NGHIÊN CỨU XÚC TÁC QUANG HOA TiO2 ĐỂ PHÂN HỦY CHẤT Ô NHIỄM HỮU CƠ

• Tác giả: Phạm Phát Tân
• Trường học: Trường Đại Học Cần Thơ
• Chuyên ngành: Hóa Lý
• Đề tài: Nghiên Cứu Xúc Tác Quang Hóa TiO2 Để Phân Hủy Chất Ô Nhiễm Hữu Cơ
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ Hóa Học
• Năm xuất bản: 2003
• Địa điểm: Cần Thơ

• LỜI CAM ƠN
• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: QUÁ TRÌNH OXI HÓA NÂNG CAO (AOP) ĐỂ XỬ LÝ Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG
• 1.1. HÓA HỌC VỀ AOP
• 1.2. QUÁ TRÌNH OZON HÓA, FENTON, PHOTO-FENTON
• 1.3. QUÁ TRÌNH XÚC TÁC QUANG HÓA
• 2. CHƯƠNG 2: XÚC TÁC QUANG DỊ THỂ
• 2.1. CÁC NGUYÊN LÝ CƠ BẢN, MỨC NĂNG LƯỢNG FERMI
• 2.2. CẤU TRÚC CỦA TiO2, TÍNH CHẤT, ỨNG DỤNG
• 2.3. QUÁ TRÌNH QUANG XÚC TÁC
• 2.4. BẢN CHẤT VÀ CƠ CHẾ CỦA QUÁ TRÌNH
• 2.5. ĐỘNG HỌC CỦA QUÁ TRÌNH
• 2.6. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HOẠT TÍNH XÚC TÁC
• 3. CHƯƠNG 3: CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU CHẾ XÚC TÁC
• 3.1. PHƯƠNG PHÁP ĐỒNG KẾT TỦA
• 3.2. PHƯƠNG PHÁP TẨM
• 3.3. PHƯƠNG PHÁP CỐ ĐỊNH PHA HOẠT TÍNH TRÊN CHẤT MANG
• 3.3.1. Chế tạo màng TiO2 trong suốt
• 3.3.2. Chế tạo màng từ bột TiO2 thương mại
• 4. CHƯƠNG 4: CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU XÚC TÁC
• 4.1. NGHIÊN CỨU CẤU TRÚC
• 4.1.1. Phương pháp BET
• 4.1.2. Phương pháp hồng ngoại (IR)
• 4.1.3. Phương pháp nhiễu xạ tia X (XRD)
• 4.2. NGHIÊN CỨU HOẠT TÍNH XÚC TÁC
• 4.2.1. Phương pháp tĩnh
• 4.2.2. Phương pháp động
• 4.2.3. Các loại thiết bị phản ứng quang xúc tác
• 5. THỰC NGHIỆM HÓA CHẤT, DỤNG CỤ
• 5.1. Dụng cụ, thiết bị
• 5.2. Sơ đồ thí nghiệm
• 5.3. Mô tả thí nghiệm
• 5.4. Các phương pháp phân tích sản phẩm
• 5.4.1. Phương pháp so màu
• 5.4.2. Phương pháp quang phổ hấp thụ vùng tử ngoại và khả kiến
• 5.4.3. Phương pháp xác định chỉ số COD, TOC
• 5.5. Các công thức tính toán hoạt tính của xúc tác
• 6. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 6.1. Nghiên cứu so sánh hoạt tính của xúc tác trong phản ứng phân hủy phenol
• 6.2. Nghiên cứu ảnh hưởng của nồng độ chất phản ứng
• 6.3. Nghiên cứu ảnh hưởng kim loại pha thêm
• 6.4. Nghiên cứu ảnh hưởng của pH
• 6.5. Nghiên cứu ảnh hưởng của anion
• 6.6. Nghiên cứu phân hủy thuốc nhuộm Reactive Blue-2
• 6.7. Độ bền màng xúc tác
• KẾT LUẬN
• MỘT SỐ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng quan về TiO2 trong phân hủy chất ô nhiễm hữu cơ

Ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ô nhiễm nguồn nước bởi các chất ô nhiễm hữu cơ, đang là một vấn đề cấp bách trên toàn cầu. Các phương pháp xử lý truyền thống thường không hiệu quả hoặc tốn kém. Xúc tác quang hóa sử dụng TiO2 nổi lên như một giải pháp tiềm năng, hiệu quả và thân thiện với môi trường. TiO2 là chất bán dẫn có khả năng hấp thụ ánh sáng UV và ánh sáng khả kiến, tạo ra các cặp electron-lỗ trống, từ đó kích hoạt các phản ứng oxy hóa khử và phân hủy các chất ô nhiễm hữu cơ thành các sản phẩm vô hại như CO2 và H2O. Theo nghiên cứu của Phạm Phát Tân, TiO2 được xem là rất thích hợp cho xử lý ô nhiễm ở qui mô công nghệ vì hoạt tính quang hoá cao, có sẵn trên thị trường, không độc, bền cơ học và giá thành thấp.

1.1. Giới thiệu về phương pháp xúc tác quang hóa

Xúc tác quang hóa là quá trình sử dụng chất xúc tác để tăng tốc độ phản ứng hóa học khi có ánh sáng chiếu vào. Trong trường hợp TiO2, ánh sáng kích thích tạo ra các cặp electron-lỗ trống (e-/h+) có khả năng oxy hóa và khử mạnh mẽ, giúp phân hủy chất ô nhiễm hữu cơ. Phương pháp này hứa hẹn nhiều ứng dụng trong xử lý nước thải và xử lý ô nhiễm không khí.

1.2. Vai trò của TiO2 trong phân hủy chất ô nhiễm hữu cơ

TiO2 đóng vai trò then chốt trong quá trình xúc tác quang hóa. Khi được chiếu sáng, TiO2 hấp thụ photon và tạo ra các electron (e-) và lỗ trống (h+). Electron này sẽ phản ứng với oxy hòa tan tạo thành các gốc superoxide (O2-), trong khi lỗ trống sẽ phản ứng với nước tạo ra các gốc hydroxyl (*OH), cả hai đều là chất oxy hóa mạnh, giúp phân hủy chất ô nhiễm hữu cơ.

II. Tại sao cần nghiên cứu sâu về xúc tác quang hóa TiO2

Mặc dù xúc tác quang hóa TiO2 mang lại nhiều tiềm năng, vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua để tối ưu hóa hiệu quả và ứng dụng rộng rãi. Các yếu tố như hiệu suất lượng tử thấp, khả năng hấp thụ ánh sáng UV hạn chế, và tái tổ hợp electron-lỗ trống nhanh chóng cần được cải thiện. Nghiên cứu sâu hơn về cơ chế xúc tác, các phương pháp cải tiến TiO2, và ảnh hưởng của các yếu tố môi trường là rất quan trọng để nâng cao hiệu quả phân hủy chất ô nhiễm hữu cơ.

2.1. Các thách thức hiện tại của xúc tác quang hóa TiO2

Hiệu suất lượng tử của TiO2 còn thấp. TiO2 chỉ hấp thụ tốt ánh sáng UV, trong khi ánh sáng khả kiến chiếm phần lớn quang phổ mặt trời. Tái tổ hợp electron-lỗ trống xảy ra nhanh chóng, làm giảm số lượng các gốc tự do có thể phân hủy chất ô nhiễm hữu cơ. Cần giải quyết các thách thức này để tăng hiệu quả và tính khả thi của phương pháp.

2.2. Tầm quan trọng của việc cải thiện hoạt tính quang xúc tác

Việc cải thiện hoạt tính quang xúc tác của TiO2 là then chốt để tăng hiệu quả phân hủy chất ô nhiễm hữu cơ. Các phương pháp như pha tạp kim loại, pha tạp phi kim, tạo composite với graphene hoặc carbon nanotube có thể mở rộng khả năng hấp thụ ánh sáng của TiO2 sang vùng khả kiến, giảm tái tổ hợp electron-lỗ trống, và tăng diện tích bề mặt tiếp xúc.

2.3. Ảnh hưởng của các yếu tố môi trường đến hiệu quả xúc tác

Ảnh hưởng của pH, nhiệt độ, nồng độ chất ô nhiễm, và sự hiện diện của các ion khác có thể ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả xúc tác quang hóa. Hiểu rõ các yếu tố này giúp tối ưu hóa điều kiện phản ứng và nâng cao hiệu quả phân hủy chất ô nhiễm hữu cơ trong thực tế.

