Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Nguy Cơ Phá Sản Của Các Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Tại Việt Nam: Vận Dụng Mô Hình Z-Score

• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế Quốc Dân
• Chuyên ngành: Quản Trị Kinh Doanh
• Đề tài: Những Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Nguy Cơ Phá Sản Của Ngân Hàng Thương Mại Tại Việt Nam: Ứng Dụng Mô Hình Z-Score
• Loại tài liệu: Luận Văn
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT LUẬN VĂN
• ABSTRACT
• MỤC LỤC
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI
• 1.1. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.1.1. Mục tiêu tổng quát
• 1.1.2. Mục tiêu cụ thể
• 1.2. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Phương pháp nghiên cứu
• 1.5. Đóng góp của đề tài
• 1.6. Kết cấu của luận văn
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
• 2.1. Lý thuyết về rủi ro phá sản của ngân hàng thương mại
• 2.1.1. Rủi ro tại ngân hàng thương mại
• 2.1.2. Phá sản tại ngân hàng thương mại
• 2.1.3. Chỉ tiêu đo lường rủi ro phá sản tại các ngân hàng thương mại
• 2.1.4. Lý thuyết liên quan đến rủi ro phá sản của các ngân hàng thương mại
• 2.1.4.1. Lý thuyết trung gian tài chính
• 2.1.4.2. Lý thuyết danh mục đầu tư hiện đại
• 2.1.4.3. Lý thuyết tính kinh tế theo quy mô
• 2.1.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro phá sản của các ngân hàng thương mại
• 2.1.5.1. Các nhân tố bên trong ngân hàng thương mại
• 2.1.5.1.1. Nhóm nhân tố phản ánh về mức độ an toàn vốn
• 2.1.5.1.2. Nhóm các nhân tố phản ánh chất lượng tài sản
• 2.1.5.1.3. Nhóm nhân tố phản ánh năng lực quản lý của ngân hàng thương mại
• 2.1.5.1.4. Nhóm nhân tố phản ánh khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại
• 2.1.5.2. Các nhân tố bên ngoài ngân hàng
• 2.1.5.2.1. Tốc độ tăng trưởng kinh tế
• 2.1.5.2.2. Tỷ lệ lạm phát
• 2.2. Tình hình nghiên cứu
• 2.2.1. Các nghiên cứu nước ngoài
• 2.2.2. Các nghiên cứu trong nước
• 2.2.3. Khoảng trống nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: MÔ HÌNH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Mô hình và giả thuyết nghiên cứu
• 3.2. Phương pháp nghiên cứu
• 3.2.1. Quy trình thực hiện nghiên cứu
• 3.2.2. Mẫu nghiên cứu và phương pháp thu thập số liệu
• 3.2.3. Phương pháp xử lý số liệu
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu và phân tích tương quan của các biến số trong mô hình nghiên cứu
• 4.2. Tình hình của hệ số Z - Score của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam giai đoạn 2014 - 2023
• 4.3. Kết quả tính toán từ mô hình hồi quy đa biến
• 4.4. Kiểm định và khắc phục khuyết tật của mô hình REM
• 4.5. Kiểm định giả thuyết thống kê và thảo luận kết quả nghiên cứu
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH
• 5.1. Đối với quy mô ngân hàng
• 5.2. Đối với đòn bẩy tài chính
• 5.3. Đối với tỷ suất sinh lời
• 5.4. Đối với tăng trưởng tín dụng
• 5.5. Đối với tăng trưởng tiền gửi
• 5.6. Đối với tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng
• 5.7. Đối với tỷ lệ lạm phát
• 5.8. Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1: DỮ LIỆU THU THẬP
• PHỤ LỤC 2: KẾT QUẢ TÍNH TOÁN
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG BIỂU
• DANH MỤC HÌNH VẼ SƠ ĐỒ

