Tổng quan nghiên cứu

Việt Nam là quốc gia sản xuất lúa gạo lớn thứ nhất Đông Nam Á và thứ hai trên thế giới với sản lượng bình quân đạt khoảng 33-34 triệu tấn/năm. Tuy nhiên, ngành chăn nuôi trong nước đang phụ thuộc lớn vào nguyên liệu thức ăn nhập khẩu, đặc biệt là ngô, với giá cả biến động không ổn định, gây áp lực lớn lên sản xuất chăn nuôi. Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (2015), Việt Nam nhập khẩu nguyên liệu thức ăn chăn nuôi lên tới 3 tỷ USD, trong khi xuất khẩu gạo chỉ đạt 2,7 tỷ USD. Trước thực trạng này, việc tìm kiếm nguyên liệu thay thế ngô trong khẩu phần thức ăn chăn nuôi là cấp thiết nhằm giảm chi phí và tăng tính bền vững cho ngành chăn nuôi.

Luận văn tập trung nghiên cứu sử dụng gạo lức thay thế ngô trong khẩu phần thức ăn (không cân bằng năng lượng trao đổi và protein thô) để nuôi gà thịt F1 (Ri x Lương Phượng). Mục tiêu chính là đánh giá hiệu quả sinh trưởng, khả năng sử dụng thức ăn, năng suất và chất lượng thịt của gà khi sử dụng các tỷ lệ thay thế khác nhau của gạo lức so với ngô. Nghiên cứu được thực hiện tại Trung tâm thực nghiệm, Trường Đại học Hùng Vương, Phú Thọ, trong khoảng thời gian từ tháng 10/2015 đến tháng 3/2016.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc cung cấp cơ sở dữ liệu về giá trị dinh dưỡng và khả năng thay thế ngô bằng gạo lức trong chăn nuôi gà lông màu, đồng thời có ý nghĩa thực tiễn giúp giảm phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế và phát triển bền vững ngành chăn nuôi gia cầm tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết dinh dưỡng gia cầm: Nhu cầu năng lượng trao đổi (ME), protein thô (CP), acid amin thiết yếu, khoáng chất và các yếu tố dinh dưỡng khác ảnh hưởng trực tiếp đến sinh trưởng và năng suất của gà thịt. Theo tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN 2265:1994), nhu cầu ME của gà thịt dao động từ 3000 đến 3100 kcal/kg, protein thô từ 18-24% tùy giai đoạn phát triển.

  • Mô hình sinh trưởng gia cầm: Sinh trưởng tích lũy, sinh trưởng tuyệt đối và sinh trưởng tương đối là các chỉ tiêu đánh giá sự phát triển của gà qua các giai đoạn tuổi. Sinh trưởng chịu ảnh hưởng bởi yếu tố di truyền, môi trường và dinh dưỡng.

  • Khái niệm về khả năng sử dụng thức ăn (FCR): Tỷ lệ tiêu tốn thức ăn trên 1 kg tăng khối lượng cơ thể là chỉ số quan trọng đánh giá hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi.

  • Khái niệm năng suất và chất lượng thịt: Bao gồm tỷ lệ thân thịt, tỷ lệ thịt đùi, thịt ngực, tỷ lệ mỡ bụng, giá trị pH và tỷ lệ mất nước của thịt sau bảo quản và chế biến.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng gà F1 (trống Ri x mái Lương Phượng) với tổng số 192 con, chia thành 4 lô (1 đối chứng và 3 thí nghiệm) với 3 lần lặp lại mỗi lô, nuôi trong 12 tuần tại Trung tâm thực nghiệm, Trường Đại học Hùng Vương, Phú Thọ.

  • Thiết kế thí nghiệm: Mô hình bố trí thí nghiệm một nhân tố kiểu ngẫu nhiên đầy đủ, với các mức thay thế ngô bằng gạo lức lần lượt là 0% (đối chứng), 25%, 50%, 75%. Khẩu phần thức ăn phối trộn theo tỷ lệ tương ứng, không cân bằng năng lượng trao đổi và protein thô.

  • Phân tích thành phần thức ăn: Xác định vật chất khô, năng lượng trao đổi, protein thô, lipit thô, xơ thô, khoáng tổng số, canxi và phốt pho tại phòng thí nghiệm Khoa Công nghệ Sinh học và Công nghệ Thực phẩm, Đại học Nông Lâm Thái Nguyên.

  • Đo lường chỉ tiêu sinh trưởng và sử dụng thức ăn: Cân khối lượng gà hàng tuần để tính sinh trưởng tích lũy, tuyệt đối, tương đối; theo dõi tỷ lệ nuôi sống; đo lượng thức ăn tiêu thụ để tính hệ số chuyển hóa thức ăn (FCR).

  • Đánh giá năng suất và chất lượng thịt: Mổ khảo sát 3 gà trống và 3 gà mái mỗi lô ở tuần 12 để xác định tỷ lệ thân thịt, thịt đùi, thịt ngực, mỡ bụng; đo giá trị pH và tỷ lệ mất nước của thịt sau bảo quản và chế biến.

  • Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm Minitab 13, phương pháp ANOVA - GLM, so sánh trung bình bằng Student’s T-Test với mức ý nghĩa P < 0,05.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thành phần dinh dưỡng khẩu phần: Khẩu phần đối chứng (100% ngô) có hàm lượng năng lượng trao đổi (ME) cao nhất, đạt 3100 kcal/kg và protein thô 21% ở giai đoạn 1-21 ngày tuổi. Các khẩu phần thay thế ngô bằng gạo lức có ME giảm dần từ 3072 đến 2999 kcal/kg và protein thô từ 20,3% đến 19,8%. Ở giai đoạn 36-84 ngày tuổi, ME dao động từ 3128 kcal/kg (đối chứng) đến 2969 kcal/kg (75% gạo lức), protein thô từ 19,1% đến 18,4%. Các khẩu phần đều gần hoặc đạt mức nhu cầu dinh dưỡng theo TCVN 2265:1994.

  2. Tỷ lệ nuôi sống: Tỷ lệ nuôi sống qua 12 tuần tuổi dao động từ 95,83% (25% gạo lức) đến 100% (75% gạo lức), không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (P > 0,05). Điều này cho thấy gà F1 (Ri x Lương Phượng) thích nghi tốt với khẩu phần có gạo lức thay thế ngô.

  3. Sinh trưởng tích lũy: Khối lượng trung bình gà ở tuần 12 đạt 1715 g/con (đối chứng), 1657 g/con (25% gạo lức), 1641 g/con (50% gạo lức) và 1632 g/con (75% gạo lức), không có sự khác biệt có ý nghĩa (P > 0,05). Sinh trưởng tích lũy tăng liên tục theo tuần tuổi, phù hợp với quy luật sinh trưởng của gia cầm.

  4. Sinh trưởng tuyệt đối: Tăng khối lượng trung bình hàng ngày dao động từ 19,0 đến 20,0 g/con/ngày trong suốt 12 tuần, với mức cao nhất ở giai đoạn 8-9 tuần (khoảng 27-28 g/con/ngày). Các lô thí nghiệm có xu hướng sinh trưởng tuyệt đối tương đương hoặc không thấp hơn đáng kể so với đối chứng.

  5. Khả năng sử dụng thức ăn và hiệu quả kinh tế: Tiêu tốn thức ăn cho 1 kg tăng khối lượng dao động trong khoảng 2,5-2,7 kg thức ăn, không có sự khác biệt có ý nghĩa giữa các lô. Chi phí thức ăn giảm khi tăng tỷ lệ gạo lức do giá gạo lức thấp hơn ngô trong thực tế tại một số địa phương.

  6. Năng suất và chất lượng thịt: Tỷ lệ thân thịt đạt khoảng 72-74%, tỷ lệ thịt đùi và thịt ngực không khác biệt đáng kể giữa các lô. Giá trị pH và tỷ lệ mất nước của thịt sau bảo quản và chế biến đều nằm trong giới hạn tiêu chuẩn, không bị ảnh hưởng bởi tỷ lệ gạo lức trong khẩu phần.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy gạo lức có thể thay thế ngô trong khẩu phần thức ăn nuôi gà thịt F1 (Ri x Lương Phượng) với tỷ lệ lên đến 75% mà không làm giảm hiệu quả sinh trưởng, tỷ lệ nuôi sống và chất lượng thịt. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về khả năng tiêu hóa và giá trị dinh dưỡng tương đương của gạo lức so với ngô trên lợn và gia cầm.

Sự không khác biệt có ý nghĩa thống kê trong các chỉ tiêu sinh trưởng và sử dụng thức ăn giữa các lô chứng tỏ gạo lức là nguyên liệu thay thế tiềm năng, giúp giảm chi phí thức ăn và giảm phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu. Mặc dù hàm lượng sắc tố vàng trong gạo lức thấp hơn ngô, ảnh hưởng đến màu sắc da và lòng đỏ trứng, nhưng có thể khắc phục bằng bổ sung các phụ phẩm chứa sắc tố hoặc thức ăn xanh tự nhiên.

Các biểu đồ sinh trưởng tích lũy và tuyệt đối minh họa rõ xu hướng tăng trưởng ổn định của gà qua các tuần tuổi, đồng thời bảng số liệu chi tiết cho thấy sự đồng đều giữa các nhóm thí nghiệm. Kết quả này cũng phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về dinh dưỡng và sinh trưởng của gà thịt lông màu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Khuyến khích sử dụng gạo lức thay thế ngô trong khẩu phần thức ăn gà thịt với tỷ lệ từ 25% đến 75% nhằm giảm chi phí thức ăn và giảm phụ thuộc nguyên liệu nhập khẩu. Thời gian áp dụng: ngay trong các mô hình chăn nuôi vừa và nhỏ hiện nay.

  2. Phát triển công nghệ phối trộn khẩu phần thức ăn cân bằng năng lượng và protein khi sử dụng gạo lức để tối ưu hóa hiệu quả sinh trưởng và chất lượng sản phẩm. Chủ thể thực hiện: các công ty sản xuất thức ăn chăn nuôi và viện nghiên cứu.

