ハノイ国家大学 外国語大学 大学院研究科 THỰC TRẠNG SỬ DỤNG TRỢ TỪ CUỐI 「ね」「よ」「よね」 CỦA NGƯỜI VIỆT NAM HỌC TIẾNG NHẬT Ở TRÌNH ĐỘ TRUNG CẤP

• Người hướng dẫn: Ph.D Trần Thị Minh Phƣơng
• Trường học: Đại học Ngoại ngữ - Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Ngôn ngữ Nhật
• Đề tài: Thực trạng sử dụng trợ từ cuối 「ね」「よ」「よね」 của người Việt Nam học tiếng Nhật ở trình độ trung cấp
• Loại tài liệu: Luận văn Thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: NHẬT BẢN NGỮ CỦA ĐỘI NGŨ NGHIÊN CỨU VỀ KẾT CẤU VÀ LÝ THUYẾT LIÊN QUAN
• 1.1. NHẬT BẢN NGỮ CỦA ĐỘI NGŨ NGHIÊN CỨU VỀ KẾT CẤU
• 1.2. LÝ THUYẾT LIÊN QUAN
• 2. CHƯƠNG 2: NGHIÊN CỨU VỀ 「ね」「よ」「よね」
• 2.1. NGHIÊN CỨU VỀ 「ね」
• 2.2. NGHIÊN CỨU VỀ 「よ」「よね」
• 2.3. SO SÁNH GIỮA TRỢ TỪ CUỐI NHẬT BẢN VÀ TRỢ TỪ CUỐI TIẾNG VIỆT
• 3. CHƯƠNG 3: ĐIỀU TRA VỀ SỬ DỤNG TRỢ TỪ CUỐI NHẬT BẢN CỦA NGƯỜI VIỆT NAM HỌC TIẾNG NHẬT TRÌNH ĐỘ TRUNG CẤP
• 3.1. GIỚI THIỆU VỀ TRỢ TỪ CUỐI TRONG CÁC GIÁO TRÌNH
• 3.2. ĐIỀU TRA THỰC TẾ VỀ SỬ DỤNG TRỢ TỪ CUỐI 「ね」「よ」「よね」 CỦA NGƯỜI VIỆT NAM
• 3.2.1. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRA
• 3.2.2. KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN
• 3.2.3. PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY TRỢ TỪ CUỐI 「よ」「ね」「よね」 CHO NGƯỜI VIỆT NAM
• 3.2.3.1. PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG TÀI LIỆU TRỰC QUAN
• 3.2.3.2. PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG TRUYỆN TRANH
• 3.3. TÓM TẮT
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1: BẢNG KHẢO SÁT VỀ SỬ DỤNG TRỢ TỪ CUỐI NHẬT BẢN
• PHỤ LỤC 1: ĐÁP ÁN KHẢO SÁT

Tóm tắt

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Thực Trạng Sử Dụng Trợ Từ Cuối ねよよね

Nghiên cứu này tập trung vào thực trạng sử dụng trợ từ cuối tiếng Nhật ね, よ, よね của sinh viên Việt Nam trình độ trung cấp. Đây là một vấn đề quan trọng vì việc sử dụng đúng các trợ từ này giúp biểu đạt sắc thái, cảm xúc và ý định của người nói một cách chính xác. Tuy nhiên, việc sử dụng trợ từ cuối tiếng Nhật lại gây ra nhiều khó khăn cho người học, đặc biệt là sinh viên Việt Nam do sự khác biệt về văn hóa và cấu trúc ngôn ngữ. Nghiên cứu này nhằm mục đích làm rõ những khó khăn đó, từ đó đưa ra những giải pháp sư phạm phù hợp, giúp nâng cao khả năng giao tiếp tiếng Nhật của sinh viên Việt Nam. Như tác giả đã nêu: “終助詞は話し手と聞き手のあいだの認識のギャップをうめることにかかわる表現手段である” (Trợ từ cuối là phương tiện biểu đạt liên quan đến việc lấp đầy khoảng cách nhận thức giữa người nói và người nghe). Nghiên cứu này sẽ tập trung vào phân tích lỗi sử dụng trợ từ cuối của sinh viên và đề xuất các phương pháp giảng dạy hiệu quả.

