Tổng quan nghiên cứu

Xung đột Ukraine-Nga từ năm 2014 đến nay đã trở thành một trong những vấn đề chính trị quốc tế nóng bỏng nhất, đặc biệt sau cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào Ukraine vào tháng 2 năm 2022. Trong bối cảnh này, các phát ngôn của các nhân vật chính trị có ảnh hưởng lớn như Hillary Clinton được xem là nguồn dữ liệu quý giá để phân tích cách thức ngôn ngữ được sử dụng nhằm thể hiện và vận dụng quyền lực chính trị. Luận văn thạc sĩ này tập trung phân tích diễn ngôn phê phán các bài phỏng vấn của Hillary Clinton về xung đột Ukraine-Nga trong năm 2022, nhằm làm rõ quan điểm của bà về các bên liên quan, cũng như chiến lược thuyết phục trong việc kêu gọi ủng hộ Ukraine.

Mục tiêu nghiên cứu cụ thể bao gồm: (i) giải mã các ý thức hệ ẩn chứa trong phát ngôn của Hillary Clinton; (ii) nhận diện cách thức ngôn ngữ được sử dụng để thể hiện quan điểm đó; (iii) phân tích bối cảnh xã hội và chính trị ảnh hưởng đến cách thức trình bày quan điểm. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong ba bài phỏng vấn được phát sóng trên CNN, NBC News và MSNBC trong năm 2022, với tổng số 2073 từ và 97 câu liên quan trực tiếp đến xung đột. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cái nhìn sâu sắc về vai trò của ngôn ngữ trong chính trị quốc tế, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy tiếng Anh chuyên ngành và nhận thức xã hội về truyền thông chính trị.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn sử dụng khung phân tích diễn ngôn phê phán (Critical Discourse Analysis - CDA) của Norman Fairclough làm nền tảng chính, kết hợp với các yếu tố từ lý thuyết của Teun van Dijk và Ruth Wodak. Fairclough đề xuất mô hình ba chiều gồm: phân tích văn bản (text), thực hành diễn ngôn (discursive practice), và thực hành xã hội (social practice). Lý thuyết này giúp phân tích ngôn ngữ không chỉ ở cấp độ từ vựng, ngữ pháp mà còn ở mối quan hệ giữa ngôn ngữ và quyền lực trong bối cảnh xã hội.

Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng Hệ thống ngữ pháp chức năng hệ thống (Systemic Functional Grammar - SFG) của Halliday để phân tích các chức năng ngữ nghĩa trong câu, bao gồm ba chức năng chính: ý niệm (ideational), quan hệ (interpersonal), và văn bản (textual). Các khái niệm trọng tâm gồm: quá trình (process types), đại từ nhân xưng, thể chủ động/phụ động, loại câu (mệnh lệnh, nghi vấn, trần thuật), và các loại mô-đun (modality) thể hiện mức độ chắc chắn, nghĩa vụ, và thái độ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính chủ đạo, kết hợp phân tích định lượng hỗ trợ. Dữ liệu chính là ba bài phỏng vấn của Hillary Clinton trên các kênh truyền hình CNN, NBC News và MSNBC năm 2022, với tổng cộng 2073 từ. Phương pháp chọn mẫu là chọn lọc các phát ngôn liên quan trực tiếp đến xung đột Ukraine-Nga, loại bỏ phần của người phỏng vấn và các chủ đề không liên quan.

Phân tích dữ liệu được thực hiện theo ba giai đoạn của Fairclough: mô tả (description) tập trung vào phân tích từ vựng, ngữ pháp; diễn giải (interpretation) xem xét bối cảnh sản xuất và tiếp nhận văn bản; giải thích (explanation) phân tích mối quan hệ giữa diễn ngôn và thực hành xã hội. Phân tích chủ đề (thematic analysis) được áp dụng để nhận diện các chủ đề chính trong phát ngôn, sử dụng mã hóa mở, trục và chọn lọc theo Grounded Theory. Để đảm bảo độ tin cậy, nghiên cứu thực hiện kiểm tra chéo với chuyên gia và đồng nghiệp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quan điểm tích cực về Ukraine và tiêu cực về Putin: Hillary Clinton mô tả người Ukraine là những người kiên cường, đoàn kết, chiến đấu vì tự do và dân chủ, trong khi Tổng thống Putin và quân đội Nga bị chỉ trích gay gắt với các từ ngữ như "bạo ngược", "tàn bạo", "độc tài". Ví dụ, từ "bully" (kẻ bắt nạt) được dùng để mô tả Putin, nhấn mạnh sự hung hăng và phi lý của ông ta. Tần suất từ "Ukraine" xuất hiện 13 lần, "Putin" và các từ liên quan đến quân đội Nga cũng được nhắc nhiều lần với sắc thái tiêu cực.

