Luận án tiến sĩ về sinh thái học và di truyền thằn lằn bóng đốm Eutropis macularius ở Buôn Ma Thuột

• Tác giả: Trần Bá Phong
• Người hướng dẫn: GS. Ngô Đắc Chứng
• Trường học: Đại học Đà Lạt
• Chuyên ngành: Sinh thái học
• Đề tài: Nghiên cứu sinh thái và di truyền thằn lằn bóng đốm Eutropis macularius tại Buôn Ma Thuột
• Loại tài liệu: luận án
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Đà Lạt

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH ẢNH
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Khái quát tình hình nghiên cứu về phân loại, phân bố và hình thái của Thằn lằn bóng đám Eutropis macularius
• 1.2. Nghiên cứu về phân loại và tên gọi của loài
• 1.3. Đặc điểm hình thái, sự sai khác giới tính và phân bố
• 1.4. Nghiên cứu về đặc điểm sinh thái học, đặc điểm dinh dưỡng và sinh sản
• 1.5. Nghiên cứu về sử dụng vi môi trường sáng
• 1.6. Nghiên cứu về mật độ quần thể
• 1.7. Nghiên cứu về xác suất phát hiện loài, tỉ suất chiếm cứ điểm
• 1.8. Sinh thái học dinh dưỡng, sinh sản
• 1.9. Nghiên cứu về đa dạng di truyền
• 1.9.1. Dựa vào số lượng và hình dạng nhiễm sắc thể
• 1.9.2. Dựa vào kỹ thuật di truyền RAPD
• 1.9.3. Dựa vào kỹ thuật phân tích trình tự gen
• 1.10. Khái quát về điều kiện tự nhiên của vùng nghiên cứu
• 1.10.1. Vị trí địa lý
• 1.10.2. Thảm thực vật
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, ĐỊA ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3.1. Phương pháp khảo sát thực địa và thu mẫu
• 2.3.2. Phương pháp phân tích đặc điểm hình thái
• 2.3.3. Phương pháp ước tính mật độ quần thể
• 2.3.4. Phương pháp xác định sử dụng vi môi trường sáng
• 2.3.5. Phương pháp xác suất phát hiện và tỉ suất chiếm cứ điểm
• 2.3.6. Phương pháp phân tích đặc điểm sinh thái học dinh dưỡng
• 2.3.7. Phương pháp phân tích đặc điểm sinh sản
• 2.3.8. Phương pháp phân tích đặc điểm di truyền
• 2.3.9. Phương pháp thống kê xử lý số liệu
• 2.4. Tài liệu nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Đặc điểm hình thái, sai khác hình thái theo giới tính
• 3.2. Mật độ quần thể và sử dụng vi môi trường sáng của Thằn lằn bóng đám
• 3.2.1. Mật độ quần thể
• 3.2.2. Sử dụng vi môi trường sáng của Thằn lằn bóng đám tại VQG Yok Don
• 3.3. Ước lượng xác suất phát hiện và sự chiếm cứ điểm của loài Thằn lằn bóng đám tại VQG Yok Don
• 3.3.1. Ước lượng xác suất phát hiện và sự chiếm cứ điểm vào mùa mưa
• 3.3.2. Ước lượng xác suất phát hiện và sự chiếm cứ điểm vào mùa khô
• 3.4. Đặc điểm sinh thái học dinh dưỡng
• 3.4.1. Đặc điểm dinh dưỡng của Thằn lằn bóng đám
• 3.4.2. Đặc điểm dinh dưỡng theo vùng nghiên cứu
• 3.4.3. Đặc điểm dinh dưỡng theo mùa
• 3.4.4. Đặc điểm dinh dưỡng theo giới tính
• 3.4.5. Đánh giá đa dạng và đồng đều về thức ăn
• 3.5. Đặc điểm về sinh sản
• 3.5.1. Đặc điểm sinh sản con đực
• 3.5.2. Đặc điểm sinh sản con cái
• 3.5.3. Đặc điểm mô học tinh hoàn và buồng trứng
• 3.6. Đặc điểm di truyền
• 3.6.1. Tách chiết DNA tổng số
• 3.6.2. Phân tích trình tự gen 16S
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC CÁC CÔNG BỐ KHOA HỌC CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI

I. Giới thiệu

Nghiên cứu sinh thái và di truyền của thằn lằn bóng đốm Eutropis macularius tại Buôn Ma Thuột được thực hiện nhằm cung cấp thông tin chi tiết về đặc điểm sinh thái, di truyền và hành vi của loài này. Eutropis macularius là một trong những loài thằn lằn phổ biến tại khu vực Tây Nguyên, nơi có sự đa dạng sinh học cao. Mục tiêu chính của nghiên cứu là làm rõ các yếu tố sinh thái ảnh hưởng đến sự phân bố và mật độ quần thể của loài này, đồng thời đánh giá sự đa dạng di truyền của chúng trong môi trường sống tự nhiên.

1.1. Tầm quan trọng của nghiên cứu

Nghiên cứu này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về sinh thái và di truyền của Eutropis macularius, mà còn đóng góp vào công tác bảo tồn và phát triển bền vững các loài động vật tại khu vực Buôn Ma Thuột. Việc hiểu rõ về hệ sinh thái nơi loài này sinh sống sẽ giúp các nhà quản lý môi trường đưa ra các biện pháp bảo vệ hiệu quả hơn.

II. Đặc điểm sinh thái

Đặc điểm sinh thái của Eutropis macularius được nghiên cứu thông qua việc phân tích môi trường sống và hành vi của chúng. Loài này thường sống trong các khu rừng lá rộng, rừng cây công nghiệp và các khu vực có độ ẩm cao. Mật độ quần thể của thằn lằn bóng đốm được ghi nhận là 14 cá thể/ha, với sự khác biệt rõ rệt giữa các khu vực lõi và đệm của VQG Yok Don. Các yếu tố như nhiệt độ không khí và độ ẩm có ảnh hưởng lớn đến sự phân bố và hành vi của loài này.

2.1. Môi trường sống

Môi trường sống của Eutropis macularius bao gồm các loại vi môi trường như bụi cây, thảm lá khô và thân cây. Nghiên cứu cho thấy rằng loài này ưa thích các vi môi trường có độ ẩm cao và nhiệt độ ổn định. Sự phân bố của chúng trong các khu vực khác nhau cho thấy sự thích nghi tốt với điều kiện sống đa dạng tại Buôn Ma Thuột.

III. Đặc điểm di truyền

Nghiên cứu di truyền của Eutropis macularius được thực hiện thông qua phân tích trình tự gen 16S rDNA. Kết quả cho thấy có sự đa dạng di truyền cao giữa các quần thể ở các tỉnh Tây Nguyên. Chỉ số đa dạng haplotype (Hd) và mức độ khác biệt di truyền giữa các quần thể cho thấy sự phong phú về di truyền của loài này, điều này có thể giúp tăng cường khả năng thích nghi với môi trường sống thay đổi.

3.1. Phân tích di truyền

Phân tích di truyền cho thấy rằng Eutropis macularius có sự khác biệt di truyền đáng kể giữa các quần thể ở Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai và Kon Tum. Mức độ đa dạng nucleotide (π) cao nhất được ghi nhận ở Đắk Nông, cho thấy quần thể này có khả năng thích ứng tốt hơn với các điều kiện môi trường khác nhau.

IV. Ý nghĩa và ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu về Eutropis macularius không chỉ có giá trị khoa học mà còn có ý nghĩa thực tiễn trong việc bảo tồn và quản lý tài nguyên sinh vật. Các kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng trong các chương trình bảo tồn loài và phát triển bền vững tại khu vực Tây Nguyên. Việc hiểu rõ về hệ sinh thái và di truyền của loài này sẽ giúp các nhà quản lý đưa ra các quyết định chính xác hơn trong công tác bảo tồn.

4.1. Đề xuất biện pháp bảo tồn

Dựa trên các kết quả nghiên cứu, cần thiết phải đề xuất các biện pháp bảo tồn cho Eutropis macularius. Các biện pháp này bao gồm việc bảo vệ môi trường sống tự nhiên, tăng cường quản lý các khu vực bảo tồn và nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của việc bảo tồn đa dạng sinh học.

Tổng quan nghiên cứu

Loài thằn lằn bóng đám Eutropis macularius (Blyth, 1853) là một thành viên quan trọng trong hệ sinh thái bò sát tại vùng Cao nguyên Buôn Ma Thuột – Buôn Hồ, Tây Nguyên, Việt Nam. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2017 – 2021 nhằm bổ sung và hệ thống hóa các dữ liệu khoa học về đặc điểm hình thái, sinh thái học, sinh học và đa dạng di truyền của loài này tại khu vực nghiên cứu. Theo khảo sát, mật độ quần thể trung bình tại Vườn quốc gia Yok Don đạt khoảng 14 cá thể/ha, với sự khác biệt mật độ giữa vùng lõi (15 cá thể/ha) và vùng đệm (12 cá thể/ha) có ý nghĩa thống kê (P = 0,036). Loài thằn lằn này chủ yếu sinh sống trong các môi trường rừng lá rộng rụng theo mùa, rừng cây công nghiệp như cao su, điều, cà phê và các vườn cây ăn quả.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc xác định các đặc điểm hình thái, phân tích các yếu tố sinh thái như mật độ quần thể, vi môi trường sáng, xác suất phát hiện loài và tỉ suất chiếm cứ điểm; đồng thời đánh giá đặc điểm sinh học về dinh dưỡng và sinh sản, cũng như mức độ đa dạng di truyền dựa trên phân tích trình tự gen 16S rDNA. Nghiên cứu có phạm vi địa lý tại vùng Cao nguyên Buôn Ma Thuột – Buôn Hồ, tỉnh Đắk Lắk, trong bối cảnh khí hậu nhiệt đới gió mùa đặc trưng với mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 10 và mùa khô từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn và phát triển bền vững loài thằn lằn bóng đám, góp phần duy trì cân bằng sinh thái và đa dạng sinh học tại khu vực Tây Nguyên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết sinh thái học quần thể và di truyền phân tử. Lý thuyết về sự sai khác hình thái theo giới tính (Sexual Size Dimorphism - SSD) được áp dụng để phân tích sự khác biệt kích thước giữa cá thể đực và cái, dựa trên công thức của Cox và cộng sự (2003). Mô hình xác suất phát hiện loài và tỉ suất chiếm cứ điểm theo MacKenzie và cộng sự (2002) được sử dụng để đánh giá sự phân bố và sử dụng vi môi trường sáng của loài. Về di truyền, kỹ thuật phân tích trình tự gen 16S rDNA được áp dụng nhằm đánh giá đa dạng haplotype và mức độ khác biệt di truyền giữa các quần thể, dựa trên các chỉ số đa dạng haplotype (Hd) và đa dạng nucleotide (π).

Các khái niệm chính bao gồm: mật độ quần thể (population density), vi môi trường sáng (microhabitat use), xác suất phát hiện (detection probability), tỉ suất chiếm cứ điểm (occupancy rate), đa dạng di truyền (genetic diversity), và sai khác hình thái theo giới tính (sexual dimorphism).

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ các khảo sát thực địa tại Vườn quốc gia Yok Don và vùng lân cận thuộc Cao nguyên Buôn Ma Thuột – Buôn Hồ trong khoảng thời gian 2017 – 2021. Cỡ mẫu gồm 16 mẫu DNA từ 4 tỉnh Tây Nguyên (Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai, Kon Tum) được sử dụng cho phân tích di truyền. Phương pháp chọn mẫu là chọn ngẫu nhiên các cá thể thu thập trong các ô tiêu chuẩn khảo sát mật độ quần thể và vi môi trường sáng.