I. Tổng Quan Nguy Cơ Phá Sản Ngân Hàng Z Score Altman

Hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam (NHTM) đóng vai trò then chốt trong nền kinh tế, như mạch máu lưu thông vốn. Tuy nhiên, hoạt động ngân hàng tiềm ẩn nhiều rủi ro, từ rủi ro tín dụng đến rủi ro thanh khoản, dẫn đến nguy cơ phá sản. Nghiên cứu này tập trung phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến nguy cơ này tại các NHTM cổ phần Việt Nam. Việc ứng dụng mô hình Z-Score Altman cho phép đánh giá khách quan và dự báo khả năng phá sản ngân hàng, từ đó đưa ra các giải pháp phòng ngừa và quản trị rủi ro hiệu quả. Nghiên cứu này đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sự ổn định của hệ thống ngân hàng Việt Nam và nền kinh tế nói chung. Sự hội nhập kinh tế sâu rộng đặt ra những thách thức lớn cho việc quản trị rủi ro và nhận diện các dấu hiệu rủi ro tiềm ẩn trong ngành ngân hàng.

1.1. Tầm quan trọng của hệ thống ngân hàng Việt Nam

Hệ thống ngân hàng là huyết mạch của nền kinh tế, cung cấp vốn cho doanh nghiệp và cá nhân. NHTM không chỉ là trung gian tài chính mà còn là công cụ thực thi chính sách tiền tệ. Một hệ thống ngân hàng ổn định đóng vai trò then chốt trong việc duy trì tăng trưởng kinh tế và ổn định xã hội. Ngân hàng vừa thực hiện chức năng phân phối và luân chuyển vốn, vừa là trung gian thanh toán, có những đóng góp đáng kể vào tăng trưởng kinh tế.

1.2. Rủi ro và thách thức đối với ngân hàng thương mại

Bản chất hoạt động ngân hàng luôn tiềm ẩn rủi ro, đặc biệt là rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản. Khủng hoảng tài chính có thể lan rộng nhanh chóng trong hệ thống ngân hàng, gây ảnh hưởng tiêu cực đến toàn bộ nền kinh tế. Nguy cơ phá sản của một ngân hàng có thể tạo ra hiệu ứng domino, kéo theo sự sụp đổ của nhiều ngân hàng khác. Cần có các biện pháp quản trị rủi ro hiệu quả để giảm thiểu khả năng phá sản và bảo vệ sự ổn định của hệ thống ngân hàng.

II. Cách Mô Hình Z Score Altman Dự Báo Phá Sản Ngân Hàng

Mô hình Z-Score Altman là công cụ phổ biến để dự báo khả năng phá sản ngân hàng. Mô hình này sử dụng các chỉ số tài chính để đánh giá sức khỏe tài chính của ngân hàng và đưa ra dự báo về khả năng phá sản. Điểm Z-Score càng thấp, nguy cơ phá sản càng cao. Nghiên cứu này áp dụng mô hình Z-Score để đánh giá các yếu tố tác động đến nguy cơ phá sản của các ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) tại Việt Nam. Việc hiểu rõ các chỉ số báo cáo tài chính ngân hàng và cách chúng ảnh hưởng đến điểm Z-Score là rất quan trọng để quản trị rủi ro hiệu quả. Phương pháp Altman (1968) đã được chứng minh tính hiệu quả trong các nghiên cứu ở nhiều quốc gia.

2.1. Bản chất và công thức của mô hình Z Score

Mô hình Z-Score kết hợp các chỉ số tài chính quan trọng như khả năng sinh lời, đòn bẩy tài chính, thanh khoản và hiệu quả hoạt động để tạo ra một điểm số duy nhất. Công thức Z-Score được thiết kế để phản ánh sức khỏe tài chính tổng thể của doanh nghiệp hoặc ngân hàng. Các biến số này được tính toán từ báo cáo tài chính ngân hàng, thể hiện tình hình hoạt động và khả năng trả nợ của ngân hàng. Qua đó giúp nhà quản trị có thể dự báo được khả năng phá sản ngân hàng và kịp thời đưa ra các biện pháp phòng ngừa.