III. Cách tăng hiệu quả xúc tác TiO2 Phương pháp cải tiến

Để nâng cao hiệu quả xúc tác của TiO2, nhiều phương pháp cải tiến đã được nghiên cứu và áp dụng. Các phương pháp này tập trung vào việc mở rộng khả năng hấp thụ ánh sáng, giảm tái tổ hợp electron-lỗ trống, và tăng diện tích bề mặt. Một số phương pháp phổ biến bao gồm pha tạp kim loại (ví dụ: N, Fe, Cu), pha tạp phi kim (ví dụ: N, S, F), tạo composite với các vật liệu dẫn điện tốt (ví dụ: graphene, carbon nanotube), và điều chỉnh kích thước hạt nano TiO2.

3.1. Pha tạp kim loại và phi kim Thay đổi cấu trúc tinh thể TiO2

Việc pha tạp kim loại hoặc phi kim vào cấu trúc tinh thể TiO2 có thể tạo ra các khuyết tật mạng, làm thay đổi mức năng lượng Fermi và tăng khả năng hấp thụ ánh sáng khả kiến. Ví dụ, pha tạp N có thể tạo ra các trạng thái năng lượng mới trong vùng cấm, giúp TiO2 hấp thụ ánh sáng vàng và cam.

3.2. Tạo composite TiO2 với graphene và carbon nanotube

Graphene và carbon nanotube là các vật liệu dẫn điện tốt, có diện tích bề mặt lớn và khả năng hấp phụ cao. Tạo composite giữa TiO2 và graphene/carbon nanotube giúp tăng diện tích bề mặt xúc tác, cải thiện khả năng vận chuyển electron, và giảm tái tổ hợp electron-lỗ trống, từ đó nâng cao hiệu quả xúc tác.

3.3. Điều chỉnh kích thước hạt nano TiO2 để tối ưu hóa diện tích bề mặt

Kích thước hạt nano TiO2 có ảnh hưởng lớn đến diện tích bề mặt và hoạt tính quang xúc tác. Hạt nano nhỏ có diện tích bề mặt lớn, tạo điều kiện thuận lợi cho sự hấp phụ chất ô nhiễm hữu cơ. Tuy nhiên, hạt nano quá nhỏ có thể dễ bị kết tụ, làm giảm diện tích bề mặt. Do đó, việc điều chỉnh kích thước hạt nano TiO2 là rất quan trọng.

IV. Hướng dẫn tổng hợp TiO2 hiệu quả Các phương pháp phổ biến

Việc tổng hợp TiO2 chất lượng cao là yếu tố then chốt để đảm bảo hiệu quả xúc tác tối ưu. Có nhiều phương pháp tổng hợp TiO2, mỗi phương pháp có ưu và nhược điểm riêng. Các phương pháp phổ biến bao gồm phương pháp sol-gel, phương pháp hydrothermal, phương pháp đồng kết tủa, và phương pháp tẩm. Việc lựa chọn phương pháp phù hợp phụ thuộc vào yêu cầu về kích thước hạt, cấu trúc tinh thể, và tính chất bề mặt của TiO2.

4.1. Phương pháp sol gel Ưu điểm và ứng dụng trong điều chế màng mỏng TiO2

Phương pháp sol-gel là phương pháp phổ biến để tổng hợp TiO2 với kích thước hạt nano và kiểm soát tốt cấu trúc tinh thể. Phương pháp này cũng được sử dụng rộng rãi để điều chế màng mỏng TiO2 trên các chất nền khác nhau. Theo nghiên cứu của Phạm Phát Tân, huyền phù colloid TiO; được điểu chế bằng cách thủy phân tetrabutyl ortho titanate Ti(OCxHạ), hoặc titanium tetraisopropoxit Ti(OCzH;)¿ trong môi trường axit hoặc kiểm.

4.2. Phương pháp hydrothermal Kiểm soát kích thước hạt và độ tinh khiết

Phương pháp hydrothermal sử dụng nhiệt độ và áp suất cao để tổng hợp TiO2 trong môi trường nước. Phương pháp này cho phép kiểm soát tốt kích thước hạt, độ tinh khiết, và cấu trúc tinh thể của TiO2. Sản phẩm thường có độ kết tinh cao và ít tạp chất.

