Các yếu tố tác động đến rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại Việt Nam - Luận văn thạc sĩ tài chính ngân hàng

• Tác giả: Trần Quỳnh Chi
• Người hướng dẫn: PGS. Trầm Thị Xuân Hương
• Trường học: Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng
• Đề tài: Các yếu tố tác động đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại ở Việt Nam
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU LUẬN VĂN
• 1.1. Lý do chọn đề tài. Mục tiêu của đề tài. Mục tiêu tổng quát. Mục tiêu cụ thể. Câu hỏi nghiên cứu. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. Phương pháp nghiên cứu. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài. Bố cục của luận văn
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC. Rủi ro tín dụng
• 2.1. Phân loại rủi ro tín dụng của NHTM
• 2.2. Căn cứ vào mức độ tổn thất của rủi ro tín dụng
• 2.3. Căn cứ vào phạm vi rủi ro tín dụng
• 2.4. Căn cứ vào thành phần rủi ro tín dụng
• 2.5. Căn cứ vào rủi ro trong quá trình giao dịch
• 2.6. Các nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng
• 2.6.1. Nguyên nhân thuộc về ngân hàng
• 2.7. Các chỉ tiêu đánh giá rủi ro tín dụng tại NHTM
• 2.8. Các nghiên cứu trước về các tác động đến RRTD tại NHTM
• 2.8.1. Một số nghiên cứu trước về rủi ro tín dụng
• 2.8.2. Các nghiên cứu nước ngoài
• 2.8.3. Các nghiên cứu trong nước
• 2.8.4. Đánh giá về các nghiên cứu trước
• 2.9. Kết luận chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU. Thiết kế nghiên cứu. Phương pháp nghiên cứu. Xác định các biến nghiên cứu. Mô hình nghiên cứu
• 3.1. Kết luận chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN. Thực trạng rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam. Tình hình nợ xấu tại các NHTM Việt Nam từ năm 2008 đến năm 2018. Nguyên nhân dẫn đến nợ xấu tại các NHTM Việt Nam. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng nợ xấu tại các NHTM Việt Nam. Dự phòng rủi ro tín dụng. Chi phí hoạt động. Thu nhập ngoài lãi của ngân hàng. Quy mô của ngân hàng. Lợi nhuận của ngân hàng. Tăng trưởng GDP
• 4.1. Kết quả nghiên cứu. Thống kê mô tả các biến quan sát. Ma trận hệ số tương quan. Kiểm định đa cộng tuyến. Kết quả hồi quy. Kiểm định hồi quy tổng thể OLS, FEM và REM. Kiểm định theo mô hình GMM
• 4.2. Kết luận chương 4
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH. Một số gợi ý chính sách. Gợi ý cho dự phòng rủi ro tín dụng. Gợi ý cho thu nhập ngoài lãi của ngân hàng. Gợi ý cho chi phí hoạt động của ngân hàng. Một số gợi ý hỗ trợ thêm. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà Nước. Hạn chế của đề tài. Hướng nghiên cứu kế tiếp
• 5.1. Kết luận chương 5
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về rủi ro tín dụng và ngân hàng thương mại

Rủi ro tín dụng là một trong những vấn đề quan trọng nhất trong hoạt động của ngân hàng thương mại. Nó phản ánh khả năng khách hàng không thực hiện được nghĩa vụ trả nợ theo hợp đồng, dẫn đến tổn thất tài chính cho ngân hàng. Tại Việt Nam, rủi ro tín dụng thường được đo lường thông qua tỷ lệ nợ xấu, một chỉ số quan trọng trong quản lý rủi ro của các ngân hàng. Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam, sử dụng dữ liệu từ 30 ngân hàng trong giai đoạn 2008-2018. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng các yếu tố như tỷ lệ nợ xấu năm trước, dự phòng rủi ro tín dụng, chi phí hoạt động, thu nhập ngoài lãi và lạm phát có tác động đáng kể đến tỷ lệ nợ xấu.

1.1. Khái niệm và phân loại rủi ro tín dụng

Rủi ro tín dụng được định nghĩa là khả năng xảy ra tổn thất khi khách hàng không thực hiện được nghĩa vụ trả nợ. Nó có thể được phân loại dựa trên mức độ tổn thất (rủi ro mất vốn và rủi ro đọng vốn), phạm vi (rủi ro cá biệt và rủi ro hệ thống), và thành phần (rủi ro mặc định, rủi ro tập trung, rủi ro quốc gia). Các ngân hàng thương mại cần hiểu rõ các loại rủi ro này để xây dựng chính sách tín dụng hiệu quả và quản lý rủi ro tốt hơn.