2.2. Ưu điểm và hạn chế của mô hình Z Score trong dự báo

Mô hình Z-Score có ưu điểm là đơn giản, dễ sử dụng và cung cấp một đánh giá tổng quan về nguy cơ phá sản. Tuy nhiên, mô hình cũng có những hạn chế nhất định, chẳng hạn như không tính đến các yếu tố định tính như quản trị rủi ro ngân hàng và môi trường kinh doanh. Cần sử dụng Z-Score kết hợp với các công cụ phân tích khác để có được một bức tranh toàn diện hơn về sức khỏe tài chính của ngân hàng.

III. Các Yếu Tố Nội Tại Ảnh Hưởng Đến Nguy Cơ Phá Sản NHTM

Các yếu tố nội tại, xuất phát từ bên trong ngân hàng, đóng vai trò quan trọng trong việc xác định nguy cơ phá sản. Các yếu tố này bao gồm quản trị rủi ro, tỷ lệ nợ xấu, khả năng sinh lời, hiệu quả hoạt động, tỷ lệ an toàn vốn (CAR), vốn chủ sở hữu và quản lý thanh khoản. Một ngân hàng có quản trị rủi ro yếu kém, nợ xấu cao, khả năng sinh lời thấp và tỷ lệ an toàn vốn không đủ sẽ có nguy cơ phá sản cao hơn. Việc kiểm soát chặt chẽ các yếu tố này là rất quan trọng để đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của ngân hàng. Theo nghiên cứu, năng lực quản trị đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu nguy cơ phá sản.

3.1. Quản trị rủi ro và tỷ lệ nợ xấu NPL

Quản trị rủi ro hiệu quả giúp ngân hàng xác định, đánh giá và kiểm soát các rủi ro tiềm ẩn. Tỷ lệ nợ xấu (NPL) cao cho thấy chất lượng tín dụng kém và có thể dẫn đến khủng hoảng tài chính. Việc giảm thiểu nợ xấu và tăng cường quản trị rủi ro là yếu tố then chốt để giảm thiểu nguy cơ phá sản. Kiểm soát rủi ro hiệu quả giúp các ngân hàng ngăn chặn sự gia tăng của nợ xấu và bảo vệ lợi nhuận.

3.2. Khả năng sinh lời ROA ROE và hiệu quả hoạt động NIM

Khả năng sinh lời cao (ROA, ROE) cho thấy ngân hàng hoạt động hiệu quả và tạo ra lợi nhuận ổn định. Hệ số NIM (Net Interest Margin) phản ánh hiệu quả sử dụng vốn của ngân hàng. Cải thiện khả năng sinh lời và hiệu quả hoạt động giúp ngân hàng tăng cường sức khỏe tài chính và giảm thiểu nguy cơ phá sản. Các chỉ số ROA và ROE đo lường khả năng sinh lời trên tài sản và vốn chủ sở hữu, cho thấy hiệu quả sử dụng nguồn lực của ngân hàng.

3.3. Tỷ lệ an toàn vốn CAR và quản lý thanh khoản

Tỷ lệ an toàn vốn (CAR) đảm bảo ngân hàng có đủ vốn để hấp thụ các khoản lỗ tiềm ẩn. Quản lý thanh khoản hiệu quả giúp ngân hàng đáp ứng các nghĩa vụ tài chính ngắn hạn. Duy trì tỷ lệ an toàn vốn cao và quản lý thanh khoản chặt chẽ là yếu tố then chốt để đảm bảo sự ổn định của ngân hàng. Tuân thủ các quy định Basel II và Basel III là bắt buộc để duy trì một tỷ lệ an toàn vốn (CAR) phù hợp.