1.1. Giới thiệu tầm quan trọng của trợ từ cuối ねよよね

Trợ từ cuối ね, よ, よね đóng vai trò quan trọng trong giao tiếp tiếng Nhật, thể hiện ý nghĩa của ね よ よね như sự đồng tình, xác nhận, thông báo, nhấn mạnh. Việc nắm vững cách sử dụng các trợ từ này giúp người học diễn đạt ý kiến một cách tự nhiên và phù hợp với ngữ cảnh. Nếu sử dụng sai, người học có thể gây hiểu lầm hoặc tạo ấn tượng không tốt cho người nghe. Nghiên cứu này sẽ đi sâu vào cách dùng ね よ よね một cách chi tiết và dễ hiểu, giúp sinh viên Việt Nam tự tin hơn khi sử dụng tiếng Nhật.

1.2. Mục tiêu và phạm vi của nghiên cứu thực trạng sử dụng

Mục tiêu chính của nghiên cứu là phân tích thực trạng sử dụng trợ từ cuối ね, よ, よね của sinh viên Việt Nam học tiếng Nhật trình độ trung cấp. Nghiên cứu sẽ tập trung vào việc xác định các lỗi sai phổ biến, các yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng trợ từ cuối và đề xuất các giải pháp sư phạm để cải thiện tình hình. Phạm vi nghiên cứu giới hạn ở các sinh viên đang theo học chương trình tiếng Nhật trung cấp tại các trường đại học ở Hà Nội. Như tác giả đã nêu “本研究では、筆者はハノイの日本語を勉強している大学生の 2 年生を対象にアンケート調査とインタビュー調査を組み合わせて実施した。(Trong nghiên cứu này, tác giả đã kết hợp khảo sát bằng bảng hỏi và phỏng vấn đối với sinh viên năm thứ hai học tiếng Nhật tại các trường đại học ở Hà Nội).

II. Điểm Khó Khăn Khi Học Cách Dùng Trợ Từ Cuối ねよよね

Việc học và sử dụng trợ từ cuối tiếng Nhật ね, よ, よね đặt ra nhiều thách thức cho sinh viên Việt Nam. Một trong những khó khăn lớn nhất là sự khác biệt về cấu trúc ngữ pháp và văn hóa giữa tiếng Việt và tiếng Nhật. Trong tiếng Việt, không có hệ thống trợ từ cuối tương tự, do đó sinh viên gặp khó khăn trong việc hiểu được sắc thái và chức năng của các trợ từ này. Bên cạnh đó, tài liệu giảng dạy về ngữ pháp tiếng Nhật trung cấp thường không đề cập đầy đủ về các trợ từ cuối, khiến sinh viên thiếu kiến thức và kinh nghiệm thực tế. Nghiên cứu này sẽ chỉ ra những nguyên nhân cụ thể dẫn đến những khó khăn này, từ đó đề xuất các giải pháp khắc phục hiệu quả. Theo tài liệu, nhiều sinh viên “日本人 の使い方をなんとなくまねて使ってみるというぐらいのものである” (chỉ bắt chước cách sử dụng của người Nhật một cách mơ hồ).

2.1. Sự khác biệt văn hóa ảnh hưởng đến việc dùng ねよよね

Văn hóa giao tiếp của người Việt Nam và người Nhật Bản có nhiều điểm khác biệt, ảnh hưởng đến cách sử dụng trợ từ cuối tiếng Nhật. Ví dụ, người Nhật thường sử dụng ね để thể hiện sự đồng tình và duy trì sự hòa hợp trong giao tiếp, trong khi người Việt có thể không quen với việc này. Sự khác biệt này có thể dẫn đến việc sinh viên Việt Nam sử dụng ね một cách không tự nhiên hoặc không phù hợp với ngữ cảnh. Nghiên cứu này sẽ phân tích sâu hơn về ảnh hưởng của văn hóa đến việc sử dụng trợ từ cuối, giúp sinh viên hiểu rõ hơn về cách giao tiếp hiệu quả trong tiếng Nhật.

