I. Nguyên tắc quyền yêu cầu tòa án bảo vệ quyền lợi hợp pháp
Nguyên tắc quyền yêu cầu tòa án bảo vệ quyền lợi hợp pháp là một trong những nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự, được quy định trong Bộ luật Tố tụng Dân sự (BLTTDS) năm 2015. Nguyên tắc này khẳng định quyền của cá nhân, tổ chức được yêu cầu tòa án bảo vệ các quyền lợi hợp pháp của mình khi bị xâm phạm. Đây là cơ chế quan trọng để đảm bảo công lý và bảo vệ quyền con người trong tố tụng dân sự.
1.1. Khái niệm và ý nghĩa
Nguyên tắc quyền yêu cầu tòa án bảo vệ quyền lợi hợp pháp được hiểu là quyền của các chủ thể được yêu cầu tòa án dân sự can thiệp để bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Theo Thạc sĩ Bùi Thị Thu Huyền, nguyên tắc này là 'những tư tưởng pháp lý chỉ đạo nhằm đảm bảo các chủ thể khi thấy quyền, lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm có quyền đưa ra yêu cầu với tòa án'. Nguyên tắc này có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ quyền con người và công dân, đồng thời thể hiện sự tiến bộ của pháp luật dân sự Việt Nam.
1.2. Cơ sở pháp lý
Cơ sở pháp lý của nguyên tắc này được quy định tại Điều 4 BLTTDS năm 2015, trong đó khẳng định quyền của cá nhân, tổ chức được yêu cầu tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Ngoài ra, Hiến pháp năm 2013 cũng ghi nhận quyền con người, quyền công dân, tạo nền tảng vững chắc cho việc thực hiện nguyên tắc này. Các quy định này thể hiện sự kế thừa và phát triển từ BLTTDS năm 2004, sửa đổi năm 2011.
II. Thực trạng quy định pháp luật
Thực trạng quy định pháp luật về nguyên tắc quyền yêu cầu tòa án bảo vệ quyền lợi hợp pháp trong tố tụng dân sự được thể hiện qua các quy định cụ thể trong BLTTDS năm 2015. Các quy định này đã tạo cơ sở pháp lý vững chắc để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các chủ thể, đồng thời đặt ra trách nhiệm của tòa án dân sự trong việc thụ lý và giải quyết các vụ việc dân sự.
2.1. Quyền yêu cầu giải quyết vụ việc dân sự
BLTTDS năm 2015 quy định rõ quyền của các chủ thể được yêu cầu tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Điều này bao gồm quyền yêu cầu giải quyết các vụ án dân sự, việc dân sự, và quyền phản tố trong quá trình tố tụng. Các quy định này đảm bảo tính công bằng và minh bạch trong việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan.
2.2. Trách nhiệm của tòa án
BLTTDS năm 2015 cũng quy định trách nhiệm của tòa án dân sự trong việc thụ lý và giải quyết các vụ việc dân sự. Tòa án có trách nhiệm xem xét và giải quyết các yêu cầu của các bên một cách công bằng và khách quan. Trong trường hợp chưa có điều luật áp dụng, tòa án vẫn phải có trách nhiệm giải quyết vụ việc dựa trên các nguyên tắc của pháp luật dân sự.
III. Thực tiễn thực hiện và kiến nghị
Thực tiễn thực hiện nguyên tắc quyền yêu cầu tòa án bảo vệ quyền lợi hợp pháp trong tố tụng dân sự đã đạt được nhiều kết quả tích cực, nhưng vẫn còn tồn tại một số hạn chế và vướng mắc. Các kiến nghị hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện nguyên tắc này là cần thiết để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của các chủ thể được bảo vệ một cách toàn diện.
3.1. Hạn chế và vướng mắc
Một số hạn chế trong thực tiễn thực hiện nguyên tắc này bao gồm việc nhận thức pháp luật của công dân còn hạn chế, dẫn đến việc không sử dụng đầy đủ quyền yêu cầu tòa án bảo vệ quyền lợi hợp pháp. Ngoài ra, một số quy định của BLTTDS năm 2015 còn chưa rõ ràng, gây khó khăn trong việc áp dụng thực tiễn.
3.2. Kiến nghị hoàn thiện
Để hoàn thiện nguyên tắc này, cần sửa đổi, bổ sung các quy định của BLTTDS năm 2015 để làm rõ hơn quyền và trách nhiệm của các bên trong tố tụng dân sự. Đồng thời, cần nâng cao nhận thức pháp luật của công dân thông qua các chương trình tuyên truyền, giáo dục pháp luật. Các cơ quan tư pháp cũng cần được đào tạo chuyên sâu để nâng cao năng lực giải quyết các vụ việc dân sự một cách hiệu quả.
