I. Tổng Quan Về Tội Tham Ô Tài Sản Tại Long An
Công cuộc đổi mới do Đảng lãnh đạo đã đạt thành tựu to lớn. Việt Nam hội nhập quốc tế. Bên cạnh thành tựu, tệ nạn xã hội gia tăng, nhất là tội phạm tham nhũng, tham ô tài sản, trở thành quốc nạn. Tội phạm tham ô tài sản đe dọa sự phát triển đất nước, gây rào cản thực hiện chủ trương, chính sách, giảm uy tín quốc gia, ảnh hưởng môi trường kinh doanh. Kinh tế thị trường tiềm ẩn khả năng tham ô lớn. Thực tiễn cho thấy, tội tham ô tài sản gia tăng với quy mô, mức độ phức tạp cao. Các vụ án lớn gần đây cho thấy tính chất, quy mô, thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt. Việc điều tra, truy tố, xét xử còn vướng mắc cả trong lý luận và thực tiễn. Pháp luật hình sự chưa hoàn thiện, chưa kịp thời điều chỉnh phù hợp với diễn biến phức tạp, thủ đoạn tinh vi, kín đáo. Tình hình tội phạm tham ô tài sản diễn ra ở cả chiều sâu lẫn chiều rộng, sức công phá không chỉ dừng lại ở kinh tế mà còn ở chính trị và xã hội. Bộ luật Hình sự năm 2015 có những thay đổi đáng kể, nhất là quy định xử phạt tội tham ô tài sản trong cả lĩnh vực tư, điều mà Bộ luật Hình sự trước đây chưa đề cập đến. Đồng thời cũng để phù hợp với Công ước Liên Hiệp Quốc về phòng, chống tham nhũng (UNCAC) mà Việt Nam là một quốc gia thành viên.
1.1. Khái Niệm Tội Tham Ô Tài Sản Theo Luật Hình Sự
Tham ô tài sản có thể được hiểu dưới nhiều góc độ khác nhau, có thể là một hiện tượng tiêu cực xã hội, tệ nạn xã hội hay là hành vi vi phạm pháp luật. Theo từ điển tiếng Việt tham ô là:“Lợi dụng chức quyền hạn hoặc chức trách để ăn cắp của công”. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra rằng: “Đứng về phía cán bộ mà nói, tham ô là ăn cắp của công thành của tư; đục khoét của Nhân dân; ăn bớt của bộ đội; tiêu ít mà khai nhiều, lợi dụng của chung của Chính phủ để làm của riêng cho địa phương mình, đơn vị mình cũng là tham ô. Đứng về phía nhân dân mà nói, tham ô là ăn cắp của công, khai gian lậu thuế”. Tội tham ô tài sản là tội phạm được Nhà nước ta quy định từ rất sớm. Sắc lệnh số 223–SL ngày 27 tháng 11 năm 1946 do Chủ tịch Hồ Chí Minh ban hành được xem là văn bản quy phạm pháp luật đầu tiên về tội tham ô tài sản.
1.2. Điều 353 Bộ Luật Hình Sự Về Tội Tham Ô Tài Sản
Bộ luật Hình sự năm 1999 được sửa đổi bổ sung năm 2009 thì tội tham ô tài sản được quy định tại Điều 278, thuộc Chương XXI Chương các tội phạm về chức vụ. Bộ luật Hình sự năm 2015 thì tội tham ô tài sản được quy định tại Điều 353 thuộc Chương XXIII. Các tội phạm về chức vụ, tội tham ô tài sản được quy định như sau: “1. Người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản mà mình có trách nhiệm quản lý có giá trị từ 2.000 đồng hoặc dưới 2.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm: a) Đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm; b) Đã bị kết án về một trong các tội quy định tại Mục 1 Chương này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm”. Như vậy cả hai bộ luật hình sự đều nhất quán chủ thể của tội tham ô tài sản phải là người có chức vụ và quyền hạn, họ đã lợi dụng chức vụ và quyền hạn đó để chiếm giữ tài sản bất hợp pháp bằng nhiều cách khác nhau với mục đích chính là chiếm đoạt tài sản mà mình có trách nhiệm quản lý.
