Đặc Điểm Kiểu Hình, Nội Tiết Sinh Sản, Chuyển Hóa Ở Phụ Nữ Vô Sinh Có Hội Chứng Buồng Trứng Đa Nang

• Người hướng dẫn: PGS. Lê Minh Tâm
• Trường học: Đại học Y - Dược, Đại học Huế
• Chuyên ngành: Sản Phụ Khoa
• Đề tài: Đặc Điểm Kiểu Hình, Nội Tiết Sinh Sản, Chuyển Hóa, Tác Động Của Metformin Và Inositol Ở Phụ Nữ Vô Sinh Có Hội Chứng Buồng Trứng Đa Nang
• Loại tài liệu: Luận Án Tiến Sĩ Y Học
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Huế

• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. ĐẠI CƯƠNG VỀ HỘI CHỨNG BUỒNG TRỨNG ĐA NANG
• 1.1.1. NGUYÊN NHÂN VÀ CƠ CHẾ BỆNH SINH
• 1.1.2. CÁC TRIỆU CHỨNG CỦA HỘI CHỨNG BUỒNG TRỨNG ĐA NANG
• 1.1.2.1. Các triệu chứng lâm sàng: Rối loạn phóng noãn, cường Androgen, béo phì, đề kháng insulin và hội chứng chuyển hóa
• 1.1.2.2. Cận lâm sàng: thay đổi nội tiết trong máu ngoại vi (tăng nồng độ androgen, tăng LH và tỷ số LH/FSH, giảm SHBG, tăng Prolactin, tăng AMH; hình ảnh buồng trứng đa nang trên siêu âm)
• 1.1.3. CHẨN ĐOÁN, KIỂU HÌNH VÀ KHÍA CẠNH DI TRUYỀN HỘI CHỨNG BUỒNG TRỨNG ĐA NANG
• 1.1.3.1. Chẩn đoán hội chứng buồng trứng đa nang
• 1.1.3.2. Các tiêu chuẩn chẩn đoán hội chứng buồng trứng đa nang
• 1.1.3.2.1. Tiêu chuẩn NIH 1990
• 1.1.3.2.2. Tiêu chuẩn Rotterdam 2003
• 1.1.3.2.3. Tiêu chuẩn AES 2005, AE/PCOS 2009
• 1.1.3.3. Loại trừ các rối loạn khác
• 1.1.3.4. Các kiểu hình hội chứng buồng trứng đa nang
• 1.1.3.4.1. Kiểu hình A: cường androgen, không phóng noãn mạn tính và hình ảnh buồng trứng đa nang
• 1.1.3.4.2. Kiểu hình B: cường androgen và không phóng noãn mạn tính
• 1.1.3.4.3. Kiểu hình C: cường androgen và hình ảnh buồng trứng đa nang
• 1.1.3.4.4. Kiểu hình D: không phóng noãn mạn tính và hình ảnh buồng trứng đa nang
• 1.1.3.5. Khía cạnh di truyền của hội chứng buồng trứng đa nang
• 1.1.4. VÔ SINH VÀ HỘI CHỨNG BUỒNG TRỨNG ĐA NANG
• 1.1.4.1. Ảnh hưởng của hội chứng buồng trứng đa nang lên giảm khả năng sinh sản
• 1.1.4.2. Ảnh hưởng của hội chứng buồng trứng đa nang lên sự phát triển nang noãn
• 1.1.4.3. Tác động của HCBTĐN lên chất lượng phôi
• 1.1.4.4. Ảnh hưởng của hội chứng buồng trứng đa nang lên sự làm tổ của phôi và thất bại làm tổ liên tiếp
• 1.1.5. MỘT SỐ BIỆN PHÁP ĐIỀU TRỊ VÔ SINH Ở PHỤ NỮ HỘI CHỨNG BUỒNG TRỨNG ĐA NANG
• 1.1.5.1. Các thuốc tăng nhạy cảm insulin
• 1.1.5.1.1. Inositol
• 1.1.5.1.2. Metformin
• 1.1.5.2. Các liệu pháp kích thích phóng noãn ở hội chứng buồng trứng đa nang
• 1.1.5.2.1. Aromatase inhibitors
• 1.1.5.2.2. Gonadotrophin
• 1.1.5.3. Điều trị ngoại khoa
• 1.1.5.4. Thụ tinh trong ống nghiệm
• 1.1.5.5. Nuôi cấy trứng non
• 1.1.6. CÁC BIẾN CHỨNG TRUNG HẠN VÀ DÀI HẠN CỦA HỘI CHỨNG BUỒNG TRỨNG ĐA NANG
• 1.1.6.1. Các biến chứng thai kỳ liên quan đến hội chứng buồng trứng đa nang
• 1.1.6.1.1. Sẩy thai và sinh non
• 1.1.6.1.2. Rối loạn tăng huyết áp thai kỳ
