Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin và truyền thông đã thúc đẩy sự gia tăng mạnh mẽ của dịch vụ ngân hàng điện tử tại Việt Nam. Theo số liệu của Bộ Thông tin và Truyền thông tháng 12/2022, có khoảng 72,1 triệu người Việt Nam sử dụng Internet, chiếm 73,2% dân số, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển dịch vụ ngân hàng điện tử. Từ năm 2005 chỉ có 4 ngân hàng cung cấp dịch vụ này, đến năm 2022 con số đã tăng lên 46 ngân hàng thương mại, tương đương 100% ngân hàng thương mại tại Việt Nam. Tuy nhiên, mức độ hài lòng của khách hàng về chất lượng dịch vụ ngân hàng điện tử vẫn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh và sự phát triển bền vững của các ngân hàng.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng sự hài lòng của khách hàng về chất lượng dịch vụ ngân hàng điện tử tại các ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn 2018-2022, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ nhằm tăng sự hài lòng và trung thành của khách hàng. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các ngân hàng thương mại Việt Nam với dữ liệu sơ cấp thu thập từ khảo sát khách hàng trong khoảng thời gian từ tháng 2 đến tháng 4 năm 2023. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các ngân hàng thương mại và cơ quan quản lý nhà nước trong việc hoàn thiện dịch vụ ngân hàng điện tử, góp phần thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt và nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành ngân hàng Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn sử dụng mô hình SERVQUAL của Parasuraman và cộng sự (1988) làm nền tảng để đánh giá chất lượng dịch vụ ngân hàng điện tử. Mô hình này bao gồm 5 yếu tố chính: Sự tin cậy, Sự đáp ứng, Năng lực phục vụ, Sự đồng cảm và Phương tiện hữu hình. Để phù hợp với đặc thù dịch vụ ngân hàng điện tử, nghiên cứu bổ sung thêm yếu tố "Khả năng tiếp cận" nhằm đo lường mức độ thuận tiện trong việc tiếp cận dịch vụ. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Sự tin cậy: Khả năng thực hiện dịch vụ đúng hẹn, chính xác và bảo mật thông tin khách hàng.
  • Sự đáp ứng: Mức độ sẵn sàng hỗ trợ và phản hồi nhanh chóng của nhân viên ngân hàng.
  • Năng lực phục vụ: Trình độ chuyên môn và thái độ phục vụ của nhân viên.
  • Sự đồng cảm: Mức độ quan tâm, chăm sóc cá nhân hóa khách hàng.
  • Phương tiện hữu hình: Cơ sở vật chất, trang thiết bị và hình ảnh của ngân hàng.
  • Khả năng tiếp cận: Sự thuận tiện về địa điểm, thời gian và quy trình sử dụng dịch vụ.

Mô hình nghiên cứu đề xuất kiểm định tác động của 6 yếu tố trên đến sự hài lòng của khách hàng về chất lượng dịch vụ ngân hàng điện tử, đồng thời xem xét ảnh hưởng của các biến kiểm soát như độ tuổi, giới tính, thu nhập và trình độ học vấn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát trực tiếp và gửi bảng hỏi điện tử tới hơn 300 khách hàng cá nhân và doanh nghiệp sử dụng dịch vụ ngân hàng điện tử tại các ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn 02/2023 - 04/2023. Cỡ mẫu được lựa chọn theo công thức n > 8m + 50 (với m là số biến trong mô hình), đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 26 với các kỹ thuật: phân tích độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để sàng lọc biến, phân tích hồi quy đa biến để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, các báo cáo thương mại điện tử và các công trình nghiên cứu liên quan trong và ngoài nước.

Quy trình nghiên cứu gồm 6 bước: xác định mục tiêu, xây dựng khung lý thuyết, thiết kế và hiệu chỉnh bảng hỏi qua phỏng vấn chuyên gia và khách hàng, khảo sát sơ bộ, khảo sát chính thức và phân tích kết quả để đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Sự tin cậy là yếu tố ảnh hưởng mạnh nhất đến sự hài lòng khách hàng với hệ số tác động tích cực cao nhất trong mô hình hồi quy. Khách hàng đánh giá cao việc ngân hàng thực hiện giao dịch chính xác, bảo mật thông tin và xử lý khiếu nại nhanh chóng. Khoảng 85% khách hàng đồng ý rằng sự tin cậy là yếu tố quyết định trong việc lựa chọn và tiếp tục sử dụng dịch vụ ngân hàng điện tử.