II. Yếu Tố Cấu Thành Tội Tham Ô Tài Sản Theo Pháp Luật
Cấu thành tội phạm là cơ sở pháp lý duy nhất và là cơ sở thực tế để truy cứu trách nhiệm hình sự đối với một người thực hiện hành vi chứa đựng các yếu tố cấu thành tội phạm. Cũng như bất kì loại tội phạm nào, tội tham ô tài sản được cấu thành bởi bốn yếu tố: Khách thể của tội phạm, mặt khách quan của tội phạm, mặt chủ thể của tội phạm và mặt chủ quan của tội phạm.
2.1. Khách Thể Của Tội Tham Ô Tài Sản Phân Tích Chi Tiết
Luật hình sự Việt Nam trên cơ sở thừa nhận tính giai cấp của pháp luật nói chung cũng như của luật hình sự nói riêng, khẳng định: “Khách thể của tội phạm là quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ và bị tội phạm xâm hại”. Điều 352, Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định khái niệm về tội phạm chức vụ là: “Các tội phạm về chức vụ là những hành vi xâm phạm hoạt động đúng đắn của cơ quan, tổ chức do người có chức vụ thực hiện trong khi thực hiện công vụ, nhiệm vụ”. Đối với tội tham ô tài sản thì hiện nay có nhiều ý kiến khác nhau về khách thể của tội phạm này: Ý kiến thứ nhất cho rằng: Khách thể trực tiếp của tội tham ô tài sản là quan hệ sở hữu còn khách thể loại là hoạt động đúng đắn của cơ quan, tổ chức. Ý kiến thứ hai cho rằng: Khách thể của tội tham ô tài sản chắc chắn là quyền sở hữu của Nhà nước. Ý kiến thứ ba cho rằng: Khách thể của tội tham ô tài sản là hoạt động đúng đắn của cơ quan, tổ chức và quan hệ sở hữu tài sản.
2.2. Mặt Khách Quan Của Tội Tham Ô Tài Sản Các Hành Vi
Mặt khách quan của tội phạm là những biểu hiện ra bên ngoài thế giới khách quan của tội phạm đó. Mặt khách quan của tội phạm bao gồm các dấu hiệu: Hành vi nguy hiểm cho xã hội, hậu quả nguy hiểm cho xã hội, mối quan hệ nhân quả giữa hành vi và hậu quả, công cụ, phương tiện phạm tội, thời gian, địa điểm, phương pháp thực hiện tội phạm. Hành vi khách quan của tội tham ô tài sản là hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản mà người phạm tội có trách nhiệm quản lý. Hành vi chiếm đoạt tài sản là hành vi chuyển dịch bất hợp pháp tài sản từ quyền quản lý của chủ sở hữu hoặc người có trách nhiệm quản lý sang quyền chiếm hữu của người phạm tội.
III. Thực Tiễn Xét Xử Tội Tham Ô Tài Sản Tại Tỉnh Long An
Nhằm đánh giá một cách toàn diện thực trạng tội phạm tham ô tài sản trên địa bàn tỉnh Long An, qua đó đồng thời làm rõ thực tiễn điều tra, truy tố và xét xử tội phạm tham ô tài sản trên địa bàn tỉnh Long An, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp góp phần để hoàn thiện hơn pháp luật hình sự và nội luật hóa các quy định của Bộ luật Hình sự.
3.1. Khái Quát Tình Hình Xét Xử Tội Tham Ô Tài Sản Ở Long An
Tình hình xét xử tội tham ô tài sản trên địa bàn tỉnh Long An từ năm 2013 đến hết năm 2017 cho thấy số vụ án, số bị cáo đã xét xử về tội tham ô tài sản so với tổng số vụ án tham nhũng trên địa bàn tỉnh Long An. Hình phạt đối với tội tham ô tài sản trên địa bàn tỉnh Long An từ năm 2013 đến hết năm 2017. Cơ cấu tổ chức lực lượng Cảnh sát kinh tế Công an tỉnh Long An đến hết năm 2017. Cơ cấu tổ chức của phòng thực hành quyền công tố kiểm sát điều tra, kiểm tra xét xử sơ thẩm án hình sự về kinh tế, chức vụ của Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Long An tính đến hết năm 2017. Cơ cấu tổ chức lực lượng của Tòa án nhân dân tỉnh Long An tính đến hết năm 2017.