4.3. Phương pháp tẩm Đơn giản hiệu quả ứng dụng trên chất mang

Phương pháp tẩm là phương pháp đơn giản, hiệu quả để phân tán TiO2 trên các chất mang khác nhau như SiO2, zeolit, hoặc than hoạt tính. Chất mang có thể tăng diện tích bề mặt xúc tác, cải thiện khả năng hấp phụ chất ô nhiễm hữu cơ, và tăng độ bền cơ học của TiO2.

V. Ứng dụng thực tế Xử lý nước thải bằng xúc tác quang hóa TiO2

Xúc tác quang hóa TiO2 đã được chứng minh là một phương pháp hiệu quả để xử lý nước thải chứa các chất ô nhiễm hữu cơ như thuốc trừ sâu, phẩm nhuộm, thuốc kháng sinh, và các hợp chất phenol. Quá trình này có thể phân hủy các chất ô nhiễm hữu cơ thành các sản phẩm vô hại, giúp làm sạch nguồn nước và bảo vệ môi trường. Các hệ thống xử lý nước thải sử dụng xúc tác quang hóa TiO2 có thể được thiết kế để xử lý nước thải công nghiệp, nước thải sinh hoạt, và nước ngầm bị ô nhiễm.

5.1. Phân hủy thuốc trừ sâu và phẩm nhuộm trong nước thải

TiO2 hiệu quả trong việc phân hủy nhiều loại thuốc trừ sâu và phẩm nhuộm độc hại trong nước thải. Quá trình xúc tác quang hóa có thể phá vỡ cấu trúc phân tử của các chất ô nhiễm này, biến chúng thành các sản phẩm vô hại hơn. Các nghiên cứu đã chứng minh khả năng phân hủy của TiO2 đối với các chất ô nhiễm khó phân hủy bằng các phương pháp truyền thống.

5.2. Loại bỏ thuốc kháng sinh và các hợp chất phenol

Thuốc kháng sinh và các hợp chất phenol là những chất ô nhiễm gây lo ngại trong nước thải do khả năng kháng thuốc và độc tính cao. Xúc tác quang hóa TiO2 có thể phân hủy các chất ô nhiễm này, giảm thiểu rủi ro cho sức khỏe con người và môi trường. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh hiệu quả của TiO2 trong việc loại bỏ các chất ô nhiễm này.

5.3. Các hệ thống xử lý nước thải sử dụng xúc tác quang hóa

Các hệ thống xử lý nước thải sử dụng xúc tác quang hóa TiO2 có thể được thiết kế với nhiều cấu hình khác nhau, tùy thuộc vào quy mô và tính chất của nước thải. Các hệ thống này thường bao gồm một bể phản ứng chứa TiO2, một nguồn sáng (đèn UV hoặc đèn LED), và một hệ thống lọc để loại bỏ TiO2 sau khi phản ứng kết thúc.

VI. Tương lai của Nghiên cứu TiO2 Ứng dụng và phát triển bền vững

Nghiên cứu về xúc tác quang hóa TiO2 tiếp tục phát triển mạnh mẽ, hướng tới việc giải quyết các vấn đề ô nhiễm môi trường một cách bền vững. Các hướng nghiên cứu chính bao gồm phát triển các vật liệu xúc tác mới với hoạt tính quang xúc tác cao hơn, thiết kế các hệ thống xử lý ô nhiễm hiệu quả hơn, và giảm chi phí sản xuất và ứng dụng TiO2. Công nghệ xanh này hứa hẹn đóng góp quan trọng vào việc bảo vệ môi trường và xây dựng một tương lai bền vững.

6.1. Phát triển vật liệu xúc tác mới với hoạt tính quang xúc tác cao

Các nhà khoa học đang nỗ lực phát triển các vật liệu xúc tác mới dựa trên TiO2 với hoạt tính quang xúc tác cao hơn. Các vật liệu này có thể bao gồm các composite đa thành phần, các cấu trúc nano phức tạp, và các vật liệu được pha tạp bằng các nguyên tố mới.

6.2. Thiết kế các hệ thống xử lý ô nhiễm hiệu quả và tiết kiệm năng lượng

Việc thiết kế các hệ thống xử lý ô nhiễm hiệu quả và tiết kiệm năng lượng là một ưu tiên hàng đầu. Các hệ thống này có thể sử dụng các nguồn sáng tái tạo (như năng lượng mặt trời), các lò phản ứng được tối ưu hóa, và các quy trình tái chế TiO2 để giảm chi phí và tác động môi trường.