  2. Chiến lược thuyết phục mạnh mẽ kêu gọi ủng hộ Ukraine: Hillary sử dụng các động từ khẳng định như "have to" (phải), "continue" (tiếp tục), "defeat" (đánh bại) để nhấn mạnh nghĩa vụ và sự cần thiết của việc hỗ trợ Ukraine. Câu nói "We have to stand with the Ukrainian people" thể hiện sự kêu gọi đoàn kết toàn cầu. Tần suất sử dụng đại từ nhân xưng "we" lên đến 30 lần, tạo cảm giác đồng thuận và trách nhiệm chung.

  3. Hình ảnh cá nhân của Hillary Clinton: Bà tự khẳng định quyền lực và sự quyết đoán qua việc sử dụng đại từ "I" (46 lần), thể hiện vai trò lãnh đạo và sự cam kết cá nhân trong các quyết định chính trị, ví dụ như việc không cho phép Nga tham gia các tổ chức quốc tế như G20. Đồng thời, bà cũng thể hiện sự đồng cảm với người dân Ukraine, đặc biệt là các nhóm dễ bị tổn thương như bà già và phụ nữ.

  4. Sử dụng ngữ pháp và cấu trúc câu để tăng sức thuyết phục: 81,2% các câu chứa động từ ở thể chủ động, giúp làm nổi bật chủ thể hành động và tăng tính trực tiếp, ví dụ "Putin has literally forced poor Russians onto the battlefield". Các câu mệnh lệnh và câu hỏi được sử dụng khéo léo để tạo sự tương tác và thúc đẩy hành động, dù tỉ lệ câu mệnh lệnh chỉ chiếm khoảng 5%.

Thảo luận kết quả

Các phát hiện cho thấy Hillary Clinton vận dụng ngôn ngữ như một công cụ quyền lực để xây dựng hình ảnh tích cực cho Ukraine và tiêu cực cho Nga, đồng thời kêu gọi sự ủng hộ quốc tế. Việc sử dụng đại từ nhân xưng "we" và "you" tạo ra sự gần gũi, đồng thời phân chia rõ ràng "chúng ta" và "họ", phù hợp với mô hình "ideological square" của van Dijk. So sánh với các nghiên cứu trước đây về ngôn ngữ chính trị, kết quả này tương đồng với việc các chính trị gia thường sử dụng ngôn ngữ để củng cố quyền lực và ảnh hưởng xã hội.

Việc sử dụng chủ yếu thể chủ động và các loại mô-đun thể hiện sự chắc chắn và nghĩa vụ cho thấy Hillary không chỉ truyền đạt thông tin mà còn thúc đẩy hành động cụ thể từ cộng đồng quốc tế. Các biểu đồ tần suất từ khóa và đại từ nhân xưng có thể minh họa rõ ràng sự phân bố và trọng tâm ngôn ngữ trong các bài phỏng vấn, giúp người đọc dễ dàng hình dung chiến lược ngôn ngữ của bà.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo phân tích diễn ngôn phê phán trong giảng dạy tiếng Anh: Áp dụng các ví dụ thực tế từ nghiên cứu để nâng cao khả năng nhận diện và phân tích ngôn ngữ chính trị cho sinh viên, giúp họ phát triển kỹ năng tư duy phản biện. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; Chủ thể: các trường đại học và trung tâm đào tạo ngôn ngữ.

  2. Phát triển chương trình nâng cao nhận thức về truyền thông chính trị: Tổ chức các hội thảo, khóa học ngắn hạn nhằm giúp người dân hiểu rõ hơn về cách thức ngôn ngữ được sử dụng để vận dụng quyền lực và ảnh hưởng dư luận, từ đó giảm thiểu tác động của tin giả và tuyên truyền. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: các tổ chức xã hội, cơ quan truyền thông.

  3. Khuyến khích nghiên cứu liên ngành về ngôn ngữ và chính trị quốc tế: Hỗ trợ các dự án nghiên cứu kết hợp ngôn ngữ học, khoa học chính trị và truyền thông nhằm phân tích sâu hơn các diễn ngôn chính trị trong bối cảnh toàn cầu hóa. Thời gian: dài hạn; Chủ thể: các viện nghiên cứu, trường đại học.

  4. Ứng dụng phân tích diễn ngôn trong xây dựng chính sách ngoại giao: Các nhà hoạch định chính sách có thể sử dụng kết quả phân tích để hiểu rõ hơn về cách thức các nhà lãnh đạo sử dụng ngôn ngữ nhằm định hình quan điểm quốc tế, từ đó xây dựng chiến lược giao tiếp hiệu quả hơn. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Bộ Ngoại giao, các tổ chức quốc tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Ngôn ngữ học và Truyền thông: Luận văn cung cấp phương pháp và ví dụ thực tiễn về phân tích diễn ngôn phê phán, giúp nâng cao kỹ năng nghiên cứu và phân tích ngôn ngữ chính trị.