IV. Tác Động Của Các Yếu Tố Bên Ngoài Đến Rủi Ro Phá Sản NHTM

Các yếu tố bên ngoài, nằm ngoài tầm kiểm soát của ngân hàng, cũng có thể ảnh hưởng đến nguy cơ phá sản. Các yếu tố này bao gồm tăng trưởng kinh tế, lạm phát, chính sách tiền tệ, môi trường kinh doanh, cạnh tranh ngân hàng, mức độ tập trung ngành ngân hàng, quy định pháp luật ngân hàng, và các cú sốc kinh tế như khủng hoảng tài chính. Một môi trường kinh tế không ổn định, lạm phát cao, cạnh tranh gay gắt và quy định pháp luật khắt khe có thể làm tăng nguy cơ phá sản của ngân hàng. Việc theo dõi và đánh giá các yếu tố này là rất quan trọng để dự báo và phòng ngừa rủi ro.

4.1. Tăng trưởng kinh tế và lạm phát

Tăng trưởng kinh tế chậm lại có thể làm giảm nhu cầu tín dụng và làm tăng nợ xấu. Lạm phát cao có thể làm giảm khả năng sinh lời của ngân hàng và làm xói mòn giá trị của tài sản. Việc duy trì tăng trưởng kinh tế ổn định và kiểm soát lạm phát là rất quan trọng để tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của ngân hàng. Khi kinh tế tăng trưởng, nhu cầu vay vốn tăng lên, tạo điều kiện cho các ngân hàng mở rộng hoạt động tín dụng.

4.2. Chính sách tiền tệ và môi trường kinh doanh

Chính sách tiền tệ thắt chặt có thể làm tăng chi phí vốn và làm giảm khả năng sinh lời của ngân hàng. Môi trường kinh doanh không thuận lợi có thể làm giảm nhu cầu tín dụng và làm tăng nợ xấu. Việc duy trì chính sách tiền tệ ổn định và tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi là rất quan trọng để hỗ trợ hoạt động của ngân hàng. Chính sách tiền tệ linh hoạt có thể giúp các ngân hàng đối phó với các biến động kinh tế.

4.3. Cạnh tranh ngân hàng và quy định pháp luật

Cạnh tranh ngân hàng gay gắt có thể làm giảm khả năng sinh lời của ngân hàng. Quy định pháp luật khắt khe có thể làm tăng chi phí tuân thủ và hạn chế hoạt động của ngân hàng. Việc tạo ra một môi trường cạnh tranh lành mạnh và quy định pháp luật hợp lý là rất quan trọng để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngân hàng. Mức độ tập trung ngành ngân hàng cũng ảnh hưởng đến sự cạnh tranh và ổn định của hệ thống.

V. Ứng Dụng Z Score Phân Tích Thực Tiễn Tại NHTMCP Việt Nam

Nghiên cứu này sử dụng dữ liệu từ 24 NHTMCP tại Việt Nam trong giai đoạn 2014-2023 để kiểm định các yếu tố ảnh hưởng đến nguy cơ phá sản. Kết quả cho thấy một số yếu tố như ROA, tăng trưởng tín dụng, tăng trưởng kinh tế, sở hữu nhà nước, tái cấu trúc có tác động đáng kể đến điểm Z-Score. Từ đó đưa ra các khuyến nghị về quản trị rủi ro và điều chỉnh chính sách cho các NHTMCP. Dịch Covid-19 cũng được xem xét như một yếu tố ảnh hưởng trong giai đoạn 2020-2021.

5.1. Dữ liệu và phương pháp phân tích

Dữ liệu được thu thập từ báo cáo tài chính của 24 NHTMCP Việt Nam trong giai đoạn 2014-2023. Các phương pháp phân tích thống kê và kinh tế lượng được sử dụng để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu. Phần mềm STATA được sử dụng để xử lý dữ liệu và ước lượng mô hình.

5.2. Kết quả phân tích và thảo luận

Kết quả phân tích cho thấy các yếu tố ROA, tăng trưởng tín dụng, sở hữu nhà nước và Covid-19 có tác động đáng kể đến nguy cơ phá sản của NHTMCP Việt Nam. Các kết quả này được thảo luận và so sánh với các nghiên cứu trước đây.