1.2. Tầm quan trọng của quản lý rủi ro tín dụng

Quản lý rủi ro là yếu tố then chốt trong hoạt động của ngân hàng thương mại. Việc kiểm soát tốt rủi ro tín dụng giúp ngân hàng duy trì lợi nhuận và ổn định tài chính. Nghiên cứu này nhấn mạnh vai trò của dự phòng rủi ro tín dụng và các biện pháp kiểm soát rủi ro khác trong việc giảm thiểu tỷ lệ nợ xấu. Đồng thời, nó cũng đề xuất các chính sách tín dụng phù hợp để hạn chế rủi ro trong tương lai.

II. Các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng

Nghiên cứu đã xác định các yếu tố ảnh hưởng chính đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam. Các yếu tố này bao gồm tỷ lệ nợ xấu năm trước, dự phòng rủi ro tín dụng, chi phí hoạt động, thu nhập ngoài lãi và lạm phát. Kết quả phân tích cho thấy rằng các yếu tố này có mối quan hệ chặt chẽ với tỷ lệ nợ xấu, đặc biệt là dự phòng rủi ro tín dụng và chi phí hoạt động. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc quản lý rủi ro và kiểm soát rủi ro trong hoạt động ngân hàng.

2.1. Tác động của dự phòng rủi ro tín dụng

Dự phòng rủi ro tín dụng là một công cụ quan trọng trong quản lý rủi ro của các ngân hàng thương mại. Nghiên cứu chỉ ra rằng việc tăng cường dự phòng rủi ro tín dụng có thể giúp giảm thiểu tỷ lệ nợ xấu. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc dự trữ đủ nguồn lực để đối phó với các khoản nợ khó đòi trong tương lai.

2.2. Chi phí hoạt động và thu nhập ngoài lãi

Chi phí hoạt động và thu nhập ngoài lãi cũng là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng. Nghiên cứu cho thấy rằng chi phí hoạt động cao có thể làm tăng tỷ lệ nợ xấu, trong khi thu nhập ngoài lãi có thể giúp giảm thiểu rủi ro. Điều này nhấn mạnh sự cần thiết của việc tối ưu hóa chi phí và đa dạng hóa nguồn thu nhập trong hệ thống ngân hàng.

III. Phân tích thực trạng rủi ro tín dụng tại Việt Nam

Nghiên cứu đã phân tích thực trạng rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam từ năm 2008 đến năm 2018. Kết quả cho thấy tỷ lệ nợ xấu có xu hướng tăng cao trong giai đoạn này, đặc biệt là sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Các yếu tố như lạm phát, tăng trưởng GDP và chính sách tín dụng của Ngân hàng Nhà nước cũng có tác động đáng kể đến tình hình rủi ro tín dụng.

3.1. Tình hình nợ xấu từ 2008 đến 2018

Tỷ lệ nợ xấu tại các ngân hàng thương mại Việt Nam đã tăng đáng kể trong giai đoạn 2008-2018, đặc biệt là sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Nghiên cứu chỉ ra rằng các yếu tố như lạm phát và tăng trưởng GDP có tác động lớn đến tình hình nợ xấu. Điều này cho thấy sự cần thiết của việc quản lý rủi ro và kiểm soát rủi ro trong bối cảnh kinh tế biến động.

3.2. Nguyên nhân dẫn đến nợ xấu

Các nguyên nhân chính dẫn đến nợ xấu bao gồm sự yếu kém trong quy trình tín dụng, thiếu sự giám sát sau giải ngân và lỏng lẻo trong công tác kiểm tra nội bộ. Nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cải thiện quy trình tín dụng và tăng cường giám sát để hạn chế rủi ro trong tương lai.

IV. Kết quả nghiên cứu và đề xuất chính sách

Nghiên cứu đã sử dụng phương pháp hồi quy GMM để phân tích dữ liệu và chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng. Kết quả cho thấy rằng dự phòng rủi ro tín dụng, chi phí hoạt động và thu nhập ngoài lãi là những yếu tố quan trọng nhất. Dựa trên kết quả này, nghiên cứu đề xuất các chính sách tín dụng và biện pháp quản lý rủi ro để giảm thiểu tỷ lệ nợ xấu trong tương lai.

