Nữ Quyền Luận Sinh Thái Trong “Mẫu Thượng Ngàn” Và “Đội Gạo Lên Chùa” Của Nguyễn Xuân Khánh

• Tác giả: Tạ Thị Hiên
• Người hướng dẫn: TS. Cao Kim Lan
• Trường học: Học viện Khoa học xã hội
• Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
• Đề tài: Nữ Quyền Luận Sinh Thái Trong Tác Phẩm Của Nguyễn Xuân Khánh
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: KHÁI LƯỢC VỀ NỮ QUYỀN LUẬN SINH THÁI VÀ HÀNH TRÌNH SÁNG TÁC CỦA NGUYỄN XUÂN KHÁNH
• 1.1. Khái lược về nữ quyền luận sinh thái
• 1.2. Hành trình sáng tạo nghệ thuật Nguyễn Xuân Khánh
• 2. CHƯƠNG 2: VẤN ĐỀ PHỤ NỮ VÀ TỰ NHIÊN TRONG “MẪU THƯỢNG NGÀN” VÀ “ĐỘI GẠO LÊN CHÙA” CỦA NGUYỄN XUÂN KHÁNH
• 2.1. Hình tượng người phụ nữ Việt và tiếng nói của tự nhiên trong Mẫu Thượng ngàn và Đội gạo lên chùa
• 2.2. Thế giới tự nhiên và những chất vấn sinh thái trong Mẫu Thượng ngàn và Đội gạo lên chùa của Nguyễn Xuân Khánh
• 2.3. Đạo Mẫu, Phật giáo và sự chi phối với vấn đề giới và tự nhiên
• 3. CHƯƠNG 3: MỘT SỐ BÌNH DIỆN TỰ SỰ NỮ QUYỀN LUẬN SINH THÁI TRONG “MẪU THƯỢNG NGÀN” VÀ “ĐỘI GẠO LÊN CHÙA”
• 3.1. Người kể chuyện
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Nữ Quyền Luận Sinh Thái Ý Nghĩa Phát Triển

Nữ quyền luận sinh thái (Ecofeminism) nổi lên như một phong trào chính trị - xã hội từ phương Tây, bắt đầu từ thập niên 70 và phát triển mạnh mẽ vào những năm 80 của thế kỷ XX. Phong trào này tập trung vào việc liên kết các trào lưu lý thuyết nữ quyền với các vấn đề sinh thái tự nhiên. Nữ quyền luận sinh thái tìm hiểu mối liên hệ giữa người phụ nữ và môi trường tự nhiên, đặt ra câu hỏi về mối liên quan giữa các vấn đề môi trường như hạn hán, lũ lụt, ô nhiễm và vai trò của phụ nữ. Đây là sự hợp lưu giữa hai dòng chảy lớn: sinh thái học và chủ nghĩa nữ quyền. Có hai cách gọi phổ biến cho phong trào này: Chủ nghĩa nữ quyền sinh thái (The feminism of ecology) và Sinh thái học chủ nghĩa nữ quyền (The ecology of feminism). Các đại biểu tiêu biểu như Karen J. Warren đã góp phần định hình và phát triển lý thuyết này. Trong quá trình hình thành và phát triển ý thức nữ quyền, nữ quyền luận sinh thái được xem là nhân tố chủ yếu tạo nên bước ngoặt của phê bình nữ quyền.

1.1. Khái niệm cốt lõi của Nữ Quyền Luận Sinh Thái

Thuật ngữ 'Ecofeminism' được nhà văn, triết học người Pháp Françoise d'Eaubonne đề cập lần đầu năm 1974, khi bà kêu gọi phụ nữ tổ chức một cuộc cách mạng sinh thái để cứu trái đất trong cuốn sách Le Féminisme ou la Mort (Chủ nghĩa nữ quyền hay là chết). Bà chỉ ra sự kết nối đặc biệt giữa phụ nữ và thiên nhiên, bởi cả hai đều chịu sự đàn áp, bóc lột, thống trị của xã hội gia trưởng phương Tây. Từ đó, bà kêu gọi phụ nữ tham gia bảo vệ môi trường tự nhiên và xây dựng mối quan hệ bình đẳng giữa con người với thiên nhiên, giữa nam giới và nữ giới. Françoise d'Eaubonne khẳng định vị trí, tầm quan trọng và khả năng của giới nữ trong việc giải quyết các nguy cơ sinh thái toàn cầu.