6.3. Tiềm năng ứng dụng TiO2 trong nhiều lĩnh vực khác

TiO2 không chỉ có tiềm năng trong xử lý ô nhiễm, mà còn có thể được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác như sản xuất năng lượng mặt trời, vật liệu tự làm sạch, và cảm biến hóa học. Việc khám phá các ứng dụng mới của TiO2 có thể mang lại lợi ích kinh tế và xã hội to lớn.

Tổng quan nghiên cứu

Ô nhiễm môi trường do các chất thải hữu cơ từ hoạt động công nghiệp ngày càng trở nên nghiêm trọng, đe dọa hệ sinh thái và sức khỏe con người. Theo ước tính, các phương pháp xử lý truyền thống không còn đáp ứng được yêu cầu xử lý các chất ô nhiễm khó phân hủy như phenol, thuốc nhuộm và các hợp chất hữu cơ chứa clo. Trong bối cảnh đó, công nghệ oxi hóa nâng cao (Advanced Oxidation Processes - AOP) đã được nghiên cứu và ứng dụng rộng rãi trong khoảng hơn mười năm trở lại đây, đặc biệt là phương pháp xúc tác quang hóa dị thể sử dụng các chất bán dẫn như TiO₂, ZnO, CdS.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là so sánh hoạt tính quang xúc tác của các màng TiO₂ được chế tạo bằng các phương pháp khác nhau, cố định trên đế kính thủy tinh, nhằm lựa chọn màng xúc tác có hiệu quả cao nhất trong việc phân hủy phenol và thuốc nhuộm hoạt tính Reactive Blue-2 (RB-2). Nghiên cứu được thực hiện tại phòng thí nghiệm Viện Hóa Học và Viện Vật lý Ứng Dụng, trong điều kiện chiếu sáng UV bước sóng 365 nm, nhiệt độ phòng (28-30°C), với pH môi trường từ 4,15 đến 9,04.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao hiệu quả xử lý các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy trong nước thải công nghiệp, góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Các chỉ số đánh giá hiệu quả gồm độ chuyển hóa phenol, độ giảm COD (Chemical Oxygen Demand) và TOC (Total Organic Carbon), với hiệu suất chuyển hóa phenol đạt trên 80% sau 210 phút chiếu sáng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Quá trình oxi hóa nâng cao (AOP): Là các quá trình oxi hóa hiệu quả cao, tạo ra các gốc hydroxyl (·OH) có tính oxi hóa mạnh, phân hủy các chất hữu cơ thành các sản phẩm ít độc hại hoặc khoáng hóa hoàn toàn. Các quá trình AOP bao gồm ozon hóa, Fenton, photo-Fenton, và xúc tác quang hóa dị thể.

• Xúc tác quang hóa dị thể: Sử dụng các chất bán dẫn như TiO₂ để tạo ra các cặp electron-lỗ trống (e⁻-h⁺) khi chiếu sáng bằng photon có năng lượng lớn hơn hoặc bằng năng lượng khe vùng cấm (Eg). Các cặp này tạo ra gốc ·OH và các gốc tự do khác, thúc đẩy quá trình oxi hóa phân hủy chất ô nhiễm.

• Định luật hấp phụ Langmuir-Hinshelwood: Mô tả động học phản ứng quang xúc tác dị thể, trong đó tốc độ phản ứng tỷ lệ với phần bề mặt xúc tác bị hấp phụ và nồng độ chất phản ứng, với biểu thức:

$$ r = \frac{kKC}{1 + KC} $$

trong đó $r$ là tốc độ phản ứng, $k$ là hằng số tốc độ, $K$ là hằng số hấp phụ, và $C$ là nồng độ chất phản ứng.

• Ảnh hưởng của các yếu tố môi trường: pH, bước sóng ánh sáng, cường độ chiếu sáng, nồng độ chất phản ứng, hàm lượng xúc tác, và sự hiện diện của các anion vô cơ đều ảnh hưởng đến hoạt tính xúc tác.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ các thí nghiệm phân hủy phenol và thuốc nhuộm RB-2 trong dung dịch nước sử dụng màng xúc tác TiO₂ được chế tạo bằng các phương pháp sol-gel, nhúng phủ bột TiO₂ thương mại (P25, ST01).