  3. Bổ sung các nguồn sắc tố tự nhiên hoặc phụ phẩm chứa sắc tố trong khẩu phần để cải thiện màu sắc da và lòng đỏ trứng, đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng. Thời gian thực hiện: ngắn hạn, trong vòng 6 tháng.

  4. Tăng cường nghiên cứu mở rộng trên các giống gà khác và các loại gia cầm khác để đánh giá khả năng thay thế ngô bằng gạo lức trong chăn nuôi đa dạng. Chủ thể thực hiện: các trường đại học, viện nghiên cứu nông nghiệp.

  5. Xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển nguồn nguyên liệu gạo lức trong chăn nuôi nhằm thúc đẩy sản xuất nội địa và giảm nhập khẩu nguyên liệu thức ăn. Thời gian: trung hạn, 1-3 năm, chủ thể thực hiện: Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi: Có thể ứng dụng kết quả nghiên cứu để phối trộn khẩu phần thức ăn sử dụng gạo lức thay thế ngô, giảm chi phí nguyên liệu và tăng tính cạnh tranh sản phẩm.

  2. Người chăn nuôi gà thịt quy mô vừa và nhỏ: Áp dụng khẩu phần thức ăn có gạo lức để giảm chi phí thức ăn, nâng cao hiệu quả kinh tế và giảm rủi ro biến động giá nguyên liệu nhập khẩu.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành chăn nuôi, dinh dưỡng động vật: Tham khảo cơ sở lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực nghiệm để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  4. Cơ quan quản lý và hoạch định chính sách nông nghiệp: Sử dụng dữ liệu khoa học để xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển nguồn nguyên liệu nội địa, giảm nhập khẩu và nâng cao bền vững ngành chăn nuôi.

Câu hỏi thường gặp

  1. Gạo lức có thể thay thế ngô trong khẩu phần gà thịt với tỷ lệ bao nhiêu?
    Nghiên cứu cho thấy gạo lức có thể thay thế ngô từ 25% đến 75% trong khẩu phần thức ăn mà không ảnh hưởng đến sinh trưởng và năng suất của gà F1 (Ri x Lương Phượng).

  2. Ảnh hưởng của việc thay thế ngô bằng gạo lức đến chất lượng thịt gà như thế nào?
    Kết quả mổ khảo sát và đo pH, tỷ lệ mất nước cho thấy chất lượng thịt gà không bị ảnh hưởng đáng kể khi sử dụng gạo lức thay thế ngô, đảm bảo năng suất và chất lượng thịt ổn định.

  3. Tỷ lệ nuôi sống của gà khi sử dụng khẩu phần có gạo lức thay thế ngô ra sao?
    Tỷ lệ nuôi sống của gà qua 12 tuần tuổi dao động từ 95,83% đến 100%, không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa các nhóm, chứng tỏ gà thích nghi tốt với khẩu phần có gạo lức.

  4. Có cần bổ sung sắc tố khi sử dụng gạo lức thay thế ngô không?
    Do gạo lức thiếu sắc tố vàng như xanthophille, cần bổ sung các phụ phẩm chứa sắc tố hoặc thức ăn xanh tự nhiên để cải thiện màu sắc da và lòng đỏ trứng, phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng.

  5. Lợi ích kinh tế khi sử dụng gạo lức thay thế ngô là gì?
    Sử dụng gạo lức giúp giảm chi phí thức ăn do giá gạo lức thấp hơn ngô tại một số địa phương, đồng thời giảm phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu, tăng tính bền vững và hiệu quả kinh tế cho người chăn nuôi.

Kết luận

  • Gạo lức có thể thay thế ngô trong khẩu phần thức ăn nuôi gà thịt F1 (Ri x Lương Phượng) với tỷ lệ lên đến 75% mà không ảnh hưởng đến sinh trưởng, tỷ lệ nuôi sống và chất lượng thịt.

  • Khẩu phần thức ăn phối trộn gạo lức và ngô đáp ứng gần hoặc đạt mức nhu cầu dinh dưỡng về năng lượng trao đổi và protein thô theo tiêu chuẩn Việt Nam.

  • Tỷ lệ nuôi sống của gà đạt cao (95,83-100%), sinh trưởng tích lũy và tuyệt đối không khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa các nhóm thí nghiệm.

  • Chất lượng thịt gà được duy trì ổn định với tỷ lệ thân thịt, thịt đùi, thịt ngực và các chỉ tiêu pH, mất nước trong giới hạn tiêu chuẩn.

  • Đề xuất áp dụng gạo lức thay thế ngô trong chăn nuôi gà thịt nhằm giảm chi phí, tăng hiệu quả kinh tế và giảm phụ thuộc nguyên liệu nhập khẩu, đồng thời khuyến khích nghiên cứu mở rộng và phát triển chính sách hỗ trợ.

Hành động tiếp theo: Các nhà sản xuất thức ăn và người chăn nuôi nên thử nghiệm áp dụng khẩu phần phối trộn gạo lức trong thực tế, đồng thời các cơ quan nghiên cứu tiếp tục đánh giá trên quy mô lớn và đa dạng đối tượng vật nuôi để hoàn thiện giải pháp.