Nghiên Cứu Về Chuẩn Bị Phạm Tội và Phạm Tội Chưa Đạt Trong Luật Hình Sự Việt Nam

Các nhà khoa học nghiên cứu về pháp luật hình sự Việt Nam đều thống nhất các giai đoạn phạm tội tồn tại dưới ba giai đoạn: chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt và tội phạm hoàn thành. Tuy có sự phân biệt về cấu trúc giai đoạn, hoặc nhìn nhận theo lý luận về mặt khách quan của từng người nhưng xét cho cùng thì tất cả đều thừa nhận các giai đoạn phạm tội chỉ tồn tại dưới hình thức lỗi cố ý, không tồn tại dưới hình thức lỗi vô ý. Việc loại bỏ các giai đoạn phạm tội đối với lỗi vô ý có thể giải thích theo mặt lý luận là do lỗi vô ý không có sự chuẩn bị trước khi thực hiện hành vi.

Cơ sở để phân chia các giai đoạn phạm tội dựa trên mức độ thực hiện hành vi phạm tội và hậu quả gây ra hoặc đe dọa gây ra cho xã hội. Giai đoạn chuẩn bị phạm tội là giai đoạn đầu tiên, khi chủ thể mới chỉ thực hiện các hành vi tạo điều kiện cho việc thực hiện tội phạm. Giai đoạn phạm tội chưa đạt là giai đoạn mà chủ thể đã thực hiện hành vi cấu thành tội phạm, nhưng tội phạm chưa hoàn thành do những nguyên nhân khách quan. Giai đoạn tội phạm hoàn thành là giai đoạn mà hành vi phạm tội đã thỏa mãn đầy đủ các yếu tố cấu thành tội phạm.

Hành vi chuẩn bị phạm tội thường bao gồm việc tìm kiếm công cụ, phương tiện phạm tội, nghiên cứu địa điểm gây án, hoặc lên kế hoạch chi tiết cho việc thực hiện tội phạm. Ví dụ, một người lên mạng tìm mua súng để giết người, hoặc một nhóm người bàn bạc kế hoạch cướp ngân hàng. Những hành vi này thể hiện sự quyết tâm thực hiện tội phạm và có khả năng gây ra hậu quả nghiêm trọng.

Ý định phạm tội chỉ tồn tại trong suy nghĩ của một người và không có bất kỳ hành vi nào được thực hiện để biến ý định đó thành hiện thực. Ví dụ, một người ghét một người khác và có ý định giết người đó, nhưng chưa thực hiện bất kỳ hành vi nào để chuẩn bị cho việc giết người. Trong trường hợp này, người đó không phải chịu trách nhiệm hình sự vì chưa có hành vi chuẩn bị phạm tội.

Dấu hiệu quan trọng nhất của phạm tội chưa đạt là hành vi phạm tội đã được thực hiện, nhưng hậu quả mong muốn của người phạm tội chưa xảy ra. Điều này có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, như sự can thiệp của người khác, sự cố kỹ thuật, hoặc sự thay đổi tình huống bất ngờ. Mức độ trách nhiệm hình sự đối với phạm tội chưa đạt thường nhẹ hơn so với tội hoàn thành.

Tội phạm hoàn thành là khi tất cả các yếu tố cấu thành tội phạm đã được thỏa mãn. Ví dụ, một người đã giết người khác thành công, hoặc một người đã trộm cắp tài sản và tẩu thoát thành công. Trong trường hợp này, người phạm tội phải chịu trách nhiệm hình sự cao nhất theo quy định của pháp luật.

Mức độ trách nhiệm hình sự đối với phạm tội chưa đạt thường nhẹ hơn so với tội hoàn thành. Điều này là do hậu quả của phạm tội chưa đạt thường ít nghiêm trọng hơn so với tội hoàn thành. Tuy nhiên, mức độ trách nhiệm hình sự cụ thể sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, như tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội, động cơ và mục đích của người phạm tội, và các tình tiết tăng nặng hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.

Để được miễn trách nhiệm hình sự khi tự ý nửa chừng chấm dứt việc phạm tội, người phạm tội phải chứng minh được rằng họ đã tự nguyện dừng lại, và hành vi dừng lại của họ là do sự ăn năn hối cải thực sự. Nếu hành vi dừng lại là do bị phát hiện hoặc do những nguyên nhân khách quan khác, thì người phạm tội không được hưởng chế định này.

Tự ý nửa chừng chấm dứt việc phạm tội khác với phạm tội chưa đạt ở chỗ, trong trường hợp tự ý nửa chừng chấm dứt, người phạm tội tự nguyện dừng lại, trong khi trong trường hợp phạm tội chưa đạt, tội phạm không hoàn thành do những nguyên nhân khách quan ngoài ý muốn của người phạm tội.

Thống kê cho thấy số lượng các vụ án liên quan đến phạm tội chưa đạt trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh còn khá ít. Điều này có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, như việc các cơ quan điều tra chưa phát hiện kịp thời các hành vi chuẩn bị phạm tội, hoặc việc các quy định của pháp luật về chuẩn bị phạm tội và phạm tội chưa đạt còn chưa rõ ràng, gây khó khăn cho việc áp dụng.

Một trong những khó khăn lớn nhất trong quá trình điều tra, xét xử các vụ án liên quan đến chuẩn bị phạm tội và phạm tội chưa đạt là việc xác định ý chí chủ quan của người phạm tội. Để chứng minh được rằng người phạm tội có ý định thực hiện tội phạm đến cùng, các cơ quan điều tra cần thu thập đầy đủ các chứng cứ, tài liệu liên quan.

Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định của Bộ luật Hình sự về chuẩn bị phạm tội và phạm tội chưa đạt để đảm bảo tính rõ ràng, minh bạch và dễ áp dụng. Đặc biệt, cần làm rõ các dấu hiệu của hành vi chuẩn bị phạm tội và phạm tội chưa đạt để tránh tình trạng áp dụng tùy tiện, gây oan sai.

Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cho các cán bộ điều tra, truy tố, xét xử để nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ. Đặc biệt, cần trang bị cho các cán bộ này những kiến thức, kỹ năng cần thiết để xác định ý chí chủ quan của người phạm tội, thu thập chứng cứ, tài liệu liên quan, và áp dụng chính xác các quy định của pháp luật.