Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh xã hội hiện đại, việc tuyên truyền và biểu dương gương “người tốt, việc tốt” trên báo chí giữ vai trò quan trọng trong việc xây dựng niềm tin và phát huy các giá trị đạo đức xã hội. Tại Thủ đô Hà Nội, phong trào này đã được triển khai mạnh mẽ, góp phần thúc đẩy các phong trào thi đua yêu nước và xây dựng con người mới. Theo khảo sát năm 2021, Báo Hà Nội mới và Đài Phát thanh — Truyền hình Hà Nội là hai cơ quan báo chí tiêu biểu trong công tác tuyên truyền gương “người tốt, việc tốt” với hàng trăm tin, bài phản ánh đa dạng các nhóm đối tượng và lĩnh vực. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là khảo sát, phân tích thực trạng tuyên truyền gương “người tốt, việc tốt” trên báo chí Thủ đô trong năm 2021, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả tuyên truyền. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các tác phẩm trên Báo Hà Nội mới điện tử và Đài Phát thanh — Truyền hình Hà Nội, nhằm đánh giá toàn diện về nội dung, hình thức và tác động xã hội của công tác tuyên truyền. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần làm rõ vai trò của báo chí trong việc xây dựng con người và xã hội mà còn hỗ trợ các cơ quan báo chí, tổ chức quản lý trong việc đổi mới phương thức tuyên truyền, tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực trong cộng đồng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên nền tảng lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò của báo chí cách mạng trong công tác tuyên truyền và giáo dục xã hội. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết công tác tư tưởng và tuyên truyền: Nhấn mạnh vai trò của tuyên truyền trong việc truyền bá hệ tư tưởng, giáo dục đạo đức, lối sống và định hướng dư luận xã hội. Tuyên truyền được xem là công cụ sắc bén để xây dựng con người mới và xã hội mới.

  • Lý thuyết báo chí cách mạng: Báo chí là công cụ ngôn luận của Đảng và Nhà nước, có nhiệm vụ phát hiện, biểu dương gương người tốt, việc tốt, đồng thời đấu tranh chống các hiện tượng tiêu cực xã hội. Báo chí phải đảm bảo tính chiến đấu, chân thực, khoa học và đại chúng trong hoạt động tuyên truyền.

Các khái niệm chính được làm rõ gồm: “Người tốt, việc tốt”, “Điển hình tiên tiến”, “Tuyên truyền”, “Báo chí Thủ đô”. Tiêu chí gương “người tốt, việc tốt” hiện nay bao gồm các đặc điểm như đoàn kết, nhân ái, tinh thần yêu nước, dũng cảm, lao động sáng tạo, ý chí vượt khó và tài năng trí tuệ.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Thu thập, phân tích các văn bản pháp luật, tài liệu lý luận, các công trình nghiên cứu liên quan đến báo chí và tuyên truyền gương “người tốt, việc tốt”.

  • Phương pháp khảo sát nội dung: Tổng hợp và phân tích 552 tin, bài tuyên truyền gương “người tốt, việc tốt” trên Báo Hà Nội mới và Đài Phát thanh — Truyền hình Hà Nội trong năm 2021. Cỡ mẫu gồm 251 bài trên Báo Hà Nội mới và 301 bài trên Đài Phát thanh — Truyền hình Hà Nội. Phân tích theo chủ đề, đối tượng phản ánh, nội dung và hình thức thể hiện.

  • Phương pháp phân tích nội dung: So sánh, đối chiếu các chủ đề, hình thức tuyên truyền giữa hai cơ quan báo chí để đánh giá ưu điểm, hạn chế và hiệu quả tuyên truyền.

  • Phương pháp phỏng vấn sâu: Thực hiện phỏng vấn các nhà báo, phóng viên phụ trách chuyên mục, lãnh đạo Hội Nhà báo Thành phố Hà Nội nhằm thu thập ý kiến đánh giá khách quan về chất lượng và nguyên nhân của các vấn đề trong công tác tuyên truyền.

