Nghiên Cứu Về Nghệ Thuật Maupassant Từ Góc Độ Thẩm Mỹ

Truyện ngắn của Maupassant là tâm điểm của nhiều nhà nghiên cứu và nhà văn. Ông có khả năng nắm bắt và thể hiện cuộc sống bằng một vài trang truyện rất ngắn gọn. Maupassant luôn tìm cái mới cho sáng tác của mình. Nhiều nhà văn Việt Nam chịu ảnh hưởng từ cách viết truyện của Maupassant, Nguyễn Công Hoan còn nghiên cứu tác phẩm của Maupassant để học theo. Ông là một trong những tác giả được dịch rất sớm ở Việt Nam và được độc giả yêu mến. Truyện ngắn Maupassant đầy tình thương yêu, trăn trở về cuộc đời qua những mong ước, khát khao sao cho con người được hạnh phúc hơn, tình người trở nên ấm áp hơn; nó mang giá trị nhân văn sâu sắc.

Maupassant là một trong những tác giả có tác phẩm được giảng dạy ở trường phổ thông; nên tìm hiểu về truyện ngắn của ông càng toàn diện càng tốt cho việc tiếp cận tác phẩm của học sinh. Maupassant đã thổi vào tác phẩm những hơi hướng mới và tạo cho nó một sức sống mãnh liệt. Những câu chuyện bình thường, giản dị như một kịch bản nhưng mang hình hài, màu sắc và vận động của chính cuộc sống đã gợi cho tôi những cảm xúc đầy thú vị, giúp ích trực tiếp cho việc giảng dạy văn học ở phổ thông.

Từ điển Văn học đã khẳng định: “Maupassant nổi tiếng nhất về truyện ngắn, bởi truyện của ông bộc lộ hiện thực xấu xa: con người ích kỷ, giả dối, tham lam, đê tiện, thậm chí vô nhân đạo. Maupassant cũng dành ngồi bút của mình cho những con người nhỏ bé, họ là nạn nhân của xã hội. Càng về sau sáng tác của ông càng bộc lộ thái độ bi quan.“hầu như truyện nào cũng thấp thoáng nụ cười châm biếm với những sắc thái, cung bậc khác nhau”. Những công trình này đã đặt nền móng cho những công trình tiếp theo nghiên cứu chuyên sâu về các tác phẩm của nhà văn bậc thầy này ở nhiều góc độ.

Tác phẩm chủ nghĩa hiện thực phê phán, tác giả nhấn mạnh vào giá trị nội dung tác phẩm Maupassant: “bản chất sinh vật của con người được nhấn mạnh, nhất là ở Maupassant và Zola” nhưng bản chất sinh vật này được Maupassant gán cho các đối tượng đả kích nên mạng lại ý nghĩa hiện thực, phê phán sâu sắc, nên cùng với Zola, Maupassant đã “vượt ra ngoài khuôn khổ của chủ nghĩa tự nhiên để tiếp cận chủ nghĩa hiện thực phê phán”. Tác giả cũng chỉ ra trong truyện ngắn của Maupassant có giọng điệu phê phán gay gắt đượm sắc thái u ám, ngoài ra còn có tiếng cười châm biếm.

Truyện ngắn của Maupassant thể hiện tính chân thực. Giọng điệu người kể chuyện cũng phong phú, tùy vào trạng thái tâm lý của người kể. Trong bài nghiên cứu Nhân vật và các mối quan hệ giữa chúng qua truyện ngắn Bố của Xi-mông của Guy de Maupassant, tác giả bài viết đã chỉ ra mối quan hệ của ba nhân vật trong tác phẩm Bố của Xi-mông, đó là chú bé Simon, chị Blanh-sốt-tơ và bác thợ rèn Phi-lip-pe. “Mối quan hệ này tạo nên một tam giác Cha-Mẹ và con, là trật tự vũ trụ và con người ở khắp mọi nơi”.