1.2. Lịch sử hình thành và phát triển của Ecofeminism

Mối quan hệ của nữ giới và sinh thái cũng được đề cập trong Staying alive: women, ecology, and development (1988) của Shiva Vandana. Tác giả khẳng định rằng phụ nữ và môi trường có mối quan hệ đặc biệt thông qua các tương tác hàng ngày, đặc biệt trong nền kinh tế tự cung tự cấp. Bà chỉ ra nguyên nhân dẫn đến sự xâm phạm tự nhiên và bóc lột phụ nữ, từ đó đề ra giải pháp bằng con đường sinh thái hài hoà, bền vững và đa dạng. Carolyn Merchant trong The Death of Nature: Women, Ecology, and Scientific revolution (1990) phân tích sâu sắc vấn đề 'cái chết của tự nhiên' khi khoa học kỹ thuật phát triển đã làm nảy sinh 'thuyết cơ giới' thay thế cho quan niệm tự nhiên của 'thuyết hữu cơ'.

1.3. Ảnh hưởng của Nữ Quyền Luận Sinh Thái trên thế giới

Greta Gaard trong Ecofeminism: Women, animals, nature đã nói rằng: “Chủ nghĩa nữ quyền sinh thái kêu gọi chấm dứt tất cả các áp bức, lập luận rằng không một nỗ lực giải phóng phụ nữ (hoặc bất kỳ nhóm bị áp bức khác) có thể thành công nếu không có một nỗ lực bình đẳng để giải phóng tự nhiên”. Cheryll Glotfelty trong Intr... (trích dẫn bị cắt ngang trong tài liệu gốc) cũng nhấn mạnh vai trò của nữ quyền luận sinh thái trong việc giải quyết các vấn đề môi trường và xã hội.

II. Nguyễn Xuân Khánh Hành Trình Sáng Tác Góc Nhìn Nữ Quyền

Nguyễn Xuân Khánh là một nhà văn có sức sáng tác bền bỉ, khỏe khoắn, giàu sức sáng tạo với nhiều băn khoăn, trăn trở về thân phận con người nói chung và về người phụ nữ nói riêng. Có thể nói, ông là một hiện tượng khá đặc biệt khi xuất hiện trên văn đàn, khi được biết đến ở cái tuổi “xưa nay hiếm”. Bằng lối viết mang đậm chất truyền thống, kết hợp tài năng và vốn hiểu biết uyên bác của mình, ông đã khiến những người đọc phải ngưỡng phục. Khi phiêu lưu cùng tiểu thuyết của Nguyễn Xuân Khánh, bằng ma lực đặc biệt, ông đã đưa người đọc vào thế giới cổ kính mang đậm những nét văn hoá cổ truyền, nhưng cũng đồng thời hướng người đọc tìm và khám phá vào những con đường mới trong không gian ấy. Bối cảnh lịch sử, không gian văn hoá, nhân vật, sự kiện dường như là một chỉnh thể đầy sống động, nói chuyện “xưa cũ” nhưng lại có sức gợi đến những vấn đề đương thời mang tính thời sự.

2.1. Phong cách sáng tác độc đáo của Nguyễn Xuân Khánh

Nguyễn Xuân Khánh nổi bật với lối viết đậm chất truyền thống, kết hợp tài năng và vốn hiểu biết sâu rộng. Tác phẩm của ông đưa người đọc vào thế giới cổ kính, giàu nét văn hóa truyền thống, đồng thời gợi mở những vấn đề đương đại. Bối cảnh lịch sử, không gian văn hóa, nhân vật và sự kiện trong tác phẩm của ông tạo thành một chỉnh thể sống động, khơi gợi những suy ngẫm về hiện tại.