Thời gian nghiên cứu tập trung từ tháng 1/2021 đến tháng 12/2021, nhằm phản ánh thực trạng và xu hướng tuyên truyền gương “người tốt, việc tốt” trên báo chí Thủ đô trong bối cảnh hiện đại.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đa dạng đối tượng phản ánh: Trên Báo Hà Nội mới, nhóm cán bộ, đảng viên chiếm 43,8% số tin bài, công nhân, nông dân 23,9%, học sinh, sinh viên, giáo viên 21,9%, văn nghệ sĩ, trí thức 10,4%. Tại Đài Phát thanh — Truyền hình Hà Nội, tỷ lệ tương ứng là 37,5%, 26,5%, 22,5% và 13,5%. Điều này cho thấy báo chí Thủ đô tập trung tuyên truyền gương người tốt ở nhiều tầng lớp xã hội, trong đó cán bộ, đảng viên là nhóm được chú trọng nhất.

  2. Nội dung tuyên truyền phong phú nhưng chưa đồng đều: Các bài viết đề cập đến nhiều lĩnh vực như kinh tế, văn hóa - xã hội, giáo dục, y tế, an ninh - quốc phòng, văn nghệ, thể thao. Tuy nhiên, các lĩnh vực kinh tế và văn hóa - xã hội chiếm tỷ trọng lớn hơn, trong khi các lĩnh vực khác còn hạn chế về số lượng bài viết.

  3. Chất lượng bài viết và hình thức thể hiện: Các bài viết trên Báo Hà Nội mới có dung lượng từ 600 đến 1500 chữ, kèm theo 1-5 ảnh minh họa, giúp người đọc hình dung rõ nét về gương người tốt. Đài Phát thanh — Truyền hình Hà Nội sử dụng hình thức truyền hình, phát thanh với thời lượng 3-5 phút cho chuyên mục “Người tốt quanh ta”, tạo sự sinh động và hấp dẫn. Tuy nhiên, cả hai cơ quan báo chí đều gặp khó khăn trong việc làm mới nội dung, tránh khuôn mẫu và tăng sức lan tỏa.

  4. Hiệu quả tuyên truyền và tác động xã hội: Việc tuyên truyền gương “người tốt, việc tốt” đã góp phần nâng cao nhận thức, tạo động lực thi đua trong cộng đồng, đồng thời giúp cân bằng thông tin trong bối cảnh nhiều tin tức tiêu cực trên mạng xã hội. Tuy nhiên, sự thiếu hụt chất liệu tiêu biểu và cách thể hiện còn hạn chế khiến hiệu quả lan tỏa chưa đạt mức tối ưu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố, bao gồm sự thiếu đầu tư chuyên sâu cho chuyên mục, áp lực cạnh tranh thông tin trên các nền tảng truyền thông hiện đại, cũng như thói quen viết bài theo lối mòn, thiếu sáng tạo. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả khảo sát năm 2021 cho thấy sự phát triển về số lượng và đa dạng đối tượng phản ánh, nhưng vẫn tồn tại những điểm tương đồng về khó khăn trong việc thu hút sự quan tâm của công chúng.

Việc sử dụng đa dạng hình thức truyền thông (báo in, báo điện tử, truyền hình, phát thanh) là điểm mạnh của báo chí Thủ đô, giúp tiếp cận nhiều nhóm đối tượng khác nhau. Tuy nhiên, để nâng cao hiệu quả, cần đổi mới cách thức thể hiện, tăng tính hấp dẫn và thuyết phục của các tác phẩm báo chí. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ đối tượng phản ánh và bảng so sánh nội dung tuyên truyền giữa hai cơ quan báo chí, giúp minh họa rõ nét sự khác biệt và điểm chung trong công tác tuyên truyền.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đổi mới nội dung và hình thức tuyên truyền: Các cơ quan báo chí cần sáng tạo trong cách thể hiện, tránh lối viết khuôn mẫu, tăng cường sử dụng hình ảnh, video, phóng sự để tạo sức hút và hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ hơn. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Ban biên tập và đội ngũ phóng viên chuyên trách.

  2. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực đội ngũ phóng viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng viết bài tuyên truyền gương “người tốt, việc tốt”, kỹ thuật sản xuất nội dung đa phương tiện. Thời gian: 6 tháng đầu năm. Chủ thể: Hội Nhà báo Thành phố Hà Nội phối hợp với các trường đào tạo báo chí.

  3. Mở rộng và đa dạng hóa nguồn chất liệu tuyên truyền: Chủ động phát hiện, khai thác các gương điển hình mới, đặc biệt ở các lĩnh vực chưa được phản ánh nhiều như khoa học công nghệ, môi trường, an ninh trật tự. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: Phòng biên tập, phóng viên các cơ quan báo chí.

