I. Những nguyên tắc cơ bản trong Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015
Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 đã kế thừa và phát triển các nguyên tắc cơ bản từ phiên bản trước, đồng thời bổ sung những quy định mới nhằm đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp. Các nguyên tắc này được xây dựng dựa trên tư tưởng dân chủ hóa hoạt động tố tụng, bảo đảm công bằng và quyền con người. Nguyên tắc suy đoán vô tội (Điều 13) là một trong những điểm mới nổi bật, khẳng định người bị buộc tội được coi là vô tội cho đến khi có bản án kết tội có hiệu lực pháp luật. Điều này thể hiện sự tiến bộ trong việc bảo vệ quyền lợi của người bị buộc tội.
1.1. Nguyên tắc suy đoán vô tội
Nguyên tắc suy đoán vô tội được quy định tại Điều 13 của Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015, là một bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ quyền con người. Nguyên tắc này khẳng định rằng người bị buộc tội được coi là không có tội cho đến khi được chứng minh theo trình tự, thủ tục luật định và có bản án kết tội của Tòa án. Điều này đảm bảo rằng trách nhiệm chứng minh tội phạm thuộc về cơ quan tiến hành tố tụng, người bị buộc tội không có nghĩa vụ chứng minh sự vô tội của mình. Nguyên tắc này cũng yêu cầu mọi nghi ngờ phải được giải thích có lợi cho người bị buộc tội, đảm bảo tính công bằng trong quá trình tố tụng.
1.2. Nguyên tắc không ai bị xét xử hai lần vì một tội phạm
Nguyên tắc không ai bị xét xử hai lần vì một tội phạm (Điều 14) là một điểm mới quan trọng trong Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015. Nguyên tắc này nhằm ngăn chặn tình trạng một người bị truy cứu trách nhiệm hình sự nhiều lần cho cùng một hành vi phạm tội, đảm bảo quyền lợi của người bị buộc tội. Điều này phù hợp với các công ước quốc tế về quyền con người và thể hiện sự tiến bộ trong hệ thống pháp luật Việt Nam.
II. Những quy định mới về người tham gia tố tụng
Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 đã bổ sung nhiều quy định mới liên quan đến người tham gia tố tụng, nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của họ. Các quy định này bao gồm việc mở rộng quyền của người bị buộc tội, người bị hại, và người làm chứng. Đặc biệt, quyền bào chữa của người bị buộc tội được tăng cường, đảm bảo họ có thể tự bảo vệ mình một cách hiệu quả trong quá trình tố tụng.
2.1. Quyền bào chữa của người bị buộc tội
Quyền bào chữa của người bị buộc tội được quy định tại Điều 16 của Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015, là một trong những quy định quan trọng nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người bị buộc tội. Người bị buộc tội có quyền tự bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa cho mình. Quy định này đảm bảo rằng người bị buộc tội có thể trình bày ý kiến, đưa ra chứng cứ và yêu cầu cần thiết để bảo vệ quyền lợi của mình. Đây là một bước tiến lớn trong việc đảm bảo công bằng và minh bạch trong quá trình tố tụng.
2.2. Quyền của người bị hại và người làm chứng
Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 cũng bổ sung các quy định mới nhằm bảo vệ quyền lợi của người bị hại và người làm chứng. Người bị hại có quyền tham gia tố tụng, trình bày ý kiến và yêu cầu cơ quan tiến hành tố tụng thực hiện các biện pháp cần thiết để bảo vệ quyền lợi của mình. Người làm chứng cũng được bảo vệ khỏi các hành vi đe dọa, cưỡng ép, đảm bảo họ có thể cung cấp thông tin một cách khách quan và trung thực.
III. Những thay đổi trong quy trình tố tụng
Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 đã có nhiều thay đổi quan trọng trong quy trình tố tụng, nhằm đảm bảo tính hiệu quả và công bằng. Các quy định mới về thu thập chứng cứ, tạm giữ, tạm giam, và biện pháp cưỡng chế đã được bổ sung và sửa đổi để phù hợp với thực tiễn và yêu cầu cải cách tư pháp.
3.1. Thu thập chứng cứ
Thu thập chứng cứ là một trong những giai đoạn quan trọng trong quy trình tố tụng. Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 đã bổ sung các quy định mới nhằm đảm bảo tính hợp pháp và khách quan trong việc thu thập chứng cứ. Các cơ quan tiến hành tố tụng phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về thủ tục, đảm bảo rằng chứng cứ thu thập được là hợp pháp và có giá trị pháp lý. Điều này giúp ngăn chặn tình trạng thu thập chứng cứ trái pháp luật, đảm bảo quyền lợi của người bị buộc tội.
3.2. Tạm giữ tạm giam và biện pháp cưỡng chế
Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 đã có những thay đổi quan trọng trong quy định về tạm giữ, tạm giam và biện pháp cưỡng chế. Các quy định mới nhằm đảm bảo rằng việc áp dụng các biện pháp này phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật, đảm bảo quyền lợi của người bị tạm giữ, tạm giam. Đặc biệt, quy định về thời hạn tạm giữ, tạm giam đã được điều chỉnh để phù hợp với yêu cầu bảo vệ quyền con người và quyền công dân.