• Phương pháp điều chế xúc tác: Bao gồm phương pháp đồng kết tủa, tẩm và cố định pha hoạt tính trên đế kính thủy tinh. Màng TiO₂ được xử lý nhiệt ở 500°C trong 30 phút để ổn định cấu trúc.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp so màu, quang phổ UV-Vis để xác định nồng độ phenol và thuốc nhuộm theo thời gian. Chỉ số COD và TOC được xác định để đánh giá mức độ khoáng hóa chất hữu cơ.

• Thiết bị thí nghiệm: Bình phản ứng thủy tinh dạng khối chữ nhật, đèn UV Spechonic BLE công suất 8W, bước sóng 365 nm, hệ thống sục khí liên tục.

• Cỡ mẫu và timeline: Thí nghiệm được thực hiện với thể tích dung dịch 80 ml, nồng độ phenol 100 mg/l, RB-2 50 mg/l, trong khoảng thời gian 0-240 phút. Các mẫu được lấy định kỳ để phân tích.

• Phân tích dữ liệu: Tính toán hằng số tốc độ biểu kiến, tốc độ riêng của phản ứng, độ chuyển hóa phenol và thuốc nhuộm, độ giảm COD và TOC. So sánh hoạt tính xúc tác giữa các màng TiO₂ khác nhau và ảnh hưởng của các yếu tố môi trường.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. So sánh hoạt tính các màng TiO₂:

   • Màng TiO₂-ST01 có kích thước hạt nhỏ nhất (7 nm), bề mặt riêng lớn nhất (138 m²/g), cho hiệu suất chuyển hóa phenol cao nhất đạt 82% sau 210 phút, giảm COD 67%, chuyển hóa TOC 59%.

   • Màng TiO₂-P25 (kích thước hạt 33 nm, bề mặt riêng 52 m²/g) đạt hiệu suất chuyển hóa phenol 68,6%, giảm COD 53,9%, chuyển hóa TOC 40,3%.

   • Màng TiO₂-Solgel có hoạt tính thấp nhất với hiệu suất chuyển hóa phenol 59,9%, giảm COD 26%, chuyển hóa TOC 16,7%.

2. Ảnh hưởng nồng độ chất phản ứng:

   • Tốc độ phản ứng tăng theo nồng độ phenol ban đầu từ 50 đến 100 mg/l, nhưng khi nồng độ vượt quá 100 mg/l, tốc độ không tăng đáng kể do bậc phản ứng chuyển từ bậc nhất sang bậc phân số.

3. Ảnh hưởng pha kim loại ZnO pha thêm:

   • Thêm 5% ZnO vào màng TiO₂-ST01 làm tăng hoạt tính xúc tác, tăng hằng số tốc độ biểu kiến lên 1,2 lần và tốc độ riêng lên 1,05 lần sau 60 phút chiếu sáng.

   • Thêm 10% ZnO làm giảm hoạt tính xúc tác, hằng số tốc độ giảm 1,56 lần, tốc độ riêng giảm 1,37 lần.

4. Ảnh hưởng pH môi trường:

   • Môi trường trung tính (pH ~6,8) cho hiệu quả phân hủy phenol cao nhất với độ chuyển hóa phenol đạt 89,4%, giảm COD 62,7%, chuyển hóa TOC 56,6% sau 210 phút.

   • Môi trường axit (pH=4,15) và kiềm (pH=9,04) có hiệu quả thấp hơn do sự cạnh tranh hấp phụ của các anion và sự thay đổi cơ chế tạo gốc tự do.

5. Ảnh hưởng các anion vô cơ:

   • Sự hiện diện của các anion SO₄²⁻, ClO₄⁻, NO₃⁻ ở nồng độ 5×10⁻⁵ mol/l làm giảm hoạt tính xúc tác TiO₂-P25, giảm độ chuyển hóa phenol và giảm COD so với trường hợp không có anion.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy màng TiO₂-ST01 có kích thước hạt nhỏ và bề mặt riêng lớn hơn giúp tăng hiệu suất lượng tử và khả năng hấp phụ chất phản ứng, từ đó nâng cao hoạt tính quang xúc tác. Việc pha thêm ZnO với hàm lượng nhỏ tạo ra vùng không gian tích điện giúp phân tách hiệu quả các cặp electron-lỗ trống, tăng khả năng hấp thụ ánh sáng vùng khả kiến, phù hợp với nguồn sáng UV 365 nm sử dụng trong thí nghiệm.