5.3. Hàm ý quản lý và chính sách

Dựa trên kết quả phân tích, nghiên cứu đưa ra các hàm ý quản lý và chính sách nhằm giảm thiểu nguy cơ phá sản của NHTMCP Việt Nam. Các hàm ý này bao gồm tăng cường quản trị rủi ro, nâng cao hiệu quả hoạt động và cải thiện môi trường kinh doanh.

VI. Kết Luận Giải Pháp Giảm Nguy Cơ Phá Sản Ngân Hàng

Nghiên cứu này đã xác định các yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến nguy cơ phá sản của các NHTMCP Việt Nam. Kết quả này có ý nghĩa quan trọng đối với các nhà quản lý ngân hàng, nhà hoạch định chính sách và các nhà đầu tư. Việc tăng cường quản trị rủi ro, nâng cao hiệu quả hoạt động, duy trì tỷ lệ an toàn vốn cao và tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi là rất quan trọng để giảm thiểu nguy cơ phá sản và đảm bảo sự ổn định của hệ thống ngân hàng.

6.1. Tóm tắt kết quả nghiên cứu

Nghiên cứu đã xác định các yếu tố nội tại và bên ngoài ảnh hưởng đến nguy cơ phá sản của NHTMCP Việt Nam. Các kết quả này cung cấp bằng chứng thực nghiệm về tác động của các yếu tố này đến sức khỏe tài chính của ngân hàng.

6.2. Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo

Nghiên cứu này có một số hạn chế nhất định, chẳng hạn như giới hạn về phạm vi dữ liệu và phương pháp phân tích. Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc mở rộng phạm vi dữ liệu, sử dụng các phương pháp phân tích phức tạp hơn và nghiên cứu tác động của các yếu tố định tính đến nguy cơ phá sản.

Tổng quan nghiên cứu

Ngành ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) tại Việt Nam đóng vai trò trung gian tài chính quan trọng, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và ổn định vĩ mô. Tuy nhiên, hoạt động ngân hàng luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro, trong đó nguy cơ phá sản là một trong những thách thức lớn nhất. Giai đoạn 2014–2023 chứng kiến nhiều biến động kinh tế, bao gồm tác động của đại dịch Covid-19 và các đợt tái cấu trúc ngân hàng, làm nổi bật nhu cầu nghiên cứu sâu về các nhân tố ảnh hưởng đến nguy cơ phá sản của các NHTMCP Việt Nam.

Mục tiêu chính của nghiên cứu là vận dụng mô hình Z-Score để đo lường rủi ro phá sản và xác định các nhân tố tác động đến chỉ số này, từ đó đề xuất các hàm ý quản trị nhằm giảm thiểu nguy cơ phá sản trong tương lai. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 24 NHTMCP chiếm hơn 75% tổng tài sản hệ thống, với dữ liệu thu thập trong 10 năm từ 2014 đến 2023.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý ngân hàng và cơ quan quản lý nhà nước trong việc nhận diện sớm các dấu hiệu rủi ro, đồng thời hỗ trợ xây dựng chính sách tài chính hiệu quả nhằm bảo vệ sự ổn định của hệ thống ngân hàng và nền kinh tế quốc gia.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết nền tảng chính:

1. Lý thuyết trung gian tài chính (Diamond, 1984): NHTM hoạt động như trung gian tài chính, đa dạng hóa danh mục cho vay để giảm thiểu rủi ro bất cân xứng thông tin và chi phí giám sát. Việc đa dạng hóa giúp ngân hàng giảm thiểu rủi ro tập trung và nâng cao hiệu quả quản lý.

2. Lý thuyết danh mục đầu tư hiện đại (Markowitz, 1952): Đa dạng hóa danh mục đầu tư giúp tối ưu hóa lợi nhuận với mức rủi ro chấp nhận được. Áp dụng vào ngân hàng, đa dạng hóa nguồn thu nhập và sản phẩm dịch vụ giúp giảm rủi ro tổng thể và tăng hiệu quả kinh doanh.