Phân tích hình thái được thực hiện bằng đo đạc các chỉ số cơ thể như chiều dài thân (SVL), chiều dài đầu (HL), chiều rộng đầu (HW), chiều rộng miệng (MW), và phân tích mối tương quan giữa các chỉ số này. Mật độ quần thể được ước tính dựa trên số cá thể quan sát được trên diện tích khảo sát tiêu chuẩn (ha). Vi môi trường sáng được phân loại thành 6 loại chính, đo nhiệt độ và độ ẩm tại các vi môi trường để đánh giá ảnh hưởng đến sự sử dụng.

Phân tích xác suất phát hiện và tỉ suất chiếm cứ điểm được thực hiện bằng mô hình đa biến, sử dụng các biến môi trường như nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng và loại rừng (rừng kháp, rừng trồng). Phân tích di truyền sử dụng kỹ thuật PCR để khuếch đại đoạn gen 16S rDNA, sau đó giải trình tự và phân tích đa dạng haplotype, khoảng cách di truyền và các chỉ số trung lập.

Timeline nghiên cứu kéo dài 5 năm, bao gồm khảo sát thực địa, thu mẫu, phân tích phòng thí nghiệm và xử lý số liệu thống kê.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm hình thái và sai khác giới tính: Kết quả cho thấy sự sai khác hình thái theo giới tính với chỉ số SSD = 0,012, cho thấy cá thể đực và cái có sự khác biệt nhỏ nhưng có ý nghĩa. Các chỉ số hình thái như SVL có mối tương quan chặt chẽ với các chỉ số khác như chiều dài đuôi (TaL), chiều rộng đầu (HW), chiều rộng miệng (MW) với hệ số tương quan cao (r > 0,8).

2. Mật độ quần thể và vi môi trường sáng: Mật độ quần thể trung bình là 14 cá thể/ha, trong đó vùng lõi có mật độ cao hơn vùng đệm (15 so với 12 cá thể/ha, P = 0,036). Loài sử dụng 6 loại vi môi trường sáng, trong đó rừng cây bụi và thảm lá khô chiếm tỷ lệ sử dụng cao nhất lần lượt là 44,53% và 38,47%. Nhiệt độ và độ ẩm tại các vi môi trường này dao động khoảng 28,5 ± 0,5°C và 66 ± 2,3%, ảnh hưởng có ý nghĩa đến sự sử dụng vi môi trường (P = 0,037).

3. Xác suất phát hiện và tỉ suất chiếm cứ điểm: Xác suất phát hiện loài trong mùa mưa và mùa khô lần lượt là 0,4722 và 0,5417. Mô hình đa biến cho thấy môi trường rừng kháp kết hợp với các yếu tố thời tiết như nhiệt độ không khí và lượng mưa có ảnh hưởng lớn đến xác suất phát hiện, với xác suất phát hiện tăng lên 0,4723 trong mùa mưa và 0,6054 trong mùa khô, cao hơn so với tỉ suất chiếm cứ điểm thuần túy.

4. Đặc điểm sinh thái học dinh dưỡng và sinh sản: Thằn lằn bóng đám sử dụng 17 loại thức ăn, trong đó 7 loại quan trọng nhất chiếm tổng IRI 77,43%, bao gồm ấu trùng côn trùng, bọ cánh màng, bọ cánh thẳng, mối, thực vật, bọ cánh cứng và bọ nhện. Kích thước miệng và chiều dài thân ảnh hưởng đến kích thước và thể tích con mồi tiêu thụ ở cả hai giới. Về sinh sản, cá thể đực sinh sản theo mùa từ tháng 3 đến tháng 7, cá thể cái có trứng giai đoạn 1 xuất hiện nhiều vào các tháng 1-2 và 8-12, phù hợp với sự phát triển tinh hoàn của cá thể đực.

