Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, truyền hình đa nền tảng (ĐNT) đã trở thành xu hướng tất yếu của ngành phát thanh và truyền hình (PT&TH) trên toàn cầu. Theo ước tính, số lượng người tiếp cận nội dung truyền hình qua các nền tảng số như internet và mạng xã hội ngày càng tăng, trong khi lượng khán giả truyền hình truyền thống có xu hướng giảm. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng tổ chức nội dung ĐNT tại ba đài PT&TH địa phương gồm Đài PT&TH Nghệ An, Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh và Đài PT&TH Bắc Kạn trong khoảng thời gian từ tháng 1/2022 đến tháng 12/2022. Mục tiêu chính của luận văn là làm rõ quy trình tổ chức sản xuất nội dung ĐNT, đánh giá thành công và hạn chế, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất nội dung đa nền tảng tại các đài này. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các đài PT&TH địa phương thích ứng với xu thế chuyển đổi số, nâng cao chất lượng nội dung, tăng cường tương tác với công chúng và phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về truyền hình đa nền tảng, truyền thông số và tổ chức sản xuất nội dung truyền hình. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết tổ chức và quản lý sản xuất truyền hình: Tổ chức được hiểu là sự sắp xếp có trật tự các hoạt động và nguồn lực nhằm đạt hiệu quả cao nhất trong sản xuất chương trình truyền hình. Quy trình sản xuất truyền hình truyền thống gồm khảo sát hiện trường, xây dựng kịch bản, ghi hình, biên tập, duyệt kịch bản, sản xuất tiền kỳ, hậu kỳ, kiểm tra nội dung và phát sóng. Khi áp dụng công nghệ số, quy trình này được số hóa và tối ưu hóa, cho phép sản xuất và phân phối nội dung trên nhiều nền tảng khác nhau.

  2. Lý thuyết truyền thông đa nền tảng và tương tác công chúng: Truyền hình đa nền tảng là việc sản xuất và phân phối nội dung trên nhiều kênh kỹ thuật số như website, ứng dụng di động, mạng xã hội, OTT, giúp công chúng tiếp cận thông tin mọi lúc mọi nơi. Tương tác giữa nhà sản xuất và khán giả qua các nền tảng số là yếu tố quan trọng để nâng cao chất lượng và sức lan tỏa của chương trình.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng bao gồm: truyền hình đa nền tảng (ĐNT), truyền hình internet, OTT, IPTV, tòa soạn hội tụ, nền tảng số, mạng xã hội (MXH), sản xuất nội dung số, tương tác khán giả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp đa ngành, bao gồm:

  • Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Thu thập và phân tích các tài liệu chuyên khảo, luận văn, báo cáo khoa học liên quan đến truyền hình đa nền tảng, chuyển đổi số trong báo chí và truyền thông.

  • Phương pháp phân tích nội dung: Khảo sát và phân tích các sản phẩm truyền hình đa nền tảng của Đài PT&TH Nghệ An, Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh và Đài PT&TH Bắc Kạn trong năm 2022, tập trung vào quy trình sản xuất, hình thức thể hiện, nội dung và tương tác với công chúng.

  • Phương pháp thống kê: Thu thập số liệu về thời lượng phát sóng, số lượng chương trình, lượt xem, tương tác trên các nền tảng số để đánh giá thực trạng và hiệu quả tổ chức sản xuất nội dung.

  • Phương pháp phỏng vấn sâu: Thực hiện phỏng vấn các chuyên gia, lãnh đạo, biên tập viên, phóng viên và kỹ thuật viên trực tiếp tham gia sản xuất nội dung tại các đài để làm rõ các vấn đề thực tiễn, nguyên nhân thành công và hạn chế.

Cỡ mẫu khảo sát gồm toàn bộ các sản phẩm truyền hình đa nền tảng phát sóng trong năm 2022 tại ba đài, cùng với khoảng 20-30 người tham gia phỏng vấn sâu. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu mục tiêu nhằm tập trung vào các đối tượng có vai trò quan trọng trong quy trình sản xuất nội dung đa nền tảng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tổ chức sản xuất nội dung đa nền tảng tại các đài: Đài PT&TH Nghệ An phát sóng 24/24h với 12 giờ chương trình tự sản xuất, Trung tâm Truyền thông Quảng Ninh duy trì 2 kênh truyền hình phát sóng 24/24h và 2 kênh phát thanh 18h/ngày, Đài PT&TH Bắc Kạn có tổng số 62 cán bộ, phát sóng các chương trình truyền hình và phát thanh đa dạng. Các đài đã áp dụng công nghệ số, xây dựng hệ thống sản xuất nội dung đa nền tảng, tuy nhiên mức độ đầu tư và chuyên nghiệp còn khác biệt.