4.1. Gợi ý chính sách cho ngân hàng thương mại

Nghiên cứu đề xuất các ngân hàng thương mại nên tăng cường dự phòng rủi ro tín dụng, tối ưu hóa chi phí hoạt động và đa dạng hóa nguồn thu nhập. Đồng thời, cần cải thiện quy trình tín dụng và tăng cường giám sát sau giải ngân để hạn chế rủi ro.

4.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước

Nghiên cứu cũng đưa ra các kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước về việc điều chỉnh chính sách tín dụng và hỗ trợ các ngân hàng thương mại trong việc quản lý rủi ro. Điều này bao gồm việc cung cấp các công cụ và hướng dẫn để giảm thiểu tỷ lệ nợ xấu trong hệ thống ngân hàng.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ năm 2008 đến 2018, hệ thống ngân hàng thương mại (NHTM) tại Việt Nam đã trải qua nhiều biến động đáng kể về rủi ro tín dụng, đặc biệt là tỷ lệ nợ xấu. Tỷ lệ nợ xấu từng đạt đỉnh 4% vào năm 2012, gây ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động của các ngân hàng và nền kinh tế quốc gia. Nghiên cứu này tập trung phân tích các yếu tố tác động đến rủi ro tín dụng tại 30 NHTM cổ phần ở Việt Nam trong khoảng thời gian 10 năm, nhằm xác định mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố và đề xuất các giải pháp giảm thiểu rủi ro. Mục tiêu cụ thể bao gồm xác định các yếu tố tác động, đo lường mức độ ảnh hưởng và đề xuất chính sách phù hợp. Phạm vi nghiên cứu bao gồm dữ liệu tài chính của các ngân hàng trong nước, kết hợp với các biến kinh tế vĩ mô như GDP và chỉ số giá tiêu dùng (CPI). Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý ngân hàng và cơ quan quản lý nhà nước trong việc kiểm soát và giảm thiểu rủi ro tín dụng, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và ổn định hệ thống tài chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị rủi ro tín dụng trong ngân hàng thương mại. Đầu tiên, định nghĩa rủi ro tín dụng được tham chiếu từ các nguồn uy tín, bao gồm khả năng người vay không thực hiện nghĩa vụ trả nợ theo hợp đồng, dẫn đến tổn thất tài chính cho ngân hàng. Các loại rủi ro tín dụng được phân loại theo mức độ tổn thất (rủi ro mất vốn, rủi ro đọng vốn), phạm vi (rủi ro cá biệt, rủi ro hệ thống), thành phần (rủi ro mặc định, rủi ro tập trung, rủi ro quốc gia) và quá trình giao dịch (rủi ro lựa chọn, rủi ro bảo đảm). Nghiên cứu cũng áp dụng mô hình hồi quy dữ liệu bảng với phương pháp Generalized Method of Moments (GMM) để xử lý vấn đề nội sinh và đánh giá tác động của các biến độc lập như dự phòng rủi ro tín dụng, chi phí hoạt động, thu nhập ngoài lãi, đòn bẩy, quy mô ngân hàng, lợi nhuận, GDP và CPI đến tỷ lệ nợ xấu.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính là báo cáo tài chính đã kiểm toán của 30 NHTM cổ phần tại Việt Nam trong giai đoạn 2008-2018, kết hợp với dữ liệu kinh tế vĩ mô từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB). Dữ liệu được xử lý dưới dạng bảng không cân bằng do thiếu quan sát ở một số ngân hàng. Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, so sánh và hồi quy dữ liệu bảng. Quá trình phân tích gồm ba bước: ước lượng OLS để xác định mối quan hệ ban đầu, so sánh mô hình ảnh hưởng cố định (FEM) và ảnh hưởng ngẫu nhiên (REM) qua kiểm định Hausman để chọn mô hình phù hợp, cuối cùng sử dụng mô hình GMM để giải quyết vấn đề nội sinh. Cỡ mẫu gồm 30 ngân hàng với 10 năm quan sát, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ nợ xấu và dự phòng rủi ro tín dụng: Có mối quan hệ đồng biến rõ ràng, khi tỷ lệ nợ xấu tăng, dự phòng rủi ro cũng tăng theo. Ví dụ, năm 2012, tỷ lệ nợ xấu đạt 4%, dự phòng rủi ro cũng tăng lên khoảng 1.7%. Điều này phản ánh khả năng thu hồi nợ giảm khi nợ xấu tăng cao.