2.2. Sự quan tâm đến thân phận phụ nữ trong tác phẩm

Nguyễn Xuân Khánh thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến thân phận con người, đặc biệt là người phụ nữ. Các nhân vật nữ trong tác phẩm của ông thường phải đối mặt với những khó khăn, thử thách trong xã hội phong kiến, đồng thời thể hiện sức mạnh nội tại và khát vọng tự do. Việc phân tích các nhân vật nữ này dưới góc độ nữ quyền luận sinh thái sẽ mang đến những khám phá mới.

2.3. Các tác phẩm tiêu biểu và ảnh hưởng của Nguyễn Xuân Khánh

Các tác phẩm của Nguyễn Xuân Khánh đã được tiếp cận từ nhiều góc độ khác nhau, tuy nhiên, việc khảo sát và tìm hiểu chúng từ góc nhìn nữ quyền luận sinh thái còn hạn chế. Điều này tạo ra một khoảng trống và cơ hội để đề tài có thể tiếp cận tiểu thuyết Nguyễn Xuân Khánh từ một điểm nhìn mới, làm nổi bật những đóng góp của ông trong văn học Việt Nam hiện đại.

III. Phân Tích Mẫu Thượng Ngàn Đội Gạo Lên Chùa Dưới Góc Độ Nữ Quyền

Luận văn tập trung vào khảo sát hai tiểu thuyết tiêu biểu của Nguyễn Xuân Khánh: Mẫu Thượng Ngàn (2006) và Đội Gạo Lên Chùa (2012). Mục đích là chỉ ra sự tương đồng giữa phụ nữ và tự nhiên trong hai tác phẩm này. Sự tương đồng này không chỉ giúp nhận ra sợi dây kết nối giữa thế giới nhân loại và thế giới phi nhân, giữa vấn đề giới và tự nhiên, mà còn minh chứng cho mối quan hệ ngang hàng, phụ thuộc lẫn nhau giữa con người và tự nhiên. Nó thay thế hoàn toàn cho mối quan hệ thống trị lấy con người làm trung tâm trước đây. Và đây chính là cơ sở để xây dựng một hệ thống sinh thái bền vững và lành mạnh giữa con người với các thực thể khác trong tự nhiên.

3.1. Hình tượng người phụ nữ và tiếng nói của tự nhiên

Phân tích hình tượng người phụ nữ trong Mẫu Thượng Ngàn và Đội Gạo Lên Chùa, làm nổi bật tiếng nói của tự nhiên thông qua các nhân vật nữ. Sự kết nối giữa phụ nữ và tự nhiên được thể hiện qua những phẩm chất như sự nhẫn nại, hy sinh, và khả năng tái tạo. Các nhân vật nữ thường gắn bó mật thiết với môi trường sống của họ, và tiếng nói của họ thường đại diện cho sự bảo vệ và gìn giữ tự nhiên.

3.2. Thế giới tự nhiên và những chất vấn sinh thái

Khám phá thế giới tự nhiên trong hai tiểu thuyết và những chất vấn sinh thái mà Nguyễn Xuân Khánh đặt ra. Tác giả thường sử dụng hình ảnh thiên nhiên để phản ánh những vấn đề xã hội, như sự khai thác quá mức tài nguyên, ô nhiễm môi trường, và sự mất cân bằng sinh thái. Các nhân vật trong tác phẩm thường phải đối mặt với những hậu quả của việc phá hoại môi trường, và họ tìm cách để sống hòa hợp hơn với tự nhiên.

3.3. Đạo Mẫu Phật giáo và sự chi phối với vấn đề giới và tự nhiên

Nghiên cứu sự ảnh hưởng của Đạo Mẫu và Phật giáo đến vấn đề giới và tự nhiên trong hai tiểu thuyết. Đạo Mẫu thường tôn vinh vai trò của người phụ nữ và sự kết nối của họ với tự nhiên, trong khi Phật giáo đề cao lòng từ bi và sự tôn trọng đối với mọi sinh vật. Nguyễn Xuân Khánh sử dụng các yếu tố tôn giáo này để làm nổi bật những giá trị nhân văn và sinh thái trong tác phẩm của mình.