• 1.1.6.1.3. Đái tháo đường thai kỳ
• 1.1.6.1.4. Các kết cục thai kỳ bất lợi
• 1.1.6.2. Các biến chứng dài hạn của hội chứng buồng trứng đa nang
• 1.1.6.2.1. Đái tháo đường type 2
• 1.1.6.2.2. Bệnh lý tim mạch
• 1.1.6.2.3. Trầm cảm và lo âu
• 1.1.6.2.4. Ung thư nội mạc tử cung
• 1.1.7. CÁC NGHIÊN CỨU TRONG VÀ NGOÀI NƯỚC
• 1.1.7.1. Trên thế giới
• 1.1.7.1.1. Điều trị với metformin
• 1.1.7.1.2. Điều trị với inositol
• 1.1.7.1.3. Kích thích phóng noãn bằng letrozole
• 1.1.7.2. Tại Việt Nam
• 1.1.7.2.1. Về xác định kiểu hình hội chứng buồng trứng đa nang
• 1.1.7.2.2. Các can thiệp bằng thuốc tăng nhạy cảm Insulin
• 1.1.7.2.3. Kích thích phóng noãn bằng Letrozole
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 2.1.1. Tiêu chuẩn chọn
• 2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.2.2. Phương tiện nghiên cứu
• 2.2.3. Các bước tiến hành
• 2.2.4. Mục tiêu 1: Khảo sát đặc điểm kiểu hình, nội tiết, chuyển hóa của phụ nữ vô sinh mắc HCBTĐN
• 2.2.5. Mục tiêu 2: Đánh giá kết quả của một số biện pháp can thiệp Metformin và Inositol; kích thích phóng noãn ở bệnh nhân vô sinh có hội chứng buồng trứng đa nang
• 2.2.6. Các tiêu chuẩn của biến số nghiên cứu
• 2.2.7. Thu thập và xử lý số liệu
• 2.3. ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. ĐẶC ĐIỂM KIỂU HÌNH, NỘI TIẾT SINH SẢN, CHUYỂN HÓA Ở PHỤ NỮ VÔ SINH CÓ HỘI CHỨNG BUỒNG TRỨNG ĐA NANG
• 3.1.1. Đặc điểm lâm sàng của phụ nữ vô sinh mắc HCBTĐN
• 3.1.2. Đặc điểm nội tiết của phụ nữ vô sinh mắc HCBTĐN
• 3.1.3. Đặc điểm siêu âm tử cung phần phụ của phụ nữ vô sinh mắc HCBTĐN
• 3.1.4. Đặc điểm chuyển hóa của phụ nữ vô sinh mắc HCBTĐN
• 3.1.5. Các yếu tố dự báo hội chứng chuyển hóa ở phụ nữ vô sinh mắc HCBTĐN
• 3.1.6. Hiệu quả một số biện pháp can thiệp ở phụ nữ vô sinh mắc hội chứng buồng trứng đa nang
• 3.1.6.1. Thay đổi các đặc điểm lâm sàng sau điều trị với metformin

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Metformin Inositol và PCOS Vô Sinh

Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) là một rối loạn nội tiết phổ biến ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, ảnh hưởng đến 4-21% dân số này. PCOS không chỉ gây ra các vấn đề về vô sinh do rối loạn phóng noãn mà còn làm tăng nguy cơ sẩy thai sớm, hội chứng chuyển hóa và đái tháo đường type 2. Nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá tác động của Metformin và Inositol, hai loại thuốc tăng nhạy cảm insulin, đối với phụ nữ vô sinh mắc PCOS. Mục tiêu là làm sáng tỏ hiệu quả của chúng trong việc cải thiện chu kỳ kinh nguyệt, khả năng mang thai, và các rối loạn nội tiết chuyển hóa liên quan. Nghiên cứu này cũng xem xét các đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kiểu hình PCOS ở phụ nữ Việt Nam, từ đó đưa ra các chiến lược điều trị và quản lý phù hợp.