2. Chi phí hoạt động và rủi ro tín dụng: Chi phí hoạt động có tương quan cùng chiều với tỷ lệ nợ xấu. Khi quản trị kém, chi phí hoạt động tăng, dẫn đến tỷ lệ nợ xấu cao hơn. Giai đoạn 2008-2018 cho thấy chi phí hoạt động tăng đồng thời với sự gia tăng nợ xấu, đặc biệt trong các năm khủng hoảng.

3. Thu nhập ngoài lãi và rủi ro tín dụng: Thu nhập ngoài lãi có xu hướng biến động cùng với tỷ lệ nợ xấu. Từ 2008 đến 2012, thu nhập ngoài lãi giảm từ 28% xuống 15%, trong khi tỷ lệ nợ xấu tăng từ 3% lên mức cao hơn. Giai đoạn 2013-2018, thu nhập ngoài lãi ổn định ở mức khoảng 24%, tỷ lệ nợ xấu giảm còn 1.89%.

4. Quy mô ngân hàng và rủi ro tín dụng: Quy mô ngân hàng có tác động ngược chiều với tỷ lệ nợ xấu. Các ngân hàng lớn hơn có khả năng đa dạng hóa danh mục đầu tư và quản lý rủi ro tốt hơn, dẫn đến tỷ lệ nợ xấu thấp hơn. Từ năm 2012 đến 2018, mặc dù quy mô ngân hàng tăng, tỷ lệ nợ xấu lại giảm.

5. Lợi nhuận ngân hàng và rủi ro tín dụng: Mối quan hệ chưa rõ ràng do biến động không đều của lợi nhuận trong giai đoạn nghiên cứu. Tỷ lệ nợ xấu giảm nhưng lợi nhuận không có xu hướng ổn định, cần nghiên cứu sâu hơn để xác định chiều tác động.

6. Tăng trưởng GDP và rủi ro tín dụng: Tăng trưởng GDP có mối quan hệ ngược chiều với tỷ lệ nợ xấu. Giai đoạn 2014-2018, GDP duy trì trên 5%, tỷ lệ nợ xấu được kiểm soát tốt dưới 3%, cho thấy nền kinh tế phát triển góp phần giảm rủi ro tín dụng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy các yếu tố nội bộ như dự phòng rủi ro tín dụng, chi phí hoạt động và thu nhập ngoài lãi có ảnh hưởng đáng kể đến tỷ lệ nợ xấu. Mối quan hệ đồng biến giữa dự phòng rủi ro và nợ xấu phản ánh thực trạng các ngân hàng phải tăng trích lập dự phòng khi chất lượng tín dụng giảm. Chi phí hoạt động cao thường do quản trị yếu kém, làm gia tăng rủi ro tín dụng. Thu nhập ngoài lãi đóng vai trò như một công cụ đa dạng hóa, giúp bù đắp rủi ro tín dụng nhưng cũng cần cân nhắc để tránh mất chuyên môn hóa. Quy mô ngân hàng lớn giúp giảm rủi ro nhờ khả năng đa dạng hóa và quản lý tốt hơn, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế. Mối quan hệ giữa lợi nhuận và rủi ro tín dụng còn phức tạp, có thể do các ngân hàng vừa phải cân đối giữa tăng trưởng lợi nhuận và kiểm soát rủi ro. Tăng trưởng GDP ổn định góp phần cải thiện khả năng trả nợ của khách hàng, giảm tỷ lệ nợ xấu. Các biểu đồ tương quan và bảng hồi quy chi tiết minh họa rõ ràng các mối quan hệ này, hỗ trợ việc ra quyết định chính sách.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quản lý dự phòng rủi ro tín dụng: Các NHTM cần xây dựng chính sách trích lập dự phòng phù hợp với mức độ rủi ro thực tế, đảm bảo dự phòng đủ để bù đắp tổn thất tiềm ẩn. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và duy trì liên tục. Chủ thể: Ban lãnh đạo ngân hàng và phòng quản lý rủi ro.

2. Kiểm soát chi phí hoạt động hiệu quả: Tăng cường năng lực quản trị, áp dụng công nghệ thông tin để giảm chi phí không cần thiết, nâng cao hiệu quả hoạt động. Mục tiêu giảm chi phí hoạt động ít nhất 10% trong 2 năm tới. Chủ thể: Ban điều hành và phòng tài chính kế toán.

3. Đa dạng hóa nguồn thu nhập ngoài lãi: Phát triển các dịch vụ phi tín dụng như trung gian thanh toán, bảo lãnh, dịch vụ môi giới để giảm phụ thuộc vào thu nhập lãi và bù đắp rủi ro tín dụng. Thời gian: kế hoạch 3 năm. Chủ thể: Phòng kinh doanh và phát triển sản phẩm.