5. Đa dạng di truyền: Phân tích 16 mẫu gen 16S rDNA từ 4 tỉnh Tây Nguyên xác định 8 haplotype khác nhau, cho thấy mức độ đa dạng gen khá cao. Chỉ số đa dạng haplotype (Hd) cao nhất tại Kon Tum và Gia Lai (0,833), thấp hơn tại Đắk Lắk và Đắk Nông (0,500). Đa dạng nucleotide (π) cao nhất tại Đắk Nông (0,02415). Khoảng cách di truyền giữa các quần thể dao động từ 0,14% đến 2,66%. Kết quả cho thấy quần thể tiến hóa theo hướng chọn lọc ngẫu nhiên và trung tính, với sự tồn tại của các allele hiếm.

Thảo luận kết quả

Sự sai khác hình thái theo giới tính tuy nhỏ nhưng phù hợp với các nghiên cứu trên các loài thằn lằn khác, phản ánh vai trò của chọn lọc giới tính và thích nghi sinh thái. Mật độ quần thể cao hơn ở vùng lõi so với vùng đệm cho thấy vai trò của bảo tồn khu vực lõi trong duy trì quần thể ổn định. Việc sử dụng đa dạng vi môi trường sáng cho thấy loài có khả năng thích nghi với nhiều điều kiện môi trường khác nhau, tuy nhiên nhiệt độ và độ ẩm là các yếu tố sinh thái quan trọng ảnh hưởng đến sự phân bố.

Mô hình xác suất phát hiện cho thấy môi trường rừng kháp là môi trường ưu tiên của loài, đồng thời các yếu tố thời tiết như nhiệt độ và lượng mưa ảnh hưởng đến hoạt động và khả năng phát hiện loài, điều này phù hợp với các nghiên cứu sinh thái học về loài bò sát nhiệt đới. Thành phần thức ăn đa dạng và sự khác biệt kích thước con mồi theo giới tính phản ánh chiến lược dinh dưỡng và sinh sản phù hợp với điều kiện môi trường.

Đa dạng di truyền cao ở một số tỉnh cho thấy quần thể có khả năng thích nghi và duy trì sự đa dạng gen, trong khi sự khác biệt di truyền giữa các quần thể phản ánh sự phân cách địa lý và các yếu tố sinh thái khác. Kết quả này có thể được trình bày qua biểu đồ haplotype và bảng so sánh chỉ số đa dạng di truyền giữa các tỉnh.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường bảo vệ vùng lõi và vùng đệm Vườn quốc gia Yok Don nhằm duy trì mật độ quần thể ổn định, giảm thiểu tác động của khai thác rừng và săn bắt trái phép. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và liên tục; chủ thể: Ban quản lý Vườn quốc gia, chính quyền địa phương.

2. Phát triển chương trình giám sát vi môi trường sáng và điều kiện khí hậu để theo dõi ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến phân bố và hoạt động của loài. Thời gian: 3 năm đầu; chủ thể: các viện nghiên cứu sinh thái, trường đại học.

3. Xây dựng kế hoạch quản lý thức ăn tự nhiên và bảo tồn nguồn thức ăn quan trọng như các loài côn trùng chủ yếu trong khẩu phần ăn của thằn lằn bóng đám. Thời gian: 2 năm; chủ thể: ngành nông lâm nghiệp, các tổ chức bảo tồn.

4. Thực hiện nghiên cứu bổ sung về đa dạng di truyền và di truyền quần thể để đánh giá tác động của phân cách địa lý và đề xuất các biện pháp bảo tồn gen. Thời gian: 3-5 năm; chủ thể: các trung tâm nghiên cứu di truyền, trường đại học.

5. Tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò sinh thái và giá trị bảo tồn của loài thằn lằn bóng đám, hạn chế săn bắt và phá hoại môi trường sống. Thời gian: liên tục; chủ thể: chính quyền địa phương, các tổ chức phi chính phủ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu sinh thái và bảo tồn động vật: Luận văn cung cấp dữ liệu chi tiết về đặc điểm sinh thái, mật độ quần thể và đa dạng di truyền, hỗ trợ nghiên cứu và xây dựng kế hoạch bảo tồn.