  2. Quy trình sản xuất nội dung đa nền tảng: Các đài đã chuyển đổi quy trình sản xuất truyền hình truyền thống sang quy trình số hóa, ứng dụng điện toán đám mây, trí tuệ nhân tạo, truyền dẫn 5G và nền tảng IP. Quy trình sản xuất tin tức đa nền tảng được rút ngắn thời gian, tăng tính kịp thời và linh hoạt trong cập nhật nội dung. Tuy nhiên, việc phối hợp giữa các bộ phận và đào tạo nhân lực đa năng vẫn còn hạn chế.

  3. Chất lượng và hình thức thể hiện nội dung: Nội dung đa dạng, phong phú, đáp ứng yêu cầu chính trị, tuyên truyền và giải trí. Hình thức thể hiện trên các nền tảng số được tối ưu hóa theo đặc thù từng nền tảng (video ngắn trên TikTok, video chất lượng cao trên YouTube, bài viết ngắn gọn trên ứng dụng di động). Tuy nhiên, một số sản phẩm còn thiếu sự sáng tạo, chưa khai thác triệt để tính tương tác và phản hồi từ công chúng.

  4. Tương tác và kết nối với khán giả: Lượng khán giả tiếp cận trên các nền tảng số tăng nhanh, đặc biệt trên YouTube và Facebook. Ví dụ, kênh YouTube của Đài PT&TH Nghệ An có lượng người xem đa dạng về độ tuổi, với tỷ lệ tương tác cao trên các video tin tức. Trung tâm Truyền thông Quảng Ninh cũng ghi nhận 92,9% người dân hài lòng với chất lượng thông tin trên các nền tảng số. Tuy nhiên, việc khai thác phản hồi và tương tác hai chiều vẫn chưa đồng bộ và hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những thành công là do các đài đã chủ động chuyển đổi số, đầu tư công nghệ hiện đại, xây dựng mô hình tòa soạn hội tụ và phát triển đa dạng các nền tảng số. Việc ứng dụng công nghệ 4.0 như điện toán đám mây, AI giúp rút ngắn thời gian sản xuất, nâng cao chất lượng nội dung và tăng khả năng phân phối đa kênh.

Tuy nhiên, hạn chế về nguồn nhân lực đa năng, kỹ năng công nghệ số và sự phối hợp nội bộ còn là rào cản lớn. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, các đài địa phương còn chưa đạt được mức độ chuyên nghiệp và đầu tư bài bản như các đài trung ương hay các tập đoàn truyền thông lớn. Việc chưa khai thác triệt để tính tương tác và phản hồi từ công chúng cũng làm giảm sức hấp dẫn và hiệu quả lan tỏa của nội dung.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh thời lượng phát sóng, số lượng sản phẩm đa nền tảng, tỷ lệ tương tác trên các nền tảng số của ba đài; bảng thống kê mức độ hài lòng của khán giả; sơ đồ quy trình sản xuất nội dung đa nền tảng tại từng đài.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và phát triển nguồn nhân lực đa năng: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng sản xuất nội dung đa nền tảng, công nghệ số và tương tác công chúng cho phóng viên, biên tập viên và kỹ thuật viên. Mục tiêu nâng cao năng lực sản xuất nội dung chất lượng cao trong vòng 12 tháng, do Ban Giám đốc các đài phối hợp với các trường đại học và trung tâm đào tạo thực hiện.

  2. Đầu tư nâng cấp hạ tầng công nghệ và phần mềm sản xuất: Cập nhật, trang bị các thiết bị hiện đại, phần mềm dựng phim, quản lý dữ liệu số, hệ thống phân phối đa kênh để tối ưu hóa quy trình sản xuất và phát sóng. Thời gian thực hiện trong 18 tháng, do phòng Kỹ thuật và Ban Quản lý dự án công nghệ chủ trì.

  3. Xây dựng chiến lược nội dung đa dạng, sáng tạo và tương tác cao: Phát triển các chương trình truyền hình ngắn, video tương tác, livestream, podcast phù hợp với đặc thù từng nền tảng số, tăng cường khai thác phản hồi, bình luận của khán giả để điều chỉnh nội dung kịp thời. Thực hiện liên tục, có đánh giá định kỳ 6 tháng, do phòng Biên tập và Nội dung số đảm nhiệm.