3. Lý thuyết tính kinh tế theo quy mô (Panzar & Willig, 1977): Mở rộng quy mô và đa dạng hóa sản phẩm giúp giảm chi phí trung bình, tận dụng nguồn lực hiệu quả, từ đó tăng lợi nhuận và giảm rủi ro phá sản. Tuy nhiên, đa dạng hóa quá mức có thể làm giảm chuyên môn và tăng chi phí quản lý.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: hệ số Z-Score (chỉ số đo lường nguy cơ phá sản), tỷ lệ vốn chủ sở hữu, tỷ suất sinh lời (ROA), tăng trưởng tín dụng, tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng, tỷ lệ chi phí hoạt động, hệ số an toàn vốn, đa dạng hóa thu nhập, tốc độ tăng trưởng kinh tế, tỷ lệ lạm phát, sở hữu nhà nước, đại dịch Covid-19 và tái cấu trúc ngân hàng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với dữ liệu thứ cấp thu thập từ 24 NHTMCP Việt Nam trong giai đoạn 2014–2023. Cỡ mẫu được lựa chọn dựa trên tiêu chí chiếm trên 75% tổng tài sản hệ thống và tính đầy đủ, minh bạch của dữ liệu công bố.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm thống kê STATA 14.0. Các bước phân tích bao gồm: thống kê mô tả đặc điểm biến số, phân tích tương quan, hồi quy đa biến với các mô hình Pooled OLS, FEM, REM. Các kiểm định Hausman, F-test được áp dụng để lựa chọn mô hình phù hợp. Khuyết tật mô hình được kiểm định và khắc phục bằng phương pháp FGLS nhằm đảm bảo tính chính xác và tin cậy của kết quả.

Timeline nghiên cứu kéo dài 10 năm, bao gồm thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích, kiểm định mô hình, thảo luận kết quả và đề xuất hàm ý chính sách.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ảnh hưởng tích cực đến hệ số Z-Score: Tỷ suất sinh lời ROA, tăng trưởng tín dụng, tăng trưởng kinh tế, sở hữu nhà nước và tái cấu trúc ngân hàng đều có tác động tích cực, làm tăng hệ số Z-Score, tức giảm nguy cơ phá sản. Cụ thể, ROA tăng 1% tương ứng với mức tăng trung bình Z-Score khoảng 0.15 đơn vị, trong khi tăng trưởng tín dụng hàng năm trung bình 8% làm tăng Z-Score khoảng 0.12 đơn vị.

2. Ảnh hưởng tiêu cực đến hệ số Z-Score: Quy mô ngân hàng, tỷ lệ vốn chủ sở hữu, tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng và tỷ lệ lạm phát có tác động tiêu cực đến Z-Score, làm tăng nguy cơ phá sản. Ví dụ, ngân hàng có quy mô tài sản lớn hơn trung bình 10% lại có Z-Score thấp hơn khoảng 0.1 đơn vị, cho thấy rủi ro phá sản cao hơn.

3. Biến số không có ý nghĩa thống kê: Tỷ lệ chi phí hoạt động, hệ số an toàn vốn, tăng trưởng tiền gửi tiết kiệm và đa dạng hóa thu nhập không có ảnh hưởng đáng kể đến hệ số Z-Score trong mẫu nghiên cứu.

4. Tác động của đại dịch Covid-19: Đại dịch làm giảm hiệu quả kinh doanh và tăng rủi ro phá sản, tuy nhiên các ngân hàng đã có sự tái cấu trúc kịp thời giúp giảm thiểu tác động tiêu cực này.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy tỷ suất sinh lời (ROA) là nhân tố quan trọng nhất giúp ngân hàng duy trì sự ổn định tài chính, phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước. Tăng trưởng tín dụng và kinh tế tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động ngân hàng, giảm thiểu rủi ro phá sản.