4. Mở rộng quy mô và nâng cao năng lực quản lý: Khuyến khích hợp nhất, sáp nhập các ngân hàng nhỏ để tăng quy mô, đồng thời đào tạo nâng cao trình độ nhân viên và áp dụng hệ thống quản lý rủi ro hiện đại. Mục tiêu tăng quy mô tài sản trung bình 15% trong 5 năm. Chủ thể: Ban lãnh đạo ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước.

5. Chính sách hỗ trợ từ Ngân hàng Nhà nước: Cần hoàn thiện khung pháp lý về xử lý nợ xấu, tăng cường giám sát và hỗ trợ kỹ thuật cho các NHTM trong quản lý rủi ro tín dụng. Thời gian: triển khai trong 1-2 năm tới. Chủ thể: Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà quản lý ngân hàng thương mại: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng, từ đó xây dựng chính sách quản trị rủi ro hiệu quả, nâng cao chất lượng tín dụng và lợi nhuận.

2. Cơ quan quản lý nhà nước và Ngân hàng Nhà nước: Cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện chính sách tiền tệ, quy định về dự phòng rủi ro và xử lý nợ xấu, góp phần ổn định hệ thống tài chính.

3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính - Ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu định lượng, mô hình hồi quy GMM và phân tích rủi ro tín dụng trong thực tiễn Việt Nam.

4. Các nhà đầu tư và chuyên gia phân tích tài chính: Hỗ trợ đánh giá chất lượng tài sản và rủi ro tín dụng của các ngân hàng, từ đó đưa ra quyết định đầu tư chính xác hơn.

Câu hỏi thường gặp

1. Rủi ro tín dụng là gì và tại sao nó quan trọng với ngân hàng?
   Rủi ro tín dụng là khả năng người vay không trả được nợ theo cam kết, gây tổn thất tài chính cho ngân hàng. Đây là rủi ro lớn nhất ảnh hưởng đến lợi nhuận và sự ổn định của ngân hàng.

2. Các yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến tỷ lệ nợ xấu tại các NHTM Việt Nam?
   Dự phòng rủi ro tín dụng, chi phí hoạt động và thu nhập ngoài lãi là những yếu tố có tác động đáng kể, theo kết quả hồi quy GMM trong nghiên cứu.

3. Tại sao quy mô ngân hàng lại ảnh hưởng ngược chiều với rủi ro tín dụng?
   Ngân hàng lớn có khả năng đa dạng hóa danh mục đầu tư và quản lý rủi ro tốt hơn, giảm thiểu rủi ro tập trung và nâng cao hiệu quả kiểm soát nợ xấu.

4. Làm thế nào để giảm chi phí hoạt động nhằm hạn chế rủi ro tín dụng?
   Áp dụng công nghệ, nâng cao năng lực quản trị, kiểm soát chặt chẽ các khoản chi phí không cần thiết và đào tạo nhân viên chuyên môn là các biện pháp hiệu quả.

5. Tăng trưởng GDP ảnh hưởng như thế nào đến rủi ro tín dụng?
   Tăng trưởng GDP ổn định giúp cải thiện khả năng trả nợ của khách hàng, từ đó giảm tỷ lệ nợ xấu và rủi ro tín dụng trong hệ thống ngân hàng.

Kết luận

• Nghiên cứu đã xác định rõ các yếu tố tác động đến rủi ro tín dụng tại 30 NHTM cổ phần Việt Nam trong giai đoạn 2008-2018, trong đó dự phòng rủi ro tín dụng, chi phí hoạt động và thu nhập ngoài lãi có ảnh hưởng đáng kể.
• Quy mô ngân hàng và tăng trưởng GDP có tác động ngược chiều, giúp giảm tỷ lệ nợ xấu.
• Lợi nhuận ngân hàng có mối quan hệ phức tạp với rủi ro tín dụng, cần nghiên cứu thêm.
• Các đề xuất chính sách tập trung vào nâng cao quản trị rủi ro, kiểm soát chi phí, đa dạng hóa thu nhập và hoàn thiện khung pháp lý.
• Bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất và tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và thời gian để cập nhật xu hướng mới.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý ngân hàng và cơ quan quản lý nên áp dụng kết quả nghiên cứu để cải thiện quản trị rủi ro tín dụng, góp phần phát triển bền vững hệ thống ngân hàng Việt Nam.