3.2. Vướng Mắc Trong Định Tội Danh Tham Ô Tài Sản Tại Long An
Thực tiễn định tội danh đối với tội tham ô tài sản trên địa bàn tỉnh Long An còn gặp nhiều vướng mắc. Việc xác định giá trị tài sản bị chiếm đoạt, xác định chủ thể của tội phạm, xác định hành vi chiếm đoạt tài sản, xác định lỗi của người phạm tội là những vấn đề cần được làm rõ. Các cơ quan tiến hành tố tụng cần phối hợp chặt chẽ để giải quyết những vướng mắc này.
IV. Giải Pháp Phòng Ngừa Tội Tham Ô Tài Sản Tại Long An
Để đảm bảo áp dụng đúng các quy định của pháp luật hình sự về tội tham ô tài sản, cần có các giải pháp đồng bộ. Dự báo những yếu tố tác động đến tình hình tội tham ô tài sản. Giải pháp hoàn thiện và áp dụng pháp luật hình sự đối với tội tham ô tài sản.
4.1. Hoàn Thiện Pháp Luật Về Tội Tham Ô Tài Sản
Cần sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật hình sự về tội tham ô tài sản để phù hợp với tình hình thực tế. Cần có hướng dẫn cụ thể về việc xác định giá trị tài sản bị chiếm đoạt, xác định chủ thể của tội phạm, xác định hành vi chiếm đoạt tài sản, xác định lỗi của người phạm tội. Cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về phòng, chống tham nhũng.
4.2. Nâng Cao Hiệu Quả Điều Tra Truy Tố Xét Xử Tội Tham Ô
Cần nâng cao năng lực của các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử trong việc phát hiện, điều tra, truy tố, xét xử tội tham ô tài sản. Cần tăng cường công tác phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng. Cần có cơ chế bảo vệ người tố cáo tội tham ô tài sản.
V. Ứng Dụng Thực Tiễn Nghiên Cứu Về Tội Tham Ô Tại Long An
Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ làm rõ những vấn đề lý luận về tội tham ô tài sản và qua đó đưa ra các kiến nghị giải pháp bảo đảm hiệu quả áp dụng các quy định của pháp luật. Đưa ra những giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả trong việc điều tra, truy tố và xét xử tội tham ô tài sản, định hướng xu thế nội luật hóa các quy định pháp luật Việt Nam để phù hợp với các quy định quốc tế, cũng đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng chống tội tham ô trên địa bàn tỉnh Long An trong thời gian tới.
5.1. Nâng Cao Nhận Thức Về Phòng Chống Tham Nhũng
Cần nâng cao nhận thức của cán bộ, công chức, viên chức và người dân về phòng chống tham nhũng. Cần xây dựng văn hóa liêm chính trong xã hội. Cần tăng cường vai trò giám sát của cộng đồng đối với hoạt động của các cơ quan nhà nước.
5.2. Tăng Cường Hợp Tác Quốc Tế Về Phòng Chống Tham Nhũng
Cần tăng cường hợp tác quốc tế về phòng chống tham nhũng. Cần tham gia các công ước quốc tế về phòng, chống tham nhũng. Cần trao đổi kinh nghiệm với các nước trên thế giới về phòng, chống tham nhũng.
VI. Kết Luận Triển Vọng Nghiên Cứu Tội Tham Ô Tài Sản
Luận văn đã nghiên cứu về các quy định của pháp luật hình sự Việt Nam đối với tội tham ô tài sản về định tội danh và quyết định hình phạt đối với những vụ án tham ô tài sản điển hình của Viện Kiểm sát nhân dân hai cấp trên địa bàn tỉnh Long An từ năm 2013 đến hết năm 2017. Đề tài nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng và pháp luật hình sự của Nhà nước đối với tội phạm về tham nhũng nói chung và tham ô tài sản nói riêng.
6.1. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Tội Tham Ô Tài Sản
Cần tiếp tục nghiên cứu về tội tham ô tài sản trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Cần nghiên cứu về các biện pháp thu hồi tài sản tham nhũng. Cần nghiên cứu về vai trò của báo chí trong phòng, chống tham nhũng.
6.2. Đề Xuất Chính Sách Về Phòng Chống Tham Nhũng
Cần xây dựng chính sách khuyến khích người dân tố cáo tội tham ô tài sản. Cần xây dựng chính sách bảo vệ người tố cáo tội tham ô tài sản. Cần xây dựng chính sách khen thưởng người có thành tích trong phòng, chống tham nhũng.