Tuy nhiên, quy mô ngân hàng lớn không đồng nghĩa với an toàn hơn, do các ngân hàng lớn có xu hướng chấp nhận rủi ro cao hơn, phù hợp với giả thuyết "quá lớn để phá sản". Tỷ lệ vốn chủ sở hữu và dự phòng rủi ro tín dụng tăng cao phản ánh áp lực tài chính và chi phí dự phòng, làm giảm khả năng hấp thụ rủi ro của ngân hàng.

Việc chi phí hoạt động và đa dạng hóa thu nhập không ảnh hưởng rõ ràng có thể do các ngân hàng chưa tối ưu hóa hiệu quả quản lý chi phí hoặc đa dạng hóa chưa thực sự hiệu quả trong giai đoạn nghiên cứu. Đại dịch Covid-19 đã tạo ra cú sốc lớn, nhưng các biện pháp tái cấu trúc đã giúp giảm thiểu rủi ro, thể hiện vai trò quan trọng của chính sách quản trị rủi ro.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh mức độ ảnh hưởng của từng biến số đến Z-Score, bảng hồi quy đa biến và biểu đồ diễn biến Z-Score trung bình theo năm để minh họa xu hướng rủi ro phá sản.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quản lý và nâng cao hiệu quả sinh lời (ROA): Các ngân hàng cần tập trung cải thiện hiệu quả sử dụng tài sản và nguồn lực để tăng lợi nhuận, qua đó nâng cao hệ số Z-Score. Mục tiêu tăng ROA ít nhất 0.5% trong vòng 2 năm tới, do ban lãnh đạo ngân hàng chủ trì.

2. Kiểm soát tăng trưởng tín dụng bền vững: Ngân hàng cần xây dựng chiến lược tăng trưởng tín dụng có kiểm soát, ưu tiên khách hàng có hồ sơ tín dụng tốt để giảm rủi ro nợ xấu. Mục tiêu duy trì tăng trưởng tín dụng khoảng 7-8%/năm, do phòng tín dụng và quản lý rủi ro thực hiện.

3. Tái cấu trúc và nâng cao năng lực quản trị rủi ro: Tiếp tục đẩy mạnh tái cấu trúc ngân hàng, đặc biệt là các ngân hàng có quy mô lớn, nhằm giảm thiểu rủi ro hệ thống và nâng cao khả năng hấp thụ cú sốc tài chính. Thời gian thực hiện trong 3 năm, do Ngân hàng Nhà nước phối hợp với các ngân hàng.

4. Giám sát và điều chỉnh tỷ lệ vốn chủ sở hữu, dự phòng rủi ro tín dụng: Cần cân đối hợp lý giữa vốn chủ sở hữu và dự phòng rủi ro để đảm bảo khả năng thanh toán và giảm áp lực chi phí. Mục tiêu duy trì tỷ lệ vốn chủ sở hữu tối thiểu 9% theo quy định, do bộ phận tài chính và kiểm soát nội bộ thực hiện.

5. Xây dựng chính sách ứng phó với biến động kinh tế vĩ mô và đại dịch: Ngân hàng cần phát triển các kịch bản ứng phó với các cú sốc kinh tế như đại dịch, lạm phát cao để giảm thiểu tác động tiêu cực đến hoạt động kinh doanh. Thời gian chuẩn bị kế hoạch trong 1 năm, do ban quản lý rủi ro và phòng phân tích kinh tế thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Ban lãnh đạo và quản lý ngân hàng thương mại cổ phần: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chiến lược quản trị rủi ro, nâng cao hiệu quả kinh doanh và giảm thiểu nguy cơ phá sản.

2. Cơ quan quản lý nhà nước và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam: Thông tin về các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro phá sản giúp hoàn thiện chính sách giám sát, điều chỉnh tỷ lệ vốn và hỗ trợ tái cấu trúc ngân hàng.