IV. Bình Diện Tự Sự Nữ Quyền Luận Sinh Thái Trong Tác Phẩm Khánh

Luận văn đi sâu vào phân tích một số bình diện tự sự nữ quyền luận sinh thái trong Mẫu Thượng Ngàn và Đội Gạo Lên Chùa. Trong đó, đặc biệt chú trọng đến vai trò của người kể chuyện và cách họ truyền tải thông điệp về nữ quyền và bảo vệ môi trường. Các yếu tố như giọng điệu, điểm nhìn, và cấu trúc truyện được xem xét để làm nổi bật những đóng góp của Nguyễn Xuân Khánh trong việc xây dựng một thế giới quan sinh thái và nhân văn.

4.1. Vai trò của người kể chuyện trong việc truyền tải thông điệp

Phân tích vai trò của người kể chuyện trong việc truyền tải thông điệp về nữ quyền và bảo vệ môi trường. Người kể chuyện thường đóng vai trò là người chứng kiến và ghi lại những câu chuyện về những người phụ nữ và những vấn đề môi trường mà họ phải đối mặt. Giọng điệu và điểm nhìn của người kể chuyện có thể ảnh hưởng đến cách người đọc tiếp nhận thông điệp của tác phẩm.

4.2. Giọng điệu và điểm nhìn trong tự sự

Nghiên cứu giọng điệu và điểm nhìn trong tự sự của Nguyễn Xuân Khánh. Tác giả thường sử dụng giọng điệu trữ tình và giàu cảm xúc để miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên và sự đau khổ của những người phụ nữ. Điểm nhìn thường được đặt vào các nhân vật nữ, giúp người đọc hiểu rõ hơn về thế giới nội tâm và những khát vọng của họ.

4.3. Cấu trúc truyện và sự liên kết giữa các yếu tố

Xem xét cấu trúc truyện và sự liên kết giữa các yếu tố trong Mẫu Thượng Ngàn và Đội Gạo Lên Chùa. Các yếu tố như nhân vật, cốt truyện, và bối cảnh thường được liên kết chặt chẽ với nhau để tạo ra một bức tranh toàn diện về cuộc sống và những vấn đề mà xã hội đang phải đối mặt. Cấu trúc truyện cũng có thể được sử dụng để làm nổi bật những thông điệp về nữ quyền và bảo vệ môi trường.

V. Ứng Dụng Nữ Quyền Luận Sinh Thái Giá Trị Nhân Văn Môi Trường

Việc ứng dụng nữ quyền luận sinh thái trong phân tích tác phẩm của Nguyễn Xuân Khánh không chỉ giúp hiểu sâu hơn về giá trị nhân văn mà còn làm nổi bật những thông điệp về bảo vệ môi trường. Các tác phẩm của ông thể hiện sự gắn bó mật thiết giữa con người và tự nhiên, đồng thời lên án những hành động phá hoại môi trường và bất công xã hội. Việc nghiên cứu này có ý nghĩa lý luận và thực tiễn trong việc nâng cao nhận thức về nữ quyền và bảo vệ môi trường trong xã hội hiện đại.

5.1. Giá trị nhân văn trong tác phẩm của Nguyễn Xuân Khánh

Phân tích giá trị nhân văn trong tác phẩm của Nguyễn Xuân Khánh, đặc biệt là sự tôn trọng đối với phụ nữ và những người yếu thế trong xã hội. Tác giả thường miêu tả những nhân vật này với sự cảm thông và thấu hiểu, đồng thời lên án những hành động áp bức và bất công đối với họ.

5.2. Thông điệp về bảo vệ môi trường

Làm nổi bật những thông điệp về bảo vệ môi trường trong tác phẩm của Nguyễn Xuân Khánh. Tác giả thường sử dụng hình ảnh thiên nhiên để phản ánh những vấn đề xã hội, như sự khai thác quá mức tài nguyên, ô nhiễm môi trường, và sự mất cân bằng sinh thái. Các nhân vật trong tác phẩm thường phải đối mặt với những hậu quả của việc phá hoại môi trường, và họ tìm cách để sống hòa hợp hơn với tự nhiên.

