Nghiên Cứu Tội Cướp Giật Tài Sản Tại Đà Nẵng: Thực Trạng và Giải Pháp

Theo quy định của pháp luật hình sự Việt Nam, tội cướp giật tài sản được hiểu là hành vi chiếm đoạt tài sản của người khác một cách công khai, nhanh chóng, lợi dụng sơ hở của người quản lý tài sản. Hành vi này thường diễn ra bất ngờ, khiến nạn nhân không kịp phản ứng. Điều 171 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định về tội này, với các khung hình phạt khác nhau tùy thuộc vào tính chất, mức độ nghiêm trọng của hành vi phạm tội. Đặc điểm của tội cướp giật là tính công khai, nhanh chóng và bất ngờ, khác biệt so với các tội xâm phạm sở hữu khác như trộm cắp hay lừa đảo.

Điểm khác biệt lớn nhất giữa tội cướp giật tài sản và các tội xâm phạm sở hữu khác nằm ở phương thức thực hiện hành vi. Trong khi trộm cắp thường diễn ra bí mật, lừa đảo sử dụng thủ đoạn gian dối, thì cướp giật lại thực hiện công khai, nhanh chóng. Yếu tố bất ngờ là một đặc trưng quan trọng, khiến nạn nhân không kịp phòng bị. Ngoài ra, tài sản bị cướp giật thường là những vật có giá trị nhỏ gọn, dễ tẩu thoát như điện thoại, ví tiền, trang sức. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, đối tượng có thể cướp giật cả xe máy hoặc các tài sản lớn hơn để sử dụng làm phương tiện tẩu thoát.

Số liệu thống kê từ năm 2015 đến tháng 6 năm 2020 cho thấy, trung bình mỗi năm Tòa án nhân dân thành phố Đà Nẵng đã xét xử hơn 20 vụ án và gần 50 bị cáo liên quan đến tội cướp giật tài sản. Điều này cho thấy tình hình tội phạm này vẫn còn diễn biến phức tạp và chưa có dấu hiệu giảm nhiệt. Các số liệu này cũng phản ánh một phần nỗ lực của các cơ quan chức năng trong việc điều tra, truy tố và xét xử các đối tượng phạm tội, tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức trong công tác phòng ngừa và ngăn chặn.

Phân tích về địa bàn cho thấy, các vụ cướp giật tài sản thường xảy ra ở các khu vực ngoại thành, các tuyến đường vắng vẻ, ít người qua lại hoặc các khu vực tập trung đông dân cư, chợ, bến xe. Về thời gian, các vụ cướp giật thường xảy ra vào buổi tối, đêm khuya hoặc rạng sáng, khi người dân ít cảnh giác. Các đối tượng thường lợi dụng sơ hở của người đi đường để thực hiện hành vi phạm tội. Việc nắm bắt được thông tin về địa bàn và thời gian hoạt động của tội phạm giúp các cơ quan chức năng có thể triển khai các biện pháp phòng ngừa hiệu quả hơn.

Các đối tượng cướp giật tài sản thường sử dụng nhiều phương thức, thủ đoạn khác nhau để thực hiện hành vi phạm tội. Một số đối tượng sử dụng xe máy để áp sát và giật tài sản của người đi đường. Một số khác giả vờ hỏi đường hoặc xin để tiếp cận nạn nhân rồi bất ngờ ra tay. Ngoài ra, còn có các trường hợp đối tượng lợi dụng lúc nạn nhân sơ hở, để tài sản hớ hênh để giật. Việc nắm rõ các phương thức, thủ đoạn này giúp người dân nâng cao cảnh giác và có biện pháp phòng tránh.

Các yếu tố kinh tế - xã hội như nghèo đói, thất nghiệp, bất bình đẳng thu nhập có thể tạo ra môi trường thuận lợi cho tội phạm cướp giật phát triển. Những người có hoàn cảnh khó khăn, không có cơ hội việc làm ổn định dễ bị lôi kéo vào con đường phạm tội. Ngoài ra, sự gia tăng của tệ nạn xã hội như ma túy, cờ bạc cũng là một nguyên nhân quan trọng. Các đối tượng nghiện ma túy, cờ bạc thường tìm mọi cách để có tiền, kể cả phạm tội.