1.1. Tầm Quan Trọng Của Nghiên Cứu Về PCOS và Vô Sinh

Nghiên cứu về PCOS và vô sinh là vô cùng quan trọng do tỷ lệ mắc bệnh cao và những biến chứng sức khỏe lâu dài mà nó gây ra cho phụ nữ. Sự đa dạng trong biểu hiện lâm sàng và ảnh hưởng của yếu tố chủng tộc lên kiểu hình PCOS đòi hỏi các nghiên cứu chuyên sâu để xác định các kiểu hình chính và nhóm nguy cơ cụ thể. Điều này giúp các bác sĩ có thể đưa ra các phác đồ điều trị cá nhân hóa và hiệu quả hơn, cải thiện đáng kể sức khỏe sinh sản và chất lượng cuộc sống của phụ nữ.

1.2. Mục Tiêu và Phạm Vi Nghiên Cứu Metformin Inositol

Nghiên cứu này đặt ra hai mục tiêu chính: (1) Khảo sát đặc điểm kiểu hình, nội tiết sinh sản, chuyển hóa và hình ảnh siêu âm của phụ nữ vô sinh mắc PCOS. (2) Đánh giá kết quả của các biện pháp can thiệp bằng Metformin và Inositol, cũng như kích thích phóng noãn ở bệnh nhân vô sinh có PCOS. Phạm vi nghiên cứu bao gồm việc thu thập dữ liệu lâm sàng, xét nghiệm nội tiết, siêu âm và theo dõi kết quả điều trị trong một khoảng thời gian nhất định. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp bằng chứng khoa học về hiệu quả của Metformin và Inositol trong điều trị vô sinh do PCOS.

II. Thách Thức Điều Trị Vô Sinh PCOS Metformin Inositol

Điều trị vô sinh ở phụ nữ mắc PCOS đặt ra nhiều thách thức do sự phức tạp của bệnh lý và các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Các phương pháp điều trị hiện tại, bao gồm cả Metformin và Inositol, có thể không mang lại hiệu quả như mong đợi ở tất cả bệnh nhân. Một số nghiên cứu cho thấy sự khác biệt về hiệu quả điều trị giữa các nhóm chủng tộc và kiểu hình PCOS khác nhau. Ngoài ra, các tác dụng phụ của thuốc và chi phí điều trị cũng là những yếu tố cần cân nhắc. Do đó, việc tìm kiếm các phương pháp điều trị hiệu quả hơn và cá nhân hóa phác đồ điều trị là rất quan trọng để cải thiện tỷ lệ mang thai và sức khỏe sinh sản của phụ nữ mắc PCOS.

2.1. Hạn Chế Của Các Phương Pháp Điều Trị Hiện Tại PCOS

Các phương pháp điều trị PCOS hiện tại, như sử dụng Metformin, Inositol, hoặc kích thích phóng noãn, có những hạn chế nhất định. Metformin có thể gây ra các tác dụng phụ về tiêu hóa, trong khi Inositol có thể không hiệu quả ở một số bệnh nhân. Kích thích phóng noãn có thể dẫn đến đa thai hoặc hội chứng quá kích buồng trứng. Ngoài ra, các phương pháp này không giải quyết triệt để các vấn đề nội tiết và chuyển hóa cơ bản của PCOS, dẫn đến tỷ lệ thành công mang thai còn hạn chế.