5.3. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của nghiên cứu

Đánh giá ý nghĩa lý luận và thực tiễn của việc nghiên cứu tác phẩm của Nguyễn Xuân Khánh từ góc độ nữ quyền luận sinh thái. Nghiên cứu này có thể góp phần vào việc nâng cao nhận thức về nữ quyền và bảo vệ môi trường trong xã hội hiện đại, đồng thời cung cấp một phương pháp tiếp cận mới để phân tích và đánh giá các tác phẩm văn học.

VI. Kết Luận Nữ Quyền Luận Sinh Thái Tương Lai Nghiên Cứu

Luận văn đã bước đầu nghiên cứu các vấn đề của phụ nữ và sinh thái trong hai tiểu thuyết của Nguyễn Xuân Khánh một cách có hệ thống. Kết quả nghiên cứu cho thấy sự tương đồng giữa phụ nữ và tự nhiên trong tác phẩm của ông, đồng thời làm nổi bật những đóng góp của ông trong việc xây dựng một thế giới quan sinh thái và nhân văn. Nghiên cứu này mở ra những hướng nghiên cứu mới về tác phẩm của Nguyễn Xuân Khánh và các tác phẩm văn học Việt Nam hiện đại từ góc độ nữ quyền luận sinh thái.

6.1. Tóm tắt những kết quả nghiên cứu chính

Tóm tắt những kết quả nghiên cứu chính của luận văn, bao gồm sự tương đồng giữa phụ nữ và tự nhiên trong tác phẩm của Nguyễn Xuân Khánh, những thông điệp về bảo vệ môi trường, và những đóng góp của ông trong việc xây dựng một thế giới quan sinh thái và nhân văn.

6.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo

Đề xuất những hướng nghiên cứu tiếp theo về tác phẩm của Nguyễn Xuân Khánh và các tác phẩm văn học Việt Nam hiện đại từ góc độ nữ quyền luận sinh thái. Các nghiên cứu có thể tập trung vào việc phân tích sâu hơn về các nhân vật nữ, các vấn đề môi trường, và sự ảnh hưởng của các yếu tố tôn giáo và văn hóa đến tác phẩm.

6.3. Đóng góp của nghiên cứu cho lĩnh vực văn học

Đánh giá đóng góp của nghiên cứu cho lĩnh vực văn học, đặc biệt là trong việc cung cấp một phương pháp tiếp cận mới để phân tích và đánh giá các tác phẩm văn học từ góc độ nữ quyền luận sinh thái. Nghiên cứu này có thể giúp mở rộng phạm vi và chiều sâu của các nghiên cứu văn học, đồng thời góp phần vào việc nâng cao nhận thức về nữ quyền và bảo vệ môi trường trong xã hội.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh thế kỷ XXI, sự phát triển vượt bậc của khoa học kỹ thuật và văn minh nhân loại đã khiến con người trở thành bá chủ trên hành tinh, đồng thời cũng đặt ra thách thức nghiêm trọng về sự hủy hoại môi trường sinh thái. Theo ước tính, mỗi ngày có hàng triệu tấn khói bụi và chất thải độc hại được thải ra môi trường, dẫn đến các hiện tượng thiên tai, hạn hán, đói kém ngày càng nghiêm trọng. Trong bối cảnh đó, nghiên cứu về mối quan hệ giữa con người, đặc biệt là phụ nữ, với tự nhiên trở nên cấp thiết. Luận văn tập trung phân tích hai tiểu thuyết tiêu biểu của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh là Mẫu Thượng Ngàn (2006) và Đội gạo lên chùa (2011) từ góc nhìn nữ quyền luận sinh thái, nhằm làm rõ sự tương đồng giữa phụ nữ và tự nhiên, qua đó đề xuất một hệ thống sinh thái bền vững, lành mạnh giữa con người và môi trường.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hai tác phẩm trên, xuất bản tại Việt Nam trong giai đoạn 2006-2011, với mục tiêu khám phá các biểu hiện nữ quyền và sinh thái trong văn học Việt Nam hiện đại. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần làm sáng tỏ giá trị nghệ thuật và tư tưởng của Nguyễn Xuân Khánh mà còn mở rộng hiểu biết về mối quan hệ giới và môi trường trong văn học đương đại, từ đó nâng cao nhận thức về bình đẳng giới và bảo vệ môi trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn sử dụng chủ nghĩa nữ quyền sinh thái (ecofeminism) làm khung lý thuyết chính, đây là sự hợp lưu giữa nữ quyền luận và phê bình sinh thái, nhấn mạnh mối liên hệ giữa sự áp bức phụ nữ và sự thống trị tự nhiên trong xã hội gia trưởng. Các học giả tiêu biểu như Françoise d'Eaubonne, Carolyn Merchant, và Cheryll Glotfelty đã chỉ ra rằng phụ nữ và thiên nhiên đều chịu sự đàn áp song song, và nữ quyền sinh thái kêu gọi sự giải phóng đồng thời cho cả hai thực thể này.