Ảnh hưởng của pH được giải thích bởi sự thay đổi trạng thái ion hóa của các chất phản ứng và xúc tác, cũng như sự cạnh tranh hấp phụ của các anion trong môi trường axit và kiềm. Các anion vô cơ làm giảm hoạt tính xúc tác do hấp phụ cạnh tranh và tương tác với gốc hydroxyl, làm giảm nồng độ gốc tự do ·OH.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện sự giảm nồng độ phenol, thuốc nhuộm theo thời gian, đồ thị tốc độ phản ứng theo nồng độ ban đầu, và bảng so sánh hiệu suất các màng xúc tác. Các kết quả phù hợp với các nghiên cứu trước đây về ảnh hưởng kích thước hạt, bề mặt riêng và pha kim loại pha thêm đến hoạt tính xúc tác quang hóa.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tối ưu hóa điều kiện chế tạo màng xúc tác TiO₂:

   • Hành động: Nghiên cứu sâu hơn về ảnh hưởng kích thước hạt, độ dày màng và phương pháp cố định pha hoạt tính.

   • Mục tiêu: Tăng hiệu suất quang xúc tác trên 85% trong phân hủy phenol.

   • Thời gian: 6-12 tháng.

   • Chủ thể: Các phòng thí nghiệm nghiên cứu vật liệu và hóa học.

2. Pha thêm kim loại ZnO với hàm lượng tối ưu:

   • Hành động: Thử nghiệm các tỷ lệ ZnO khác nhau dưới 10% để xác định điểm tối ưu.

   • Mục tiêu: Tăng hiệu quả hấp thụ ánh sáng vùng khả kiến và giảm tái kết hợp electron-lỗ trống.

   • Thời gian: 3-6 tháng.

   • Chủ thể: Nhóm nghiên cứu xúc tác quang hóa.

3. Ứng dụng nguồn năng lượng mặt trời làm nguồn chiếu sáng:

   • Hành động: Thiết kế hệ thống phản ứng quang xúc tác sử dụng ánh sáng mặt trời.

   • Mục tiêu: Giảm chi phí năng lượng, tăng tính bền vững.

   • Thời gian: 12-18 tháng.

   • Chủ thể: Các trung tâm nghiên cứu công nghệ môi trường.

4. Khảo sát ảnh hưởng của các yếu tố môi trường khác:

   • Hành động: Nghiên cứu ảnh hưởng cường độ chiếu sáng, bước sóng, nồng độ oxy hòa tan.

   • Mục tiêu: Xác định điều kiện tối ưu cho quá trình phân hủy chất ô nhiễm.

   • Thời gian: 6 tháng.

   • Chủ thể: Các nhóm nghiên cứu hóa học môi trường.

5. Phát triển công nghệ tái sinh màng xúc tác:

   • Hành động: Nghiên cứu các phương pháp làm sạch và tái sử dụng màng xúc tác.

   • Mục tiêu: Tăng tuổi thọ màng, giảm chi phí vận hành.

   • Thời gian: 6-9 tháng.

   • Chủ thể: Các phòng thí nghiệm công nghệ vật liệu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu và giảng viên ngành Hóa học và Công nghệ môi trường:

   • Lợi ích: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về xúc tác quang hóa và AOP, phương pháp điều chế và đánh giá hoạt tính xúc tác.

   • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu mới, giảng dạy môn học liên quan.

2. Kỹ sư và chuyên gia xử lý nước thải công nghiệp:

   • Lợi ích: Áp dụng công nghệ quang xúc tác trong xử lý nước thải chứa phenol, thuốc nhuộm và các chất hữu cơ khó phân hủy.

   • Use case: Thiết kế hệ thống xử lý nước thải hiệu quả, tiết kiệm chi phí.

3. Doanh nghiệp sản xuất vật liệu xúc tác và thiết bị quang xúc tác:

   • Lợi ích: Nắm bắt công nghệ điều chế màng xúc tác TiO₂ hiệu quả, cải tiến sản phẩm.

   • Use case: Sản xuất màng xúc tác chất lượng cao, mở rộng thị trường.