  4. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan báo chí và tổ chức xã hội: Hợp tác với các tổ chức chính trị - xã hội, địa phương để thu thập thông tin, tổ chức các chương trình giao lưu, tọa đàm nhằm nâng cao hiệu quả tuyên truyền. Thời gian: 12-18 tháng. Chủ thể: Ban lãnh đạo các cơ quan báo chí và các tổ chức liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý báo chí và truyền thông: Giúp hiểu rõ thực trạng, thách thức và giải pháp nâng cao chất lượng tuyên truyền gương “người tốt, việc tốt”, từ đó xây dựng chính sách, kế hoạch phù hợp.

  2. Phóng viên, biên tập viên báo chí: Cung cấp kiến thức lý luận và thực tiễn về cách thức khai thác, thể hiện nội dung tuyên truyền gương điển hình, nâng cao kỹ năng nghề nghiệp.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành Báo chí - Truyền thông: Là tài liệu tham khảo quý giá cho việc nghiên cứu, giảng dạy và học tập chuyên sâu về báo chí cách mạng và công tác tuyên truyền.

  4. Các cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức chính trị - xã hội: Hỗ trợ trong công tác chỉ đạo, quản lý và phối hợp tuyên truyền các phong trào thi đua yêu nước, xây dựng con người mới.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao việc tuyên truyền gương “người tốt, việc tốt” lại quan trọng trong báo chí?
    Việc tuyên truyền giúp lan tỏa các giá trị tích cực, tạo động lực thi đua, xây dựng niềm tin xã hội và định hướng dư luận theo hướng tích cực. Ví dụ, trong đại dịch Covid-19, các câu chuyện về người tốt đã góp phần củng cố tinh thần đoàn kết.

  2. Báo chí Thủ đô đã sử dụng những hình thức tuyên truyền nào cho gương “người tốt, việc tốt”?
    Báo Hà Nội mới sử dụng báo in, báo điện tử với bài viết kèm hình ảnh; Đài Phát thanh — Truyền hình Hà Nội sử dụng truyền hình, phát thanh và trang thông tin điện tử với các chuyên mục ngắn, phóng sự. Hình thức đa dạng giúp tiếp cận nhiều đối tượng.

  3. Những khó khăn chính trong công tác tuyên truyền gương “người tốt, việc tốt” hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm thiếu chất liệu tiêu biểu, bài viết còn khuôn mẫu, khó thu hút độc giả, cạnh tranh với các thông tin tiêu cực trên mạng xã hội. Điều này làm giảm hiệu quả lan tỏa và tác động xã hội.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng bài viết về gương “người tốt, việc tốt”?
    Cần đổi mới cách thể hiện, tăng tính sinh động, hấp dẫn, đào tạo nâng cao kỹ năng cho phóng viên, đồng thời mở rộng nguồn tin và phối hợp với các tổ chức xã hội để thu thập thông tin đa dạng.

  5. Ai là đối tượng chính được phản ánh trong các bài viết về gương “người tốt, việc tốt”?
    Chủ yếu là cán bộ, đảng viên, công nhân, nông dân, học sinh, sinh viên, giáo viên và văn nghệ sĩ, trí thức. Việc đa dạng hóa đối tượng giúp phản ánh toàn diện các mặt của xã hội.

Kết luận

  • Báo chí Thủ đô đóng vai trò then chốt trong việc tuyên truyền, biểu dương gương “người tốt, việc tốt”, góp phần xây dựng con người và xã hội văn minh, tiến bộ.
  • Năm 2021, Báo Hà Nội mới và Đài Phát thanh — Truyền hình Hà Nội đã phản ánh đa dạng đối tượng và lĩnh vực, tuy nhiên còn tồn tại hạn chế về chất lượng và hình thức tuyên truyền.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp đổi mới nội dung, nâng cao năng lực phóng viên, mở rộng nguồn chất liệu và tăng cường phối hợp liên ngành nhằm nâng cao hiệu quả tuyên truyền.
  • Kết quả nghiên cứu có thể làm cơ sở cho các cơ quan báo chí, tổ chức quản lý và nghiên cứu trong lĩnh vực báo chí và truyền thông.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng tuyên truyền.

Hành động ngay hôm nay: Các cơ quan báo chí và nhà quản lý cần phối hợp chặt chẽ để đổi mới công tác tuyên truyền gương “người tốt, việc tốt”, góp phần xây dựng Thủ đô Hà Nội ngày càng văn minh, giàu đẹp.