3. Các nhà nghiên cứu và học viên chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng: Luận văn cung cấp mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả thực nghiệm có giá trị tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

4. Nhà đầu tư và cổ đông ngân hàng: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tài chính giúp đánh giá chính xác mức độ an toàn và tiềm năng sinh lời của ngân hàng, từ đó đưa ra quyết định đầu tư hợp lý.

Câu hỏi thường gặp

1. Mô hình Z-Score là gì và tại sao được sử dụng để đo rủi ro phá sản?
   Mô hình Z-Score là chỉ số tổng hợp từ các biến tài chính như ROA, vốn chủ sở hữu nhằm dự báo khả năng phá sản của ngân hàng. Nó được sử dụng vì tính hiệu quả trong việc cảnh báo sớm rủi ro tài chính, giúp so sánh giữa các ngân hàng khác nhau.

2. Tại sao quy mô ngân hàng lớn lại có thể làm tăng nguy cơ phá sản?
   Ngân hàng lớn thường có khẩu vị rủi ro cao hơn và có thể nới lỏng tiêu chuẩn cho vay, dẫn đến rủi ro tín dụng tăng. Điều này phù hợp với giả thuyết "quá lớn để phá sản" khi ngân hàng có thể chấp nhận rủi ro lớn hơn do được hỗ trợ từ hệ thống.

3. Tác động của đại dịch Covid-19 đến nguy cơ phá sản của ngân hàng như thế nào?
   Đại dịch làm giảm hiệu quả kinh doanh, tăng nợ xấu và áp lực thanh khoản. Tuy nhiên, các biện pháp tái cấu trúc và hỗ trợ từ chính phủ đã giúp giảm thiểu tác động tiêu cực, duy trì sự ổn định của hệ thống ngân hàng.

4. Tại sao đa dạng hóa thu nhập không ảnh hưởng rõ ràng đến rủi ro phá sản?
   Đa dạng hóa thu nhập có thể chưa được thực hiện hiệu quả hoặc chưa đủ để bù đắp rủi ro tín dụng và chi phí hoạt động. Ngoài ra, việc đa dạng hóa có thể làm tăng chi phí quản lý, làm giảm lợi ích kỳ vọng.

5. Làm thế nào để ngân hàng cải thiện hệ số Z-Score?
   Ngân hàng cần nâng cao hiệu quả sinh lời (tăng ROA), kiểm soát tăng trưởng tín dụng bền vững, duy trì tỷ lệ vốn chủ sở hữu hợp lý, giảm nợ xấu và chi phí hoạt động, đồng thời thực hiện tái cấu trúc để tăng khả năng hấp thụ rủi ro.

Kết luận

• Luận văn đã vận dụng thành công mô hình Z-Score để đo lường và phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến nguy cơ phá sản của 24 NHTMCP Việt Nam trong giai đoạn 2014–2023.
• Các biến số ROA, tăng trưởng tín dụng, tăng trưởng kinh tế, sở hữu nhà nước và tái cấu trúc có tác động tích cực làm giảm rủi ro phá sản.
• Quy mô ngân hàng, tỷ lệ vốn chủ sở hữu, dự phòng rủi ro tín dụng và lạm phát có ảnh hưởng tiêu cực, làm tăng nguy cơ phá sản.
• Chi phí hoạt động, hệ số an toàn vốn, tăng trưởng tiền gửi và đa dạng hóa thu nhập không có ý nghĩa thống kê trong mẫu nghiên cứu.
• Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các giải pháp quản trị và chính sách nhằm nâng cao sự ổn định tài chính của các NHTMCP Việt Nam trong tương lai.

Next steps: Triển khai các giải pháp quản trị đề xuất, mở rộng nghiên cứu với mẫu ngân hàng đa dạng hơn và cập nhật dữ liệu sau đại dịch để đánh giá tác động dài hạn.

Call to action: Các nhà quản lý ngân hàng và cơ quan quản lý cần phối hợp chặt chẽ để áp dụng các hàm ý nghiên cứu, nâng cao năng lực quản trị rủi ro và đảm bảo sự phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng Việt Nam.