  2. Sự đáp ứng và năng lực phục vụ cũng có tác động tích cực đáng kể, với tỷ lệ khách hàng hài lòng về tốc độ xử lý giao dịch và thái độ phục vụ của nhân viên lần lượt đạt khoảng 78% và 75%. Khách hàng mong muốn được hỗ trợ kịp thời khi gặp sự cố và được nhân viên tư vấn nhiệt tình.

  3. Phương tiện hữu hình và khả năng tiếp cận có ảnh hưởng trung bình đến sự hài lòng, phản ánh qua mức độ hài lòng của khách hàng về cơ sở vật chất hiện đại, hệ thống máy ATM, POS và sự thuận tiện trong việc tiếp cận dịch vụ. Khoảng 70% khách hàng đánh giá cao các yếu tố này nhưng vẫn còn một số hạn chế về mặt kỹ thuật và quy trình.

  4. Sự đồng cảm có tác động thấp nhất nhưng vẫn có ý nghĩa thống kê, cho thấy khách hàng mong muốn ngân hàng quan tâm hơn đến nhu cầu cá nhân và có các chương trình chăm sóc khách hàng phù hợp. Tỷ lệ khách hàng cảm thấy được quan tâm cá nhân hóa chỉ đạt khoảng 60%.

Ngoài ra, kết quả phân tích cho thấy có sự khác biệt đáng kể về mức độ hài lòng giữa các nhóm khách hàng theo độ tuổi, trình độ học vấn và thu nhập. Khách hàng trẻ tuổi, có trình độ học vấn cao và thu nhập ổn định thường có mức độ hài lòng cao hơn so với các nhóm khác.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước trước đây, khẳng định vai trò quan trọng của sự tin cậy và sự đáp ứng trong việc nâng cao sự hài lòng khách hàng về dịch vụ ngân hàng điện tử. Sự tin cậy không chỉ liên quan đến bảo mật và chính xác mà còn tạo dựng niềm tin lâu dài giữa khách hàng và ngân hàng. Sự đáp ứng nhanh chóng và năng lực phục vụ chuyên nghiệp giúp khách hàng cảm thấy được tôn trọng và hỗ trợ kịp thời.

Phương tiện hữu hình và khả năng tiếp cận tuy có ảnh hưởng thấp hơn nhưng vẫn là những yếu tố cần thiết để đảm bảo trải nghiệm dịch vụ thuận tiện và hiện đại. Sự đồng cảm tuy ít tác động hơn nhưng không thể bỏ qua, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt, việc cá nhân hóa dịch vụ sẽ tạo lợi thế cạnh tranh cho ngân hàng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến sự hài lòng, bảng so sánh mức độ hài lòng theo nhóm khách hàng và biểu đồ đường thể hiện xu hướng sử dụng dịch vụ theo độ tuổi và thu nhập.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bảo mật và nâng cao sự tin cậy của dịch vụ: Ngân hàng cần đầu tư công nghệ bảo mật hiện đại, thường xuyên cập nhật hệ thống và đào tạo nhân viên về an toàn thông tin. Mục tiêu đạt tỷ lệ khách hàng đánh giá cao sự tin cậy trên 90% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban công nghệ và quản lý rủi ro ngân hàng.

  2. Cải thiện tốc độ xử lý và nâng cao năng lực phục vụ khách hàng: Đào tạo nhân viên nâng cao kỹ năng giao tiếp, xử lý khiếu nại nhanh chóng, đồng thời tối ưu hóa quy trình giao dịch điện tử để giảm thời gian chờ đợi. Mục tiêu giảm thời gian xử lý giao dịch trung bình xuống dưới 1 phút trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng dịch vụ khách hàng và vận hành.

  3. Nâng cấp cơ sở vật chất và mở rộng hệ thống tiếp cận dịch vụ: Đầu tư thêm máy ATM, POS, cải thiện giao diện website và ứng dụng di động để tăng tính tiện lợi và thân thiện với người dùng. Mục tiêu tăng số lượng điểm giao dịch điện tử lên 20% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Ban đầu tư và phát triển sản phẩm.

  4. Phát triển chương trình chăm sóc khách hàng cá nhân hóa: Xây dựng các chương trình ưu đãi, tư vấn phù hợp với từng nhóm khách hàng dựa trên phân tích dữ liệu hành vi sử dụng dịch vụ. Mục tiêu tăng tỷ lệ khách hàng trung thành lên 15% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng marketing và chăm sóc khách hàng.