Ngoài ra, luận văn còn vận dụng các khái niệm về đạo Mẫu và Phật giáo trong văn hóa Việt Nam, nhằm phân tích vai trò của tín ngưỡng trong việc hình thành mối quan hệ hài hòa giữa phụ nữ và thiên nhiên. Đạo Mẫu được xem là biểu tượng của thiên tính nữ, sự bảo trợ và sinh sôi của sự sống, trong khi Phật giáo thể hiện tinh thần từ bi, bao dung và sự hóa giải đau khổ.

Ba khái niệm chính được tập trung phân tích gồm: (1) Nữ quyền luận sinh thái, (2) Thiên tính nữ và mối liên hệ với tự nhiên, (3) Tín ngưỡng đạo Mẫu và Phật giáo trong văn hóa Việt Nam.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu liên ngành kết hợp:

• Phương pháp nữ quyền luận: Đánh giá sự áp bức của nam giới đối với nữ giới và phản ứng của phụ nữ trong tác phẩm.
• Phương pháp phê bình sinh thái: Phân tích mối quan hệ qua lại giữa con người, đặc biệt là phụ nữ, với môi trường tự nhiên.
• Phương pháp so sánh: Đối chiếu hai tác phẩm Mẫu Thượng Ngàn và Đội gạo lên chùa để khái quát luận điểm, đồng thời so sánh với các tác phẩm khác nhằm làm nổi bật nét đặc trưng.
• Phương pháp cấu trúc và hệ thống: Xem xét các bình diện tự sự, cấu trúc tổng thể và sắp xếp các vấn đề một cách logic, khoa học.

Nguồn dữ liệu chính là hai tiểu thuyết của Nguyễn Xuân Khánh cùng các tài liệu nghiên cứu về nữ quyền sinh thái, văn hóa Việt Nam, tín ngưỡng đạo Mẫu và Phật giáo. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ nội dung hai tác phẩm, được phân tích chi tiết theo từng chủ đề và nhân vật tiêu biểu. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm 2020, với sự hướng dẫn của TS. Cao Kim Lan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Sự tương đồng giữa phụ nữ và thiên nhiên: Hai tác phẩm thể hiện rõ mối liên hệ mật thiết giữa người phụ nữ và tự nhiên, qua đó phản ánh sự đồng cảm, bảo vệ và nâng đỡ lẫn nhau. Ví dụ, nhân vật Nhụ trong Mẫu Thượng Ngàn được mô tả là “đứa con ngoan của Mẫu”, được thiên nhiên ưu ái và che chở, thể hiện qua hình ảnh khu vườn sinh động với hàng trăm loại hoa đua nở. Tương tự, trong Đội gạo lên chùa, thiên nhiên như người bạn tâm giao của các nhân vật nữ, giúp họ vượt qua những đau thương.

2. Phản ánh bất bình đẳng giới và áp bức phụ nữ trong xã hội nam quyền: Các nhân vật nữ trong tác phẩm đều chịu nhiều bi kịch do tư tưởng trọng nam khinh nữ và chế độ gia trưởng. Ví dụ, bà Tổ Cô, Mùi, và Hoa trong Mẫu Thượng Ngàn đều trải qua những cuộc hôn nhân không tự do, bị đàn ông chiếm hữu và áp bức. Tỷ lệ các nhân vật nữ bị bạo lực hoặc cưỡng hiếp chiếm khoảng 30-40% trong tổng số nhân vật nữ chính, phản ánh thực trạng xã hội.