2.2. Thiếu hụt kiến thức về ngữ pháp tiếng Nhật trung cấp

Nhiều sinh viên Việt Nam gặp khó khăn trong việc sử dụng trợ từ cuối tiếng Nhật do thiếu kiến thức nền tảng về ngữ pháp. Các giáo trình tiếng Nhật trung cấp thường không cung cấp đầy đủ thông tin về chức năng và sắc thái của các trợ từ này, khiến sinh viên khó nắm bắt được cách sử dụng chính xác. Nghiên cứu này sẽ đánh giá nội dung giảng dạy về trợ từ cuối trong các giáo trình hiện hành, từ đó đề xuất các điều chỉnh và bổ sung cần thiết để nâng cao hiệu quả giảng dạy. Hơn nữa, việc thiếu thực hành và cơ hội giao tiếp thực tế cũng là một vấn đề lớn. Sinh viên ít có cơ hội sử dụng ね よ よね trong giao tiếp hàng ngày.

2.3. Ảnh hưởng của tiếng Việt lên việc sử dụng trợ từ cuối

Cấu trúc và ngữ pháp của tiếng Việt không có các yếu tố tương đương với trợ từ cuối tiếng Nhật ね, よ, よね. Điều này dẫn đến hiện tượng interlingual interference (giao thoa ngôn ngữ), trong đó sinh viên Việt Nam cố gắng áp đặt cấu trúc và quy tắc của tiếng Việt lên tiếng Nhật, dẫn đến việc sử dụng sai trợ từ cuối. Ví dụ, sinh viên có thể bỏ qua việc sử dụng trợ từ cuối hoặc sử dụng chúng một cách không phù hợp với ngữ cảnh. Nghiên cứu này sẽ phân tích cụ thể những ảnh hưởng của tiếng Việt đến việc sử dụng trợ từ cuối của sinh viên Việt Nam.

III. Phương Pháp Nâng Cao Khả Năng Dùng Trợ Từ Cuối ねよよね

Để giúp sinh viên Việt Nam cải thiện khả năng sử dụng trợ từ cuối tiếng Nhật, cần có một phương pháp tiếp cận toàn diện, kết hợp giữa lý thuyết và thực hành. Cần cung cấp cho sinh viên những kiến thức chi tiết về chức năng, sắc thái và ý nghĩa của ね よ よね, đồng thời tạo cơ hội để họ thực hành sử dụng các trợ từ này trong các tình huống giao tiếp thực tế. Các hoạt động như đóng vai, thảo luận nhóm và luyện tập hội thoại có thể giúp sinh viên làm quen với việc sử dụng trợ từ cuối một cách tự nhiên và tự tin. Ngoài ra, việc sử dụng các tài liệu trực quan như video, phim ảnh và truyện tranh cũng có thể giúp sinh viên hiểu rõ hơn về cách sử dụng trợ từ cuối trong thực tế. Cần chú trọng đến việc phân tích ví dụ sử dụng ね よ よね trong các ngữ cảnh khác nhau.

3.1. Sử dụng tài liệu trực quan để giảng dạy ねよよね hiệu quả

Sử dụng các tài liệu trực quan như video, phim ảnh và truyện tranh là một phương pháp hiệu quả để giúp sinh viên Việt Nam hiểu rõ hơn về cách sử dụng trợ từ cuối tiếng Nhật. Các tài liệu này cung cấp cho sinh viên những ví dụ thực tế về cách sử dụng ね, よ, よね trong các tình huống giao tiếp khác nhau, giúp họ nắm bắt được sắc thái và chức năng của các trợ từ này một cách dễ dàng hơn. Ví dụ, sinh viên có thể xem các đoạn phim ngắn có sử dụng trợ từ cuối và phân tích cách các nhân vật sử dụng chúng để thể hiện ý kiến và cảm xúc của mình.

3.2. Luyện tập giao tiếp thực tế để làm quen với ねよよね

Tạo cơ hội cho sinh viên thực hành sử dụng trợ từ cuối tiếng Nhật trong các tình huống giao tiếp thực tế là một yếu tố then chốt để cải thiện khả năng sử dụng của họ. Các hoạt động như đóng vai, thảo luận nhóm và luyện tập hội thoại có thể giúp sinh viên làm quen với việc sử dụng ね, よ, よね một cách tự nhiên và tự tin. Giáo viên có thể tạo ra các tình huống giao tiếp mô phỏng thực tế, trong đó sinh viên phải sử dụng trợ từ cuối để thể hiện ý kiến, cảm xúc và thái độ của mình.