  4. Tăng cường phối hợp liên phòng ban và liên đài: Thiết lập quy trình phối hợp chặt chẽ giữa các phòng chuyên môn trong sản xuất nội dung đa nền tảng, đồng thời hợp tác chia sẻ kinh nghiệm, nguồn lực với các đài PT&TH khác để nâng cao hiệu quả hoạt động. Thời gian triển khai trong 12 tháng, do Ban Giám đốc và phòng Tổ chức hành chính điều phối.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý các đài PT&TH địa phương: Nhận diện thực trạng, thách thức và cơ hội trong tổ chức sản xuất nội dung đa nền tảng, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp.

  2. Phóng viên, biên tập viên và kỹ thuật viên truyền hình: Nắm bắt quy trình sản xuất nội dung đa nền tảng, kỹ thuật số và các tiêu chí đánh giá chất lượng để nâng cao năng lực chuyên môn.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên báo chí, truyền thông: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về truyền hình đa nền tảng, chuyển đổi số trong báo chí truyền hình Việt Nam.

  4. Các cơ quan quản lý báo chí và truyền thông: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy định hỗ trợ phát triển truyền hình đa nền tảng, thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực truyền thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Truyền hình đa nền tảng là gì?
    Truyền hình đa nền tảng là việc sản xuất và phân phối nội dung truyền hình trên nhiều kênh kỹ thuật số như website, ứng dụng di động, mạng xã hội, OTT, giúp khán giả tiếp cận thông tin mọi lúc mọi nơi. Ví dụ, một chương trình có thể được xem trên tivi, điện thoại và máy tính bảng cùng lúc.

  2. Các đài PT&TH địa phương đã áp dụng công nghệ số như thế nào?
    Các đài đã ứng dụng điện toán đám mây, trí tuệ nhân tạo, truyền dẫn 5G và nền tảng IP để số hóa quy trình sản xuất, rút ngắn thời gian sản xuất và tăng tính kịp thời của nội dung. Ví dụ, Đài PT&TH Nghệ An đã xây dựng hệ thống sản xuất nội dung đa nền tảng cho phép phát sóng trên website, YouTube và MXH.

  3. Những khó khăn chính trong tổ chức sản xuất nội dung đa nền tảng là gì?
    Khó khăn gồm thiếu nguồn nhân lực đa năng, kỹ năng công nghệ số chưa đồng đều, hạn chế về đầu tư thiết bị hiện đại và chưa khai thác triệt để tương tác với khán giả trên các nền tảng số.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng nội dung đa nền tảng?
    Cần tăng cường đào tạo nhân lực, đầu tư công nghệ, xây dựng nội dung sáng tạo, phù hợp đặc thù từng nền tảng và tăng cường tương tác, phản hồi từ khán giả để điều chỉnh kịp thời.

  5. Tác động của truyền hình đa nền tảng đến khán giả như thế nào?
    Truyền hình đa nền tảng giúp khán giả chủ động lựa chọn nội dung, thời gian và thiết bị xem, tăng trải nghiệm tương tác và tiếp cận thông tin nhanh chóng, đa dạng hơn so với truyền hình truyền thống.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ thực trạng tổ chức sản xuất nội dung đa nền tảng tại ba đài PT&TH địa phương, chỉ ra những thành công và hạn chế cụ thể.
  • Quy trình sản xuất truyền hình đa nền tảng đã được số hóa, ứng dụng công nghệ hiện đại nhưng còn cần hoàn thiện về nhân lực và phối hợp nội bộ.
  • Chất lượng nội dung và hình thức thể hiện đã đa dạng, phù hợp với đặc thù từng nền tảng số, tuy nhiên cần tăng cường sáng tạo và tương tác với công chúng.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực sản xuất, đầu tư công nghệ, xây dựng nội dung và tăng cường phối hợp liên phòng ban.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi thiết thực cho các đài PT&TH địa phương trong việc chuyển đổi số và phát triển bền vững trong kỷ nguyên truyền thông số.

Next steps: Triển khai các giải pháp đào tạo, đầu tư công nghệ và xây dựng chiến lược nội dung đa nền tảng trong vòng 12-18 tháng tới.

Call to action: Các đài PT&TH địa phương cần chủ động nắm bắt xu thế chuyển đổi số, đầu tư phát triển nguồn nhân lực và công nghệ để nâng cao chất lượng nội dung, tăng cường tương tác với công chúng, giữ vững vị thế trong kỷ nguyên số.