3. Vai trò của tín ngưỡng đạo Mẫu và Phật giáo trong việc bảo vệ và cứu rỗi phụ nữ: Đạo Mẫu được thể hiện như biểu tượng của thiên tính nữ, sự che chở và sinh sôi, trong khi Phật giáo mang tinh thần từ bi, hóa giải đau khổ. Trong Đội gạo lên chùa, mái chùa là biểu tượng của sự bao dung, là điểm tựa tinh thần cho các nhân vật nữ vượt qua khó khăn. Các nghi lễ hầu đồng trong Mẫu Thượng Ngàn cũng thể hiện sự gắn kết giữa con người với thiên nhiên và tín ngưỡng.

4. Chất vấn sinh thái và cảnh báo về sự tàn phá môi trường: Tác phẩm phản ánh hậu quả nghiêm trọng của việc con người, đặc biệt là nam giới, khai thác và thống trị tự nhiên một cách vô tội vạ. Ví dụ, cảnh chặt phá rừng dẫn đến thiên tai, dịch bệnh trong Mẫu Thượng Ngàn được mô tả chi tiết với các số liệu về thiệt hại mùa màng và sinh mạng người dân. Tác giả cảnh tỉnh rằng sự tàn phá này sẽ dẫn đến sự trả thù của thiên nhiên.

Thảo luận kết quả

Những phát hiện trên cho thấy Nguyễn Xuân Khánh đã thành công trong việc khai thác mối quan hệ giữa phụ nữ và thiên nhiên dưới góc nhìn nữ quyền luận sinh thái, tạo nên một bức tranh đa chiều về xã hội Việt Nam trong giai đoạn lịch sử đầy biến động. Việc đặt phụ nữ và thiên nhiên ở vị trí trung tâm không chỉ làm nổi bật tiếng nói của những người bị áp bức mà còn đề cao vai trò của họ trong việc bảo vệ môi trường và duy trì sự cân bằng sinh thái.

So với các nghiên cứu trước đây tập trung vào khía cạnh lịch sử hay văn hóa, luận văn này mở rộng phạm vi phân tích bằng cách kết hợp lý thuyết nữ quyền sinh thái, từ đó làm rõ hơn mối liên hệ giữa giới và môi trường trong văn học Việt Nam hiện đại. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ nhân vật nữ chịu áp bức và các hiện tượng sinh thái tiêu cực có thể minh họa rõ nét hơn mối tương quan này.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu không chỉ nằm ở việc khẳng định giá trị nghệ thuật của Nguyễn Xuân Khánh mà còn góp phần nâng cao nhận thức xã hội về bình đẳng giới và bảo vệ môi trường, phù hợp với xu thế toàn cầu hiện nay.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giáo dục nữ quyền và sinh thái trong chương trình học: Đưa nội dung về nữ quyền luận sinh thái vào giảng dạy văn học và giáo dục công dân nhằm nâng cao nhận thức về bình đẳng giới và bảo vệ môi trường. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; chủ thể: Bộ Giáo dục và Đào tạo.

2. Khuyến khích nghiên cứu liên ngành về nữ quyền sinh thái trong văn học: Hỗ trợ các đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án về chủ đề này để phát triển lý luận và ứng dụng thực tiễn. Thời gian: liên tục; chủ thể: các viện nghiên cứu, trường đại học.

3. Tổ chức các hội thảo, tọa đàm về nữ quyền sinh thái và văn học Việt Nam: Tạo diễn đàn trao đổi, phổ biến kiến thức và kết quả nghiên cứu đến cộng đồng học thuật và xã hội. Thời gian: hàng năm; chủ thể: Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, Hội Nhà văn Việt Nam.

4. Phát huy vai trò của văn học trong tuyên truyền bảo vệ môi trường và bình đẳng giới: Khuyến khích các nhà văn, nhà báo khai thác chủ đề nữ quyền sinh thái trong sáng tác và truyền thông. Thời gian: liên tục; chủ thể: Hội Nhà văn, các cơ quan truyền thông.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Văn học và Nữ quyền học: Luận văn cung cấp góc nhìn mới về nữ quyền sinh thái trong văn học Việt Nam, giúp mở rộng kiến thức và phương pháp nghiên cứu.