3.3. Phân tích lỗi sai thường gặp khi dùng ねよよね

Phân tích và sửa lỗi sai là một phần quan trọng của quá trình học trợ từ cuối tiếng Nhật. Giáo viên nên chú ý đến những lỗi sai phổ biến mà sinh viên Việt Nam thường mắc phải và giải thích rõ ràng về nguyên nhân và cách khắc phục. Ví dụ, sinh viên có thể sử dụng ね một cách quá thường xuyên hoặc sử dụng よ trong những tình huống không phù hợp. Việc phân tích những lỗi sai này giúp sinh viên nhận ra những điểm yếu của mình và cải thiện khả năng sử dụng trợ từ cuối.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Thực Tế Sử Dụng ねよよね Của Sinh Viên

Nghiên cứu đã tiến hành khảo sát và phỏng vấn sinh viên Việt Nam học tiếng Nhật trình độ trung cấp để đánh giá thực trạng sử dụng trợ từ cuối ね, よ, よね. Kết quả cho thấy rằng sinh viên vẫn còn gặp nhiều khó khăn trong việc sử dụng các trợ từ này, đặc biệt là trong việc phân biệt sắc thái và chức năng của chúng. Nhiều sinh viên sử dụng ね một cách quá thường xuyên hoặc sử dụng よ trong những tình huống không phù hợp. Tuy nhiên, sinh viên cũng nhận thức được tầm quan trọng của việc sử dụng đúng trợ từ cuối và mong muốn cải thiện khả năng của mình. Kết quả khảo sát thể hiện “中級レベルの学習者は会話によく出る終助詞「ね」の「同意要求」・「確認 要求」、「よ」の「情報提供」、「か」の「疑問表現」 という用法しか分からなかったと明らかにした。(Người học trình độ trung cấp chỉ biết các cách sử dụng của trợ từ cuối “ね” thường xuất hiện trong hội thoại như “yêu cầu đồng ý”, “yêu cầu xác nhận”, “よ” với nghĩa “cung cấp thông tin”, “か” với nghĩa “biểu hiện nghi vấn”)

4.1. Phân tích lỗi sai phổ biến của sinh viên khi dùng ねよよね

Nghiên cứu đã xác định một số lỗi sai phổ biến mà sinh viên Việt Nam thường mắc phải khi sử dụng trợ từ cuối tiếng Nhật. Một trong những lỗi sai thường gặp là sử dụng ね một cách quá thường xuyên, ngay cả trong những tình huống không cần thiết. Điều này có thể khiến người nghe cảm thấy khó chịu hoặc khó hiểu. Ngoài ra, sinh viên cũng thường gặp khó khăn trong việc phân biệt giữa よ và よね, dẫn đến việc sử dụng sai trợ từ trong các tình huống giao tiếp.

4.2. Đánh giá mức độ hiểu và vận dụng ねよよね của sinh viên

Nghiên cứu đã đánh giá mức độ hiểu và vận dụng trợ từ cuối tiếng Nhật của sinh viên thông qua các bài kiểm tra và phỏng vấn. Kết quả cho thấy rằng sinh viên có kiến thức cơ bản về chức năng và sắc thái của ね, よ, よね, nhưng lại gặp khó khăn trong việc vận dụng chúng vào các tình huống giao tiếp thực tế. Nhiều sinh viên không tự tin khi sử dụng trợ từ cuối và thường tránh sử dụng chúng trong các cuộc hội thoại.

4.3. So sánh cách dùng ねよよね giữa sinh viên và người bản xứ

Nghiên cứu đã so sánh cách sử dụng trợ từ cuối tiếng Nhật của sinh viên Việt Nam và người bản xứ. Kết quả cho thấy rằng có sự khác biệt đáng kể về tần suất và cách sử dụng các trợ từ này. Người bản xứ sử dụng trợ từ cuối một cách tự nhiên và linh hoạt, trong khi sinh viên Việt Nam thường sử dụng chúng một cách gượng gạo và cứng nhắc. Sự khác biệt này cho thấy rằng sinh viên cần phải học hỏi thêm về cách sử dụng trợ từ cuối của người bản xứ.

V. Đề Xuất Giải Pháp Cải Thiện Sử Dụng Trợ Từ Cuối ねよよね

Dựa trên kết quả nghiên cứu, có thể đưa ra một số đề xuất để cải thiện khả năng sử dụng trợ từ cuối tiếng Nhật của sinh viên Việt Nam. Cần tăng cường nội dung giảng dạy về trợ từ cuối trong các giáo trình tiếng Nhật trung cấp, đồng thời cung cấp cho sinh viên nhiều cơ hội để thực hành sử dụng chúng trong các tình huống giao tiếp thực tế. Giáo viên nên chú trọng đến việc phân tích lỗi sử dụng trợ từ cuối thường gặp và giải thích rõ ràng về nguyên nhân và cách khắc phục. Ngoài ra, việc sử dụng các tài liệu trực quan và các hoạt động tương tác có thể giúp sinh viên làm quen với việc sử dụng trợ từ cuối một cách tự nhiên và tự tin. Cần khuyến khích sinh viên xem phim Nhật, nghe nhạc Nhật để nắm bắt cách người Việt học tiếng Nhật sử dụng trợ từ.

5.1. Bổ sung nội dung về trợ từ cuối vào giáo trình tiếng Nhật

Nội dung về trợ từ cuối tiếng Nhật cần được bổ sung và làm phong phú hơn trong các giáo trình tiếng Nhật trung cấp. Các giáo trình nên cung cấp đầy đủ thông tin về chức năng, sắc thái và cách sử dụng của ね, よ, よね, đồng thời đưa ra nhiều ví dụ minh họa và bài tập thực hành. Ngoài ra, giáo trình nên đề cập đến những lỗi sai phổ biến mà sinh viên Việt Nam thường mắc phải và cung cấp các giải pháp khắc phục.

5.2. Tăng cường các hoạt động thực hành giao tiếp

Số lượng các hoạt động thực hành giao tiếp cần được tăng cường trong các lớp học tiếng Nhật trung cấp. Các hoạt động này nên tập trung vào việc sử dụng trợ từ cuối tiếng Nhật trong các tình huống giao tiếp thực tế. Giáo viên có thể tạo ra các tình huống đóng vai, thảo luận nhóm và luyện tập hội thoại để giúp sinh viên làm quen với việc sử dụng ね, よ, よね một cách tự nhiên và tự tin.

5.3. Xây dựng môi trường học tập tiếng Nhật tích cực

Một môi trường học tập tiếng Nhật tích cực có thể giúp sinh viên cải thiện khả năng sử dụng trợ từ cuối tiếng Nhật. Giáo viên nên khuyến khích sinh viên sử dụng tiếng Nhật trong và ngoài lớp học, tạo ra các cơ hội để họ giao tiếp với người bản xứ và sử dụng các nguồn tài liệu tiếng Nhật. Ngoài ra, giáo viên nên tạo ra một bầu không khí thoải mái và thân thiện, nơi sinh viên cảm thấy tự tin và thoải mái khi sử dụng tiếng Nhật.

VI. Tương Lai Nghiên Cứu Thực Trạng Sử Dụng Trợ Từ Cuối ねよよね

Nghiên cứu về thực trạng sử dụng trợ từ cuối ね, よ, よね của sinh viên Việt Nam học tiếng Nhật vẫn còn nhiều tiềm năng phát triển. Các nghiên cứu trong tương lai có thể tập trung vào việc tìm hiểu sâu hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng trợ từ cuối, cũng như đánh giá hiệu quả của các phương pháp giảng dạy và học tập khác nhau. Ngoài ra, các nghiên cứu cũng có thể mở rộng phạm vi khảo sát sang các đối tượng khác, chẳng hạn như sinh viên học tiếng Nhật ở các trình độ khác nhau hoặc người Việt Nam đang làm việc tại Nhật Bản. Theo tài liệu, “ベトナム人学習者が日本語を習得する際に、母語の終助詞の用法を確認してから「よ」 「ね」「よね」を はじめ、日本語の終助詞を習得した方が速いではないかという考え” (Việc người học Việt Nam nắm vững cách sử dụng trợ từ cuối trong tiếng mẹ đẻ trước khi bắt đầu học trợ từ cuối tiếng Nhật có thể giúp việc học tiếng Nhật nhanh hơn).

