xay xát lúa gạo, xây dựng hệ thống thu gom và lưu trữ trấu hiệu quả, và phát triển thị trường trấu cạnh tranh. Chính quyền địa phương có thể đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối các bên liên quan và tạo ra một chuỗi cung ứng trấu bền vững.

Mặc dù nhiệt điện đốt trấu là một nguồn năng lượng sạch hơn so với các nguồn nhiên liệu hóa thạch, nhưng vẫn có thể gây ra một số tác động tiêu cực đến môi trường và xã hội. Cần có các biện pháp kiểm soát ô nhiễm không khí (ví dụ: lắp đặt hệ thống lọc bụi, xử lý khí thải), quản lý chất thải rắn (tro trấu), và giảm thiểu tiếng ồn. Đồng thời, cần có các chính sách đền bù và tái định cư thỏa đáng cho những người dân bị ảnh hưởng bởi dự án. Việc đảm bảo tính minh bạch và tham gia của cộng đồng trong quá trình triển khai dự án là rất quan trọng.

Phân tích tài chính cho thấy dự án không khả thi nếu chỉ dựa vào nguồn vốn tư nhân và giá điện hiện hành. Tuy nhiên, phân tích kinh tế - xã hội cho thấy dự án có thể mang lại nhiều lợi ích cho xã hội, vượt xa các chỉ số tài chính. Điều này cho thấy cần có sự can thiệp của nhà nước để khuyến khích đầu tư vào các dự án nhiệt điện đốt trấu, thông qua các chính sách hỗ trợ giá điện, ưu đãi đầu tư và các biện pháp giảm thiểu rủi ro.

Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các công nghệ đốt trấu mới, tìm kiếm các giải pháp sử dụng tro trấu hiệu quả hơn, và phát triển các mô hình kinh doanh nhiệt điện đốt trấu phù hợp với điều kiện Việt Nam. Đồng thời, cần có các nghiên cứu sâu hơn về tác động của các chính sách hỗ trợ đến hiệu quả kinh tế - xã hội của các dự án năng lượng tái tạo. Cuối cùng, việc xây dựng một khuôn khổ pháp lý rõ ràng và minh bạch cho lĩnh vực năng lượng tái tạo là rất quan trọng để thu hút đầu tư và thúc đẩy phát triển bền vững.