  2. Giảng viên và nhà giáo dục tiếng Anh chuyên ngành: Tài liệu này hỗ trợ xây dựng bài giảng sinh động, kết hợp lý thuyết và thực tiễn, giúp sinh viên hiểu sâu sắc hơn về ngôn ngữ trong bối cảnh chính trị.

  3. Nhà báo và chuyên gia truyền thông: Nghiên cứu giúp nhận diện các chiến lược ngôn ngữ trong phát ngôn chính trị, từ đó nâng cao khả năng phân tích và phản biện thông tin trên các phương tiện truyền thông.

  4. Nhà hoạch định chính sách và chuyên gia ngoại giao: Luận văn cung cấp góc nhìn về cách thức ngôn ngữ được sử dụng để vận dụng quyền lực và ảnh hưởng trong chính trị quốc tế, hỗ trợ xây dựng chiến lược giao tiếp hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phân tích diễn ngôn phê phán (CDA) là gì và tại sao lại quan trọng trong nghiên cứu chính trị?
    CDA là phương pháp phân tích ngôn ngữ nhằm khám phá các mối quan hệ quyền lực và ý thức hệ ẩn chứa trong văn bản và lời nói. Trong chính trị, CDA giúp hiểu cách các nhà lãnh đạo sử dụng ngôn ngữ để vận dụng quyền lực và ảnh hưởng dư luận, từ đó làm sáng tỏ các chiến lược thuyết phục và kiểm soát xã hội.

  2. Tại sao chọn Hillary Clinton làm đối tượng nghiên cứu?
    Hillary Clinton là một chính trị gia có ảnh hưởng lớn với khả năng sử dụng ngôn ngữ sắc bén và chiến lược. Các phát ngôn của bà về xung đột Ukraine-Nga trong năm 2022 cung cấp dữ liệu phong phú để phân tích cách thức ngôn ngữ được sử dụng trong bối cảnh chính trị quốc tế căng thẳng.

  3. Phương pháp phân tích dữ liệu được sử dụng như thế nào?
    Nghiên cứu kết hợp phân tích định tính và định lượng, sử dụng mô hình ba chiều của Fairclough để phân tích từ vựng, ngữ pháp và bối cảnh xã hội. Phân tích chủ đề giúp nhận diện các quan điểm chính, trong khi thống kê tần suất từ và đại từ nhân xưng hỗ trợ minh họa chiến lược ngôn ngữ.

  4. Các phát hiện chính của nghiên cứu là gì?
    Hillary Clinton thể hiện quan điểm tích cực về Ukraine và tiêu cực về Nga, sử dụng ngôn ngữ để kêu gọi sự ủng hộ quốc tế. Bà xây dựng hình ảnh cá nhân mạnh mẽ, quyết đoán và đồng cảm. Ngôn ngữ được sử dụng chủ yếu ở thể chủ động, với các câu mệnh lệnh và mô-đun thể hiện sự chắc chắn và nghĩa vụ.

  5. Nghiên cứu có thể ứng dụng như thế nào trong thực tiễn?
    Kết quả nghiên cứu có thể hỗ trợ giảng dạy tiếng Anh chuyên ngành, nâng cao nhận thức truyền thông chính trị, phát triển nghiên cứu liên ngành và hỗ trợ xây dựng chính sách ngoại giao hiệu quả hơn thông qua việc hiểu rõ vai trò của ngôn ngữ trong vận dụng quyền lực.

Kết luận

  • Hillary Clinton sử dụng ngôn ngữ như một công cụ quyền lực để thể hiện quan điểm và vận động ủng hộ trong xung đột Ukraine-Nga năm 2022.
  • Ba quan điểm chính được thể hiện rõ: tích cực về Ukraine, tiêu cực về Nga, và kêu gọi đoàn kết quốc tế.
  • Chiến lược ngôn ngữ bao gồm sử dụng đại từ nhân xưng, thể chủ động, câu mệnh lệnh và mô-đun thể hiện sự chắc chắn và nghĩa vụ.
  • Nghiên cứu góp phần làm rõ mối quan hệ giữa ngôn ngữ, quyền lực và chính trị quốc tế, đồng thời có giá trị ứng dụng trong giảng dạy và truyền thông.
  • Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng nghiên cứu với các diễn ngôn chính trị khác và ứng dụng kết quả vào đào tạo, truyền thông và chính sách ngoại giao.

Hành động đề xuất: Các nhà nghiên cứu, giảng viên, và chuyên gia truyền thông nên áp dụng phương pháp phân tích diễn ngôn phê phán để nâng cao hiểu biết về vai trò của ngôn ngữ trong chính trị và xã hội hiện đại.