Nghiên Cứu Tín Ngưỡng Thờ Mẫu Qua Các Đền Ở Hà Nội Hiện Nay

Luận văn đề cập đến tín ngưỡng thờ Mẫu, một tín ngưỡng dân gian lâu đời và phổ biến ở Việt Nam. Tín ngưỡng này bắt nguồn từ thời tiền sử, khi con người thờ các thần linh tự nhiên và nữ thần, đặc biệt trong xã hội mẫu hệ. Qua thời gian, tín ngưỡng này chuyển từ thờ thần tự nhiên sang thờ nhân thần, tôn vinh những người phụ nữ có công với đất nước và cộng đồng. Luận văn định nghĩa tín ngưỡng thờ Mẫu là "một loại hình tín ngưỡng dân gian, lấy việc tôn thờ Mẫu (Mẹ) làm thần tượng... nhằm tôn vinh những người phụ nữ có công với nước, có công với cộng đồng... và Mẫu có các quyền năng sinh sôi, nảy nở, bảo trợ cho con người". Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu được hiểu là "việc thực hiện các hành vi, hoạt động thờ cúng... trên cơ sở tuân thủ theo nghi thức đã được quy ước và biểu hiện... chính là các hoạt động tế, lễ, cầu, cúng, khấn vái, hầu đồng, hầu bóng". Tín ngưỡng này thể hiện sự biết ơn đối với người phụ nữ, người mẹ, đồng thời tin tưởng, ngưỡng mộ và tôn vinh các vị nữ thần gắn liền với tự nhiên, được cho là có chức năng sáng tạo, bảo trợ cuộc sống con người. Văn hóa nông nghiệp của Việt Nam với đặc trưng "trọng tình, trọng đức, trọng văn, trọng phụ nữ" cũng góp phần làm nền tảng cho sự phát triển của tín ngưỡng thờ Mẫu.

Luận văn tập trung khảo cứu thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu tại một số đền, phủ tiêu biểu ở Hà Nội như đền Rừng, đền Ghénh, phủ Tây Hồ và đền Mẫu Cửu Trùng Thiên. Nghiên cứu đi sâu vào nghi thức hầu đồng, một nghi thức quan trọng trong tín ngưỡng này, bao gồm thời điểm, lễ tiết, chủ thể thực hiện, công tác chuẩn bị và trình tự văn hầu. Ngoài ra, luận văn cũng đề cập đến thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu thường ngày và trong các dịp lễ hội, cho thấy sự đa dạng và phong phú trong cách thức người dân thể hiện niềm tin của mình. Việc lựa chọn các địa điểm nghiên cứu cụ thể tại Hà Nội giúp làm rõ nét hơn bức tranh thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu trong đời sống đương đại.

Luận văn phân tích giá trị của tín ngưỡng thờ Mẫu đối với đời sống tinh thần của người dân, cũng như giá trị văn hóa, đạo đức và du lịch. Tín ngưỡng này được xem là nguồn lực tinh thần, mang lại niềm tin, sức mạnh và sự bình an cho cộng đồng. Tuy nhiên, luận văn cũng thẳng thắn chỉ ra những vấn đề đặt ra trong thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu hiện nay, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế thị trường. Một số vấn đề được nêu ra bao gồm sự biến tướng, thương mại hóa, hay việc lạm dụng tín ngưỡng cho mục đích cá nhân. Từ đó, luận văn đưa ra khuyến nghị cho các cấp chính quyền nhằm bảo tồn và phát huy giá trị tích cực của tín ngưỡng, đồng thời hạn chế những biểu hiện tiêu cực.

Luận văn góp phần bổ sung vào kho tàng nghiên cứu về tín ngưỡng, tôn giáo nói chung và văn hóa tín ngưỡng Việt Nam nói riêng. Nghiên cứu này có giá trị tham khảo cho những ai quan tâm đến tín ngưỡng thờ Mẫu và thực hành tín ngưỡng này ở Việt Nam, đặc biệt là tại Hà Nội. Thông qua việc khảo sát thực tế, phân tích và đánh giá, luận văn đã đưa ra cái nhìn tổng quan và sâu sắc về tín ngưỡng thờ Mẫu, khẳng định giá trị văn hóa và tinh thần của tín ngưỡng này, đồng thời đề xuất các giải pháp để bảo tồn và phát huy những giá trị tích cực, hạn chế những biến tướng tiêu cực trong thực hành tín ngưỡng.