2.2. Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Hiệu Quả Điều Trị Vô Sinh PCOS

Hiệu quả điều trị vô sinh do PCOS bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm tuổi tác, chỉ số BMI, kiểu hình PCOS, mức độ kháng insulin, và các bệnh lý đi kèm. Phụ nữ lớn tuổi hoặc có BMI cao thường có tỷ lệ thành công thấp hơn. Các yếu tố di truyền và lối sống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định hiệu quả điều trị. Do đó, việc đánh giá toàn diện các yếu tố này là cần thiết để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp và tối ưu hóa cơ hội mang thai.

III. Metformin và Inositol Cách Cải Thiện Rụng Trứng PCOS

Metformin và Inositol là hai chất được sử dụng rộng rãi trong điều trị PCOS nhờ khả năng cải thiện độ nhạy insulin và điều hòa chức năng buồng trứng. Metformin hoạt động bằng cách giảm sản xuất glucose ở gan và tăng cường sử dụng glucose ở các mô ngoại vi, từ đó giảm nồng độ insulin trong máu. Inositol, một loại vitamin B, đóng vai trò là chất trung gian truyền tín hiệu insulin và có thể cải thiện chất lượng trứng và rụng trứng. Nghiên cứu này đánh giá hiệu quả của Metformin và Inositol trong việc cải thiện chu kỳ kinh nguyệt, rụng trứng, và khả năng mang thai ở phụ nữ vô sinh mắc PCOS.

3.1. Cơ Chế Tác Động Của Metformin Đối Với PCOS

Metformin cải thiện độ nhạy insulin bằng cách ức chế sản xuất glucose ở gan và tăng cường hấp thu glucose ở các mô ngoại vi. Điều này giúp giảm nồng độ insulin trong máu, từ đó giảm kích thích sản xuất androgen ở buồng trứng. Kết quả là, Metformin có thể cải thiện chu kỳ kinh nguyệt, rụng trứng, và giảm các triệu chứng cường androgen như mụn trứng cá và rậm lông. Metformin cũng có thể cải thiện chất lượng trứng và tăng cơ hội mang thai.

3.2. Vai Trò Của Inositol Trong Cải Thiện Chất Lượng Trứng

Inositol đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tín hiệu insulin và điều hòa chức năng buồng trứng. Nó có thể cải thiện chất lượng trứng bằng cách tăng cường sản xuất các chất cần thiết cho sự phát triển của nang trứng. Inositol cũng có thể cải thiện rụng trứng và giảm nguy cơ sẩy thai sớm. Một số nghiên cứu cho thấy rằng Inositol có thể hiệu quả tương đương với Metformin trong việc cải thiện chu kỳ kinh nguyệt và rụng trứng ở phụ nữ mắc PCOS.

IV. So Sánh Metformin và Inositol Lựa Chọn Tối Ưu PCOS

Việc lựa chọn giữa Metformin và Inositol trong điều trị PCOS phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm kiểu hình PCOS, mức độ kháng insulin, và các tác dụng phụ của thuốc. Metformin thường được ưu tiên ở phụ nữ có kháng insulin nặng hoặc có nguy cơ cao mắc đái tháo đường type 2. Inositol có thể là lựa chọn tốt hơn cho phụ nữ không dung nạp Metformin hoặc muốn cải thiện chất lượng trứng. Nghiên cứu này so sánh hiệu quả và độ an toàn của Metformin và Inositol trong việc điều trị vô sinh do PCOS, từ đó đưa ra khuyến nghị về lựa chọn tối ưu cho từng bệnh nhân.

4.1. Ưu và Nhược Điểm Của Metformin Trong Điều Trị PCOS

Metformin có ưu điểm là hiệu quả trong việc cải thiện độ nhạy insulin và giảm nguy cơ đái tháo đường type 2. Tuy nhiên, nó có thể gây ra các tác dụng phụ về tiêu hóa như buồn nôn, tiêu chảy và đau bụng. Metformin cũng có thể gây ra thiếu vitamin B12 ở một số bệnh nhân. Do đó, cần theo dõi chặt chẽ các tác dụng phụ và bổ sung vitamin B12 nếu cần thiết.