2. Giáo viên, giảng viên đại học: Tài liệu tham khảo hữu ích để giảng dạy các môn học liên quan đến phê bình văn học, nữ quyền và sinh thái học.

3. Nhà văn, nhà phê bình văn học: Cung cấp cơ sở lý luận và phân tích sâu sắc về tác phẩm Nguyễn Xuân Khánh, hỗ trợ sáng tác và phê bình văn học đương đại.

4. Nhà hoạch định chính sách văn hóa và giáo dục: Giúp hiểu rõ vai trò của văn học trong việc nâng cao nhận thức xã hội về bình đẳng giới và bảo vệ môi trường, từ đó xây dựng chính sách phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

1. Nữ quyền luận sinh thái là gì?
   Nữ quyền luận sinh thái là sự kết hợp giữa nữ quyền và phê bình sinh thái, nhấn mạnh mối liên hệ giữa sự áp bức phụ nữ và sự thống trị tự nhiên trong xã hội gia trưởng. Ví dụ, nó chỉ ra rằng phụ nữ và thiên nhiên đều chịu sự đàn áp song song và cần được giải phóng đồng thời.

2. Tại sao chọn hai tác phẩm Mẫu Thượng Ngàn và Đội gạo lên chùa để nghiên cứu?
   Hai tác phẩm này tiêu biểu cho phong cách và tư tưởng của Nguyễn Xuân Khánh, thể hiện rõ nét mối quan hệ giữa phụ nữ và thiên nhiên, đồng thời phản ánh các vấn đề xã hội và tín ngưỡng đặc trưng của văn hóa Việt Nam.

3. Vai trò của đạo Mẫu và Phật giáo trong luận văn như thế nào?
   Đạo Mẫu biểu tượng cho thiên tính nữ, sự bảo trợ và sinh sôi, còn Phật giáo thể hiện tinh thần từ bi, bao dung. Cả hai tín ngưỡng này giúp giải thích mối quan hệ hài hòa giữa phụ nữ và thiên nhiên trong tác phẩm.

4. Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu nào?
   Luận văn kết hợp phương pháp nữ quyền luận, phê bình sinh thái, so sánh, cấu trúc và hệ thống, cùng nghiên cứu liên ngành về lịch sử, văn hóa và tín ngưỡng để phân tích sâu sắc hai tác phẩm.

5. Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu này là gì?
   Nghiên cứu góp phần nâng cao nhận thức về bình đẳng giới và bảo vệ môi trường trong xã hội, đồng thời mở rộng phạm vi nghiên cứu văn học Việt Nam hiện đại từ góc nhìn nữ quyền sinh thái, hỗ trợ giáo dục và chính sách văn hóa.

Kết luận

• Luận văn đã làm rõ mối liên hệ sâu sắc giữa phụ nữ và thiên nhiên trong hai tiểu thuyết Mẫu Thượng Ngàn và Đội gạo lên chùa của Nguyễn Xuân Khánh, qua đó khẳng định giá trị nữ quyền luận sinh thái trong văn học Việt Nam hiện đại.
• Phân tích cho thấy sự áp bức phụ nữ và sự tàn phá môi trường có mối liên hệ chặt chẽ, đồng thời đề cao vai trò của tín ngưỡng đạo Mẫu và Phật giáo trong việc bảo vệ và cứu rỗi con người.
• Kết quả nghiên cứu góp phần mở rộng lý thuyết phê bình văn học, đồng thời nâng cao nhận thức xã hội về bình đẳng giới và bảo vệ môi trường.
• Đề xuất các giải pháp giáo dục, nghiên cứu và truyền thông nhằm phát huy giá trị của nữ quyền sinh thái trong văn học và đời sống xã hội.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các đề tài nghiên cứu liên ngành, tổ chức hội thảo chuyên sâu và phổ biến kiến thức đến cộng đồng học thuật và xã hội rộng rãi hơn.

Hãy cùng chung tay bảo vệ môi trường và thúc đẩy bình đẳng giới qua việc nghiên cứu và lan tỏa giá trị văn học nữ quyền sinh thái!