Trong Thế giới nhân vật trong truyện ngắn Maupassant, Đào Duy Hiệp chỉ ra hệ thống nhân vật xuất hiện trong toàn bộ sáng tác của Maupassant, đó là người nông dân, viên chức văn phòng, đặc biệt là nhân vật người kể chuyện mang nét rất riêng không giống như những nhân vật người kể chuyện của các nhà văn cùng thời, trước đó hoặc sau này. Truyện ngắn của Maupassant đạt tới nghệ thuật lớn cả chiều rộng lẫn chiều sâu trong một số lượng câu chữ ít nhất, và “Truyện ngắn Maupassant là một trong những đỉnh cao về nghệ thuật truyện ngắn thế giới, đặc biệt trong kết cấu, cách sắp xếp và lựa chọn tình tiết.

Luận văn đã chỉ ra giọng điệu phê phán gay gắt, giọng điệu bi đá, giọng điệu mỉa mai châm biếm đặc trưng của Maupassant qua nhiều truyện ngắn. Ảnh hưởng của hội họa ấn tượng trong nghệ thuật miêu tả truyện ngắn Maupassant – Kim Thị Thu Hà đã đề cập đến những nét nghệ thuật miêu tả của Maupassant chịu ảnh hưởng của trường phái hội họa ấn tượng.

Tương quan giữa nhan đề và kết thúc trong truyện ngắn Maupassant”, Trần Thị Hảo đã tập trung vào cách đặt nhan đề cho tác phẩm và nghệ thuật kết thúc tác phẩm, nó là ý đồ nghệ thuật của nhà văn, qua đó thấy được giá trị nội dung tư tưởng, thế giới quan nghệ thuật cũng như nghệ thuật kết cấu tác phẩm. Tìm hiểu về nghệ thuật xây dựng cốt truyện, nghệ thuật xây dựng nhân vật và kết thúc trong truyện ngắn của Maupassant.

Một số đề tài: “Bi kịch truyện ngắn Maupassant”, “Phong cách nghệ thuật của Maupassant trong truyện ngắn” có đề cập đến một số đặc điểm của truyện ngắn Maupassant nhưng chưa đi sâu tìm hiểu nội dung cụ thể. Từ đó góp phần nhìn nhận một cách toàn diện hơn về nghệ thuật truyện ngắn của nhà văn.

Ở cây bút truyện ngắn tài ba này, những gì làm nên tác phẩm của ông không phải là ngẫu nhiên tình cờ mà tất cả đều do ông dụng công sắp đặt từ nhan đề, đề tài, cốt truyện, nhân vật, tình huống đến hành động lời nói của nhân vật. Cách kể chuyện trong sáng hấp dẫn, kết cấu chặt chẽ giữa các cảnh, các biến cố có quan hệ mật thiết. Tất cả những điều đó đã tạo nên một giọng điệu rất riêng của Guy de Maupassant khiến ông không thể lẫn được với một nhà văn nào khác.

Maupassant đã xây dựng được những hình tượng nghệ thuật đặc sắc về con người ở nhiều phương diện khác nhau của cuộc sống bằng các nhân vật thuộc đủ mọi tầng lớp. Truyện ngắn Maupassant đi sâu vào thể hiện thói tư hữu, của sự thoái hóa nhân cách do sự cám dỗ của lợi ích vật chất, phơi bày thói vị kỷ và sự giả dối mà ông cho là nét tiêu biểu của con người và xã hội trưởng giả.

Về nghệ thuật truyện ngắn Maupassant có vẻ ngoài trong sáng, giản dị, thường không dụng công xếp đặt; nghệ thuật kết cấu khéo léo; thoáng nụ cười châm biếm, kín đáo. Đọc truyện ngắn của Maupassant ta dễ dàng nhận thấy “mỗi truyện ngắn của ông là một số phận con người được đặt vào quãng thời gian hoặc vào thời điểm nào đó “sáng chói”, có khi nhiều bão tố, “tai biến”, nhưng cũng có khi nhẹ nhàng, xúc động như một áng thơ văn xuôi - nó là “cánh cửa bí ẩn những đau khổ tinh thần” để lại nỗi buồn man mác sâu xa trong lòng người đọc.