4.2. Lợi Ích và Hạn Chế Của Inositol Đối Với Phụ Nữ PCOS

Inositol có lợi ích là cải thiện chất lượng trứng và rụng trứng mà không gây ra nhiều tác dụng phụ như Metformin. Tuy nhiên, hiệu quả của Inositol có thể không cao bằng Metformin ở phụ nữ có kháng insulin nặng. Inositol cũng có thể tương tác với một số loại thuốc khác, do đó cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

V. Kết Quả Nghiên Cứu Tác Động Metformin Inositol Đến PCOS

Nghiên cứu này đã thu thập dữ liệu từ 171 phụ nữ vô sinh mắc PCOS và đánh giá tác động của Metformin và Inositol lên các đặc điểm lâm sàng, nội tiết và chuyển hóa. Kết quả cho thấy rằng cả Metformin và Inositol đều có thể cải thiện chu kỳ kinh nguyệt, giảm nồng độ androgen, và cải thiện độ nhạy insulin. Tuy nhiên, Metformin có hiệu quả hơn trong việc giảm cân và cải thiện các thông số chuyển hóa, trong khi Inositol có hiệu quả hơn trong việc cải thiện chất lượng trứng. Nghiên cứu cũng xác định các yếu tố dự báo hiệu quả điều trị và đưa ra khuyến nghị về phác đồ điều trị cá nhân hóa.

5.1. Thay Đổi Lâm Sàng Sau Điều Trị Metformin và Inositol

Sau 3 tháng điều trị bằng Metformin, phụ nữ có sự cải thiện đáng kể về chu kỳ kinh nguyệt, cân nặng, và vòng bụng. Inositol cũng mang lại những cải thiện tương tự, nhưng hiệu quả giảm cân có thể không rõ rệt bằng Metformin. Cả hai chất đều có thể giảm các triệu chứng cường androgen như mụn trứng cá và rậm lông, nhưng hiệu quả có thể khác nhau tùy thuộc vào từng bệnh nhân.

5.2. Ảnh Hưởng Của Metformin Inositol Đến Nội Tiết và Chuyển Hóa

Metformin và Inositol đều có thể giảm nồng độ insulin trong máu và cải thiện độ nhạy insulin. Metformin có hiệu quả hơn trong việc giảm nồng độ glucose và lipid máu, trong khi Inositol có thể cải thiện chất lượng trứng và tăng cơ hội rụng trứng. Cả hai chất đều có thể điều hòa nồng độ hormone sinh dục và giảm nguy cơ sẩy thai sớm.

VI. Ứng Dụng Thực Tiễn và Tương Lai Nghiên Cứu PCOS Vô Sinh

Kết quả nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện quản lý và điều trị PCOS và vô sinh. Việc sử dụng Metformin và Inositol có thể giúp cải thiện sức khỏe sinh sản và chất lượng cuộc sống của phụ nữ mắc PCOS. Nghiên cứu cũng mở ra hướng đi mới trong việc tìm kiếm các phương pháp điều trị hiệu quả hơn và cá nhân hóa phác đồ điều trị. Trong tương lai, cần có thêm các nghiên cứu lớn hơn và đa trung tâm để xác nhận kết quả và đánh giá hiệu quả lâu dài của Metformin và Inositol.

6.1. Khuyến Nghị Về Sử Dụng Metformin và Inositol Trong Lâm Sàng

Dựa trên kết quả nghiên cứu, có thể khuyến nghị sử dụng Metformin cho phụ nữ mắc PCOS có kháng insulin nặng hoặc có nguy cơ cao mắc đái tháo đường type 2. Inositol có thể là lựa chọn tốt hơn cho phụ nữ không dung nạp Metformin hoặc muốn cải thiện chất lượng trứng. Cần theo dõi chặt chẽ các tác dụng phụ và điều chỉnh liều lượng phù hợp với từng bệnh nhân.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tương Lai Về PCOS và Vô Sinh

Trong tương lai, cần có thêm các nghiên cứu về cơ chế tác động của Metformin và Inositol ở cấp độ phân tử. Các nghiên cứu cũng cần tập trung vào việc xác định các yếu tố di truyền và môi trường ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị. Ngoài ra, cần có các nghiên cứu so sánh hiệu quả của Metformin và Inositol với các phương pháp điều trị mới như liệu pháp gen và liệu pháp tế bào gốc.