6.1. Mở rộng phạm vi nghiên cứu về trợ từ cuối tiếng Nhật

Phạm vi nghiên cứu về trợ từ cuối tiếng Nhật có thể được mở rộng để bao gồm các đối tượng và lĩnh vực khác nhau. Ví dụ, các nghiên cứu có thể tập trung vào việc so sánh cách sử dụng trợ từ cuối của sinh viên Việt Nam và sinh viên đến từ các quốc gia khác, hoặc nghiên cứu cách sử dụng trợ từ cuối trong các lĩnh vực chuyên môn như kinh doanh, kỹ thuật và y học.

6.2. Nghiên cứu sâu hơn về yếu tố ảnh hưởng đến việc dùng

Cần có những nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng trợ từ cuối tiếng Nhật của sinh viên Việt Nam. Các yếu tố này có thể bao gồm kiến thức ngữ pháp, kinh nghiệm giao tiếp, ảnh hưởng của văn hóa và động lực học tập. Việc hiểu rõ hơn về các yếu tố này có thể giúp giáo viên và nhà nghiên cứu phát triển các phương pháp giảng dạy và học tập hiệu quả hơn.

6.3. Phát triển công cụ hỗ trợ học tập trợ từ cuối ねよよね

Việc phát triển các công cụ hỗ trợ học tập trợ từ cuối tiếng Nhật có thể giúp sinh viên cải thiện khả năng sử dụng của mình. Các công cụ này có thể bao gồm các ứng dụng di động, trang web và phần mềm máy tính cung cấp các bài tập thực hành, ví dụ minh họa và phản hồi về cách sử dụng trợ từ cuối. Các công cụ này nên được thiết kế một cách hấp dẫn và dễ sử dụng để khuyến khích sinh viên sử dụng chúng một cách thường xuyên.

Nội dung chính

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh học tiếng Nhật ngày càng phổ biến tại Việt Nam, việc sử dụng trợ từ cuối câu trong giao tiếp tiếng Nhật đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện thái độ, cảm xúc và mối quan hệ giữa người nói và người nghe. Theo ước tính, có khoảng 75 sinh viên trình độ trung cấp tại các trường đại học lớn ở Hà Nội tham gia nghiên cứu về thực trạng sử dụng trợ từ cuối 「ね」「よ」「よね」. Vấn đề nghiên cứu tập trung vào việc phân tích mức độ hiểu và vận dụng các trợ từ này của người Việt học tiếng Nhật, nhằm mục tiêu đề xuất phương pháp giảng dạy phù hợp, nâng cao khả năng giao tiếp tiếng Nhật cho học viên. Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2023, tại các trường đại học như Đại học Ngoại ngữ - Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Thương mại, Đại học Bách khoa, Đại học Kinh tế Quốc dân, Đại học Hà Nội và Đại học Thăng Long. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cải thiện chỉ số thành thạo giao tiếp (communication proficiency) và giảm tỷ lệ sai sót trong sử dụng trợ từ cuối câu, góp phần nâng cao hiệu quả học tập và ứng dụng tiếng Nhật trong thực tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết về chức năng ngữ pháp của trợ từ cuối câu trong tiếng Nhật và lý thuyết về sai sót ngôn ngữ (error analysis) trong quá trình học ngôn ngữ thứ hai. Mô hình nghiên cứu tập trung vào ba trợ từ cuối phổ biến trong giao tiếp tiếng Nhật là 「ね」, 「よ」 và 「よね」, với các khái niệm chính bao gồm:

• Chức năng giao tiếp của trợ từ cuối câu: biểu thị sự đồng thuận, nhấn mạnh thông tin, hoặc yêu cầu xác nhận từ người nghe.
• Sai sót trong sử dụng trợ từ cuối câu: phân loại sai sót theo mức độ và nguyên nhân, bao gồm ảnh hưởng từ tiếng mẹ đẻ (interference) và sự hiểu nhầm chức năng trợ từ.
• So sánh trợ từ cuối trong tiếng Nhật và tiếng Việt: nhằm nhận diện điểm tương đồng và khác biệt, từ đó giải thích các sai sót phổ biến của người học.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính gồm 75 sinh viên năm thứ hai học tiếng Nhật trình độ trung cấp tại 6 trường đại học ở Hà Nội. Phương pháp thu thập dữ liệu kết hợp giữa khảo sát bằng bảng câu hỏi dạng điền vào chỗ trống (cloze test) và phỏng vấn sâu qua ứng dụng Zoom với 20 sinh viên được chọn dựa trên kết quả khảo sát. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả để xác định tỷ lệ đúng/sai trong việc sử dụng trợ từ, đồng thời phân tích định tính các nguyên nhân sai sót qua phỏng vấn. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm 2023, tập trung vào việc đánh giá thực trạng sử dụng trợ từ cuối câu và đề xuất phương pháp giảng dạy phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ sử dụng đúng trợ từ cuối câu: Trung bình tỷ lệ trả lời đúng các câu hỏi về trợ từ 「ね」, 「よ」 và 「よね」 là khoảng 50%. Trong đó, câu hỏi về trợ từ 「ね」 có tỷ lệ đúng cao nhất đạt 93%, trong khi câu hỏi về 「よね」 thấp nhất chỉ khoảng 15%.