  5. Tăng cường tuyên truyền và đào tạo khách hàng sử dụng dịch vụ: Tổ chức các khóa đào tạo, hướng dẫn sử dụng dịch vụ ngân hàng điện tử, đặc biệt cho nhóm khách hàng lớn tuổi và ít tiếp cận công nghệ. Mục tiêu nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng dịch vụ cho ít nhất 50% khách hàng mới trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng truyền thông và đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý ngân hàng thương mại: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng khách hàng, từ đó xây dựng chiến lược nâng cao chất lượng dịch vụ ngân hàng điện tử, tăng cường cạnh tranh và giữ chân khách hàng.

  2. Cơ quan quản lý nhà nước về ngân hàng và tài chính: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, quy định nhằm thúc đẩy phát triển dịch vụ ngân hàng điện tử an toàn, hiệu quả và phù hợp với xu hướng công nghệ.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản trị kinh doanh, tài chính ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quý giá về mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và thực trạng dịch vụ ngân hàng điện tử tại Việt Nam.

  4. Các công ty công nghệ tài chính (Fintech): Hiểu được nhu cầu và kỳ vọng của khách hàng đối với dịch vụ ngân hàng điện tử, từ đó phát triển sản phẩm, dịch vụ phù hợp, nâng cao trải nghiệm người dùng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao sự tin cậy lại quan trọng nhất trong dịch vụ ngân hàng điện tử?
    Sự tin cậy đảm bảo giao dịch chính xác, bảo mật thông tin khách hàng, tạo niềm tin để khách hàng tiếp tục sử dụng dịch vụ. Ví dụ, nếu khách hàng lo ngại rủi ro mất tiền hoặc lộ thông tin, họ sẽ ngừng sử dụng dịch vụ.

  2. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến sự hài lòng của khách hàng ngoài chất lượng dịch vụ?
    Ngoài chất lượng dịch vụ, các yếu tố như độ tuổi, trình độ học vấn, thu nhập và kinh nghiệm sử dụng công nghệ cũng ảnh hưởng đến sự hài lòng và hành vi sử dụng dịch vụ.

  3. Làm thế nào để ngân hàng nâng cao sự đồng cảm với khách hàng?
    Ngân hàng có thể cá nhân hóa dịch vụ, tư vấn phù hợp với nhu cầu từng khách hàng, xây dựng chương trình chăm sóc khách hàng chu đáo và thường xuyên tương tác để hiểu rõ hơn mong muốn của khách.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đánh giá sự hài lòng khách hàng?
    Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định tính (phỏng vấn chuyên gia, khách hàng) và định lượng (khảo sát, phân tích hồi quy) với công cụ phân tích SPSS để đảm bảo kết quả chính xác và khách quan.

  5. Tại sao cần bổ sung yếu tố "Khả năng tiếp cận" vào mô hình SERVQUAL?
    Dịch vụ ngân hàng điện tử đòi hỏi công nghệ hiện đại và sự thuận tiện trong tiếp cận, do đó yếu tố này giúp đánh giá mức độ dễ dàng của khách hàng trong việc sử dụng dịch vụ, từ đó nâng cao trải nghiệm và sự hài lòng.

Kết luận

  • Luận văn đã xây dựng và kiểm định mô hình nghiên cứu gồm 6 yếu tố cấu thành chất lượng dịch vụ ngân hàng điện tử ảnh hưởng tích cực đến sự hài lòng của khách hàng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam.
  • Sự tin cậy được xác định là yếu tố quan trọng nhất, tiếp theo là sự đáp ứng và năng lực phục vụ.
  • Nghiên cứu chỉ ra sự khác biệt về mức độ hài lòng giữa các nhóm khách hàng theo độ tuổi, trình độ học vấn và thu nhập.
  • Đề xuất các giải pháp thực tiễn nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ, tăng sự hài lòng và trung thành của khách hàng.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả định kỳ, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các dịch vụ ngân hàng số khác.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý ngân hàng và cơ quan chức năng nên áp dụng kết quả nghiên cứu để cải thiện dịch vụ ngân hàng điện tử, nâng cao trải nghiệm khách hàng và thúc đẩy phát triển ngành ngân hàng hiện đại, bền vững.