Công tác quản lý xã hội, đặc biệt là quản lý nhân khẩu, hộ khẩu còn nhiều bất cập, tạo điều kiện cho các đối tượng từ nơi khác đến hoạt động phạm tội. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật chưa được thực hiện thường xuyên, sâu rộng, khiến một bộ phận người dân chưa nâng cao ý thức cảnh giác, tự bảo vệ tài sản. Việc tăng cường công tác quản lý và tuyên truyền là rất quan trọng để phòng ngừa tội cướp giật tài sản.

Một số ý kiến cho rằng, các quy định của pháp luật về xử lý tội cướp giật tài sản còn chưa đủ sức răn đe, chưa tương xứng với tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội. Mức phạt còn nhẹ, thời gian thi hành án ngắn có thể không đủ để giáo dục, cải tạo người phạm tội. Việc xem xét sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật để tăng tính răn đe là cần thiết.

Lực lượng công an cần tăng cường tuần tra, kiểm soát, đặc biệt là vào ban đêm và tại các địa bàn trọng điểm, phức tạp về an ninh trật tự. Việc tăng cường sự hiện diện của lực lượng công an có thể giúp răn đe tội phạm và kịp thời phát hiện, ngăn chặn các hành vi phạm tội. Ngoài ra, cần trang bị cho lực lượng công an các phương tiện, công cụ hỗ trợ hiện đại để nâng cao hiệu quả công tác.

Người dân cần nâng cao ý thức cảnh giác, tự bảo vệ tài sản, tránh tạo cơ hội cho tội phạm. Khi ra đường, không nên mang theo nhiều tiền bạc, trang sức đắt tiền. Không nên đi một mình vào ban đêm hoặc ở những nơi vắng vẻ. Khi sử dụng điện thoại, máy tính bảng ở nơi công cộng, cần chú ý quan sát xung quanh. Nếu phát hiện dấu hiệu nghi vấn, cần báo ngay cho cơ quan công an.

Cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật, nâng cao nhận thức của cộng đồng về phòng chống tội phạm nói chung và tội cướp giật tài sản nói riêng. Các hình thức tuyên truyền cần đa dạng, phong phú, phù hợp với từng đối tượng, địa bàn. Có thể sử dụng các phương tiện thông tin đại chúng, tờ rơi, áp phích, tổ chức các buổi nói chuyện, hội thảo để tuyên truyền, giáo dục pháp luật.

Việc lắp đặt hệ thống camera an ninh tại các điểm nóng về cướp giật tài sản là một giải pháp hiệu quả để giám sát, ghi lại hình ảnh, video về các vụ phạm tội. Các camera cần có độ phân giải cao, khả năng ghi hình trong điều kiện ánh sáng yếu và kết nối với trung tâm điều khiển để theo dõi, xử lý kịp thời.

Việc phát triển các ứng dụng cảnh báo tội phạm trên điện thoại di động có thể giúp người dân kịp thời thông báo cho cơ quan công an khi phát hiện dấu hiệu nghi vấn hoặc khi bị tấn công. Các ứng dụng này cần có giao diện thân thiện, dễ sử dụng và tích hợp các tính năng như định vị, gửi tin nhắn khẩn cấp, gọi điện thoại cho cơ quan công an.

Việc sử dụng các phần mềm phân tích dữ liệu có thể giúp dự báo tình hình tội phạm cướp giật dựa trên các thông tin về thời gian, địa điểm, phương thức, thủ đoạn gây án. Từ đó, các cơ quan chức năng có thể chủ động triển khai các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn.

Cần rà soát, sửa đổi các quy định pháp luật về tội cướp giật tài sản, đảm bảo tính nghiêm minh, công bằng và khả thi. Cần xem xét tăng mức hình phạt đối với các hành vi cướp giật có tính chất nghiêm trọng, tái phạm nhiều lần. Đồng thời, cần bổ sung các quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho nạn nhân.

Cần nâng cao năng lực điều tra, truy tố, xét xử của các cơ quan chức năng, đảm bảo xử lý đúng người, đúng tội, đúng pháp luật. Cần trang bị cho các điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán các kiến thức, kỹ năng cần thiết để giải quyết các vụ án cướp giật tài sản một cách nhanh chóng, hiệu quả.

Cần tăng cường hợp tác quốc tế trong phòng chống tội phạm, đặc biệt là với các nước trong khu vực. Việc trao đổi thông tin, kinh nghiệm, phối hợp điều tra, truy bắt tội phạm có thể giúp nâng cao hiệu quả công tác phòng chống tội cướp giật tài sản.