2. Quản lý bảo tồn và cơ quan chức năng: Thông tin về phân bố, vi môi trường sáng và các yếu tố ảnh hưởng giúp hoạch định chính sách bảo vệ và quản lý bền vững loài tại các khu bảo tồn.

3. Giảng viên và sinh viên ngành sinh học, sinh thái học: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu thực địa, phân tích di truyền và ứng dụng mô hình xác suất phát hiện trong sinh thái học.

4. Người làm công tác phát triển nông lâm nghiệp bền vững: Hiểu biết về vai trò của thằn lằn bóng đám trong chuỗi thức ăn và cân bằng sinh thái giúp điều chỉnh các hoạt động canh tác phù hợp, giảm tác động tiêu cực đến đa dạng sinh học.

Câu hỏi thường gặp

1. Loài thằn lằn bóng đám có vai trò sinh thái như thế nào?
   Loài này là mắt xích quan trọng trong chuỗi thức ăn tự nhiên, giúp kiểm soát quần thể côn trùng gây hại, góp phần duy trì cân bằng sinh thái trong các hệ sinh thái rừng lá rộng và rừng công nghiệp.

2. Mật độ quần thể của loài tại vùng nghiên cứu là bao nhiêu?
   Mật độ trung bình khoảng 14 cá thể/ha, với mật độ cao hơn ở vùng lõi (15 cá thể/ha) so với vùng đệm (12 cá thể/ha), cho thấy sự phân bố không đồng đều và ảnh hưởng của điều kiện môi trường.

3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến sự phân bố của loài?
   Môi trường rừng kháp và các yếu tố thời tiết như nhiệt độ không khí, độ ẩm và lượng mưa có ảnh hưởng đáng kể đến xác suất phát hiện và tỉ suất chiếm cứ điểm của loài.

4. Loài thằn lằn bóng đám ăn gì?
   Chúng sử dụng đa dạng thức ăn gồm ấu trùng côn trùng, bọ cánh màng, bọ cánh thẳng, mối, thực vật, bọ cánh cứng và bọ nhện, trong đó 7 loại thức ăn quan trọng chiếm hơn 77% tổng khẩu phần.

5. Mức độ đa dạng di truyền của loài ra sao?
   Đa dạng haplotype khá cao với 8 haplotype được xác định trong 16 mẫu gen, chỉ số đa dạng haplotype cao nhất tại Kon Tum và Gia Lai (0,833), cho thấy quần thể có khả năng thích nghi và duy trì sự đa dạng gen.

Kết luận

• Luận văn đã bổ sung dữ liệu khoa học toàn diện về đặc điểm hình thái, sinh thái học, sinh học và đa dạng di truyền của Eutropis macularius tại Cao nguyên Buôn Ma Thuột – Buôn Hồ.
• Phát hiện sự sai khác hình thái theo giới tính và mối tương quan chặt chẽ giữa các chỉ số hình thái cơ thể.
• Xác định mật độ quần thể trung bình 14 cá thể/ha, với sự khác biệt mật độ giữa vùng lõi và vùng đệm có ý nghĩa thống kê.
• Môi trường rừng kháp và các yếu tố thời tiết ảnh hưởng lớn đến xác suất phát hiện và tỉ suất chiếm cứ điểm của loài.
• Đa dạng di truyền cao với 8 haplotype được xác định, phản ánh sự tiến hóa theo hướng chọn lọc ngẫu nhiên và trung tính.

Next steps: Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi địa lý và thời gian, áp dụng các kỹ thuật phân tích di truyền hiện đại hơn để đánh giá sâu hơn về cấu trúc quần thể và đề xuất các biện pháp bảo tồn hiệu quả.

Call to action: Các nhà quản lý và nhà nghiên cứu cần phối hợp triển khai các giải pháp bảo tồn dựa trên dữ liệu khoa học này nhằm bảo vệ và phát triển bền vững loài thằn lằn bóng đám tại Tây Nguyên.