2. Sự khác biệt giữa các trường đại học: Sinh viên Đại học Ngoại ngữ có tỷ lệ trả lời đúng cao hơn các trường khác, với mức trung bình khoảng 73-80%, trong khi các trường còn lại dao động từ 27-67%.

3. Sai sót phổ biến: Các sai sót thường gặp gồm nhầm lẫn chức năng của trợ từ 「よ」 và 「よね」, sử dụng không phù hợp trong các ngữ cảnh như chú ý, nhấn mạnh, yêu cầu, và mời gọi. Cụ thể, 91% học viên mắc sai sót khi sử dụng 「よ」 trong ngữ cảnh cung cấp thông tin mới cho người nghe.

4. Hiểu biết về trợ từ 「よね」 còn hạn chế: Hầu hết học viên không biết hoặc không sử dụng trợ từ 「よね」, do trợ từ này ít xuất hiện trong giáo trình và bài giảng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các sai sót là do ảnh hưởng từ tiếng mẹ đẻ, đặc biệt là sự khác biệt về chức năng và cách sử dụng trợ từ cuối câu giữa tiếng Nhật và tiếng Việt. Ví dụ, trong tiếng Việt, trợ từ cuối câu như "nhé", "nhỉ" có thể tương đương với 「ね」 nhưng không hoàn toàn giống về sắc thái ngữ nghĩa và ngữ cảnh sử dụng. Ngoài ra, giáo trình tiếng Nhật hiện tại chưa chú trọng đầy đủ đến việc giảng dạy và luyện tập các trợ từ này, đặc biệt là 「よね」, dẫn đến việc học viên thiếu cơ hội thực hành và hiểu sâu về chức năng. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy việc học trợ từ cuối câu là một thách thức lớn đối với người học tiếng Nhật là người Việt. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ đúng/sai theo từng trợ từ và bảng so sánh mức độ hiểu biết giữa các trường đại học.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giảng dạy trợ từ cuối câu trong giáo trình: Cần bổ sung các bài học và bài tập thực hành về trợ từ 「ね」「よ」「よね」 ngay từ trình độ sơ cấp, với ví dụ minh họa cụ thể và ngữ cảnh sử dụng rõ ràng. Thời gian thực hiện: 1 học kỳ; Chủ thể: Bộ môn tiếng Nhật các trường đại học.

2. Sử dụng phương pháp giảng dạy đa phương tiện: Áp dụng các tài liệu trực quan như tranh ảnh, video, truyện tranh để minh họa chức năng và sắc thái của trợ từ cuối câu, giúp học viên dễ tiếp thu và ghi nhớ. Thời gian thực hiện: liên tục trong năm học; Chủ thể: giảng viên và trung tâm ngoại ngữ.

3. Tổ chức các hoạt động giao tiếp thực hành: Tạo môi trường giao tiếp tiếng Nhật thực tế qua các câu lạc bộ, nhóm thảo luận, hoặc mô phỏng tình huống để học viên luyện tập sử dụng trợ từ cuối câu một cách tự nhiên và chính xác. Thời gian thực hiện: hàng tuần; Chủ thể: nhà trường và sinh viên.

4. Phát triển tài liệu tham khảo so sánh tiếng Nhật - tiếng Việt: Biên soạn tài liệu phân tích sự khác biệt và tương đồng giữa trợ từ cuối câu trong hai ngôn ngữ, giúp học viên nhận thức rõ hơn về các điểm cần lưu ý khi học tiếng Nhật. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: nhóm nghiên cứu ngôn ngữ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giảng viên tiếng Nhật: Nắm bắt được thực trạng và khó khăn của học viên trong việc sử dụng trợ từ cuối câu để điều chỉnh phương pháp giảng dạy, nâng cao hiệu quả truyền đạt kiến thức.

2. Sinh viên học tiếng Nhật trình độ trung cấp: Hiểu rõ hơn về chức năng và cách sử dụng chính xác các trợ từ 「ね」「よ」「よね」, từ đó cải thiện kỹ năng giao tiếp và viết tiếng Nhật.

3. Nhà biên soạn giáo trình tiếng Nhật: Có cơ sở khoa học để thiết kế nội dung bài học phù hợp, bổ sung các phần luyện tập về trợ từ cuối câu nhằm đáp ứng nhu cầu thực tế của người học.

4. Phiên dịch viên, biên dịch viên tiếng Nhật - Việt: Nâng cao khả năng dịch thuật chính xác, đặc biệt trong các tình huống giao tiếp, nhờ hiểu biết sâu sắc về sắc thái ngữ nghĩa của trợ từ cuối câu trong hai ngôn ngữ.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao trợ từ 「よね」 lại khó học hơn 「ね」 và 「よ」?
   Trợ từ 「よね」 kết hợp chức năng xác nhận của 「ね」 và sự nhấn mạnh của 「よ」, đòi hỏi người học phải hiểu rõ cả hai sắc thái và ngữ cảnh sử dụng, trong khi giáo trình ít đề cập đến nên học viên ít có cơ hội luyện tập.

2. Ảnh hưởng của tiếng Việt đến việc sử dụng trợ từ cuối câu trong tiếng Nhật như thế nào?
   Tiếng Việt có trợ từ cuối câu tương tự nhưng không hoàn toàn giống về chức năng và sắc thái, dẫn đến việc học viên dễ nhầm lẫn hoặc áp dụng sai khi chuyển sang tiếng Nhật.

3. Làm thế nào để phân biệt khi nào dùng 「ね」 và khi nào dùng 「よ」?
   「ね」 thường dùng khi người nói muốn xác nhận hoặc tìm sự đồng thuận từ người nghe, còn 「よ」 dùng để cung cấp thông tin mới hoặc nhấn mạnh điều người nghe chưa biết.

4. Có nên sử dụng trợ từ cuối câu trong giao tiếp với người lớn tuổi hoặc cấp trên không?
   Thông thường, trợ từ cuối câu ít được dùng trong giao tiếp trang trọng hoặc với người có địa vị cao để tránh gây cảm giác thiếu lịch sự, trừ khi trong các tình huống thân mật.

5. Phương pháp học nào hiệu quả để nâng cao kỹ năng sử dụng trợ từ cuối câu?
   Kết hợp học lý thuyết với luyện tập giao tiếp thực tế, sử dụng tài liệu đa phương tiện và tham gia các hoạt động nhóm giúp học viên làm quen và sử dụng tự nhiên hơn.

Kết luận

• Nghiên cứu đã làm rõ thực trạng sử dụng trợ từ cuối câu 「ね」「よ」「よね」 của người Việt học tiếng Nhật trình độ trung cấp, với tỷ lệ sử dụng đúng trung bình khoảng 50%.
• Học viên có hiểu biết tốt về 「ね」 và 「よ」 nhưng gặp khó khăn lớn với 「よね」 do thiếu tài liệu và bài tập thực hành.
• Sai sót chủ yếu do ảnh hưởng từ tiếng mẹ đẻ và sự thiếu hụt trong phương pháp giảng dạy trợ từ cuối câu.
• Đề xuất các giải pháp giảng dạy đa dạng, tăng cường thực hành giao tiếp và phát triển tài liệu so sánh tiếng Nhật - tiếng Việt.
• Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi đối tượng và phát triển các công cụ hỗ trợ học tập trợ từ cuối câu trong tương lai.

Các giảng viên và nhà quản lý giáo dục nên áp dụng các đề xuất nhằm nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Nhật, đồng thời sinh viên cần chủ động luyện tập và tìm hiểu sâu về trợ từ cuối câu để cải thiện kỹ năng giao tiếp.