4. Cơ quan quản lý môi trường và chính sách:

   • Lợi ích: Hiểu rõ các công nghệ xử lý ô nhiễm tiên tiến, đánh giá hiệu quả và khả năng ứng dụng thực tế.

   • Use case: Xây dựng tiêu chuẩn, chính sách hỗ trợ phát triển công nghệ xanh.

Câu hỏi thường gặp

1. Phương pháp oxi hóa nâng cao (AOP) là gì và tại sao lại hiệu quả trong xử lý ô nhiễm?

   AOP là các quá trình oxi hóa tạo ra gốc hydroxyl (·OH) có tính oxi hóa rất mạnh, có khả năng phân hủy hầu hết các chất hữu cơ khó phân hủy thành các sản phẩm ít độc hại hoặc khoáng hóa hoàn toàn. Hiệu quả của AOP vượt trội so với các phương pháp truyền thống nhờ khả năng xử lý triệt để các chất ô nhiễm phức tạp.

2. Tại sao TiO₂ được chọn làm chất xúc tác quang hóa dị thể phổ biến?

   TiO₂ có độ bền cơ học và hóa học cao, giá thành thấp, nguồn nguyên liệu phong phú, không độc hại và có hoạt tính quang hóa cao, đặc biệt dạng anatase. Ngoài ra, TiO₂ hấp thụ bước sóng tử ngoại gần (dưới 400 nm) phù hợp với nguồn sáng UV phổ biến.

3. Ảnh hưởng của kích thước hạt TiO₂ đến hoạt tính xúc tác như thế nào?

   Kích thước hạt nhỏ giúp tăng diện tích bề mặt riêng, nâng cao hiệu suất lượng tử và giảm tỷ lệ tái kết hợp electron-lỗ trống, từ đó tăng hoạt tính xúc tác. Nghiên cứu cho thấy màng TiO₂-ST01 với kích thước hạt 7 nm có hoạt tính cao hơn màng TiO₂-P25 với kích thước 33 nm.

4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả phân hủy chất ô nhiễm trong thí nghiệm?

   Hiệu quả được đánh giá qua các chỉ số: độ chuyển hóa chất phản ứng (phenol, thuốc nhuộm), độ giảm COD và TOC. Các chỉ số này được xác định bằng phương pháp so màu, quang phổ UV-Vis, và các phương pháp chuẩn hóa COD, TOC.

5. Có thể tái sử dụng màng xúc tác TiO₂ nhiều lần không?

   Có. Nghiên cứu cho thấy màng TiO₂-ST01 trên đế kính thủy tinh có độ bền cơ học và độ bám dính cao, sau 15 lần sử dụng chỉ hao hụt khoảng 2% lượng TiO₂ và giảm hoạt tính khoảng 6%, cho thấy khả năng tái sử dụng tốt.

Kết luận

• Màng xúc tác TiO₂-ST01 có hoạt tính quang xúc tác cao nhất trong phân hủy phenol và thuốc nhuộm RB-2, với hiệu suất chuyển hóa phenol đạt trên 80% sau 210 phút chiếu sáng UV.

• Pha thêm 5% ZnO vào màng TiO₂-ST01 làm tăng hoạt tính xúc tác, trong khi hàm lượng ZnO cao hơn 10% làm giảm hiệu quả.

• Môi trường trung tính (pH ~6,8) là điều kiện tối ưu cho quá trình quang oxi hóa phenol.

• Các anion vô cơ như SO₄²⁻, NO₃⁻, ClO₄⁻ làm giảm hoạt tính xúc tác do cạnh tranh hấp phụ và tương tác với gốc hydroxyl.

• Màng xúc tác TiO₂ có độ bền cơ học và hóa học cao, có thể tái sử dụng nhiều lần với hiệu quả ổn định.

Next steps: Tiếp tục nghiên cứu tối ưu hóa điều kiện chế tạo màng xúc tác, ứng dụng nguồn năng lượng mặt trời, và khảo sát các yếu tố ảnh hưởng khác như cường độ chiếu sáng, bước sóng, nồng độ oxy hòa tan.

Call-to-action: Các nhà nghiên cứu và doanh nghiệp trong lĩnh vực xử lý môi trường nên áp dụng và phát triển công nghệ xúc tác quang hóa dị thể để nâng cao hiệu quả xử lý ô nhiễm hữu cơ, góp phần bảo vệ môi trường bền vững.