Nghiên cứu Sinh Kế và Giảm Nghèo Của Du Lịch Đối Với Hộ Dân Tộc Thiểu Số Tỉnh An Giang

Du lịch được công nhận là công cụ quan trọng để giảm nghèo, đặc biệt ở các vùng sâu vùng xa, nơi có đông đồng bào dân tộc thiểu số. Nó rút ngắn khoảng cách giữa thành thị và nông thôn, mang lại cuộc sống ổn định cho hộ dân tộc thiểu số. Giảm nghèo đóng vai trò then chốt trong việc đạt các mục tiêu phát triển bền vững (SDG) của Liên hợp quốc, đặc biệt là mục tiêu số 1 về xóa nghèo. Theo World Bank, giảm nghèo cải thiện phúc lợi cá nhân, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững.

An Giang có nhiều tiềm năng phát triển du lịch tâm linh, du lịch văn hóa nhờ sự đa dạng của cộng đồng các dân tộc Kinh, Hoa, Chăm, Khmer. Tỉnh đã ban hành nhiều văn bản cụ thể hóa chủ trương giảm nghèo cho đồng bào dân tộc, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội thông qua lồng ghép dự án giảm nghèo với phát triển du lịch ở các cơ sở thủ công truyền thống. Du lịch cộng đồng An Giang thu hút du khách, góp phần đa dạng sinh kế, tăng thu nhập và cải thiện chất lượng cuộc sống cho hộ dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, tính bền vững của mô hình này vẫn là một thách thức.

Các nghiên cứu về sinh kế và giảm nghèo của hộ đồng bào dân tộc thiểu số ở Việt Nam còn hạn chế, đặc biệt là các giải pháp tổng thể và hoàn chỉnh. Các nghiên cứu trước đây tập trung vào chính sách nghèo đói thông qua tác động của tín dụng, nông nghiệp, lâm nghiệp, trong khi hướng tiếp cận từ khung sinh kế bền vững còn hạn chế. Hộ DTTS còn hạn chế về khả năng phát triển du lịch, dẫn đến hiệu quả chưa cao. Tại An Giang, chưa có công trình nghiên cứu tổng thể và đầy đủ về vấn đề này.

Hộ dân tộc thiểu số thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn, kỹ năng quản lý và marketing để phát triển du lịch. Các sản phẩm du lịch còn đơn điệu, thiếu tính cạnh tranh, chưa khai thác hiệu quả các giá trị văn hóa bản địa. Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng du lịch còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu của du khách.

Việc phát triển du lịch ồ ạt có thể dẫn đến nguy cơ thương mại hóa văn hóa, làm mất đi bản sắc truyền thống của dân tộc thiểu số. Cần có sự cân bằng giữa việc khai thác các giá trị văn hóa để phục vụ du lịch và việc bảo tồn, gìn giữ những giá trị đó cho thế hệ sau. Cần có sự tham gia tích cực của cộng đồng trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của mình.

Du lịch phát triển không bền vững có thể gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường sinh thái địa phương, như ô nhiễm môi trường, suy thoái tài nguyên thiên nhiên. Cần có những giải pháp quản lý môi trường hiệu quả để đảm bảo sự phát triển du lịch không ảnh hưởng đến môi trường sống của cộng đồng và các thế hệ tương lai.

Nghiên cứu sử dụng cả phương pháp định tính và định lượng, tổng quan các công trình và mô hình nghiên cứu trước đây và thực trạng địa bàn nghiên cứu để phát triển mô hình nghiên cứu cho tỉnh An Giang và đề xuất các thang đo trong bảng khảo sát. Có nghiên cứu sơ bộ 30 bảng để làm cơ sở điều chỉnh cho việc khảo sát chính thức. Việc lồng ghép nghiên cứu định tính thông qua phỏng vấn chính quyền địa phương, chuyên gia và người dân nhằm phân tích sâu và lồng ghép với phân tích định lượng để phân tích rõ kết quả nghiên cứu.

Nghiên cứu tiếp cận dựa vào khung sinh kế bền vững của DFID (2000); Schen và cộng sự (2008) và khung sinh kế bền vững du lịch của Onur và cộng sự (2018) và dựa vào nghị định số 07/2021/NĐ-CP quy định chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021 – 2025, các tiêu chí đo lường nghèo đa chiều để đánh giá kết quả giảm nghèo trên ba phương diện kinh tế, tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản và sinh kế và văn hóa xã hội.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm: Phương pháp thống kê mô tả (Descriptive Statistics), Phân tích nhân tố khám phá EFA (Exploratory Factors Analysis), Phân tích hồi quy tuyến tính đa biến (Multiple Linear Regression Analysis), Phân tích sâu Anova một yếu tố (post-hoc One-way Anova).Nghiên cứu này áp dụng quy trình lấy mẫu nhiều giai đoạn (De Vaus, 2013).

Cần tăng cường đào tạo kỹ năng nghề du lịch cho hộ dân tộc thiểu số, bao gồm kỹ năng giao tiếp, kỹ năng quản lý, kỹ năng marketing, kỹ năng ngoại ngữ. Chương trình đào tạo cần được thiết kế phù hợp với đặc điểm văn hóa và trình độ của từng nhóm dân tộc. Cần tạo điều kiện cho hộ dân tộc thiểu số tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi để đầu tư phát triển du lịch.

Cần tập trung phát triển các sản phẩm du lịch dựa trên những giá trị văn hóa truyền thống độc đáo của từng dân tộc, như ẩm thực, nghề thủ công, lễ hội, kiến trúc. Cần có sự tham gia của cộng đồng trong việc xây dựng và quản lý các sản phẩm du lịch này. Đồng thời, cần đảm bảo tính bền vững của sản phẩm du lịch, không gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường và văn hóa.

Cần có những chính sách hỗ trợ cụ thể và hiệu quả cho du lịch cộng đồng, như hỗ trợ về vốn, kỹ thuật, marketing, quảng bá. Cần tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho du lịch cộng đồng phát triển. Đồng thời, cần tăng cường kiểm tra, giám sát để đảm bảo du lịch cộng đồng hoạt động đúng định hướng và mang lại lợi ích thực sự cho cộng đồng.

Điểm mới của nghiên cứu là ứng dụng mô hình sinh kế bền vững (SLA) để phân tích vốn sinh kế tới kết quả giảm nghèo của hộ DTTS tỉnh An Giang. Sử dụng phân tích sâu Anova để so sánh mức độ giảm nghèo theo các nhóm hộ người dân tộc thiểu số khác nhau. Qua đó đã xác định được có năm nguồn vốn ảnh hưởng đến kết quả giảm nghèo của hộ DTTS tỉnh An Giang, làm cơ sở để đề xuất các khuyến nghị chính sách phù hợp.

Dựa vào kết quả giảm nghèo trên các phương diện kinh tế, tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản, sinh kế, văn hóa và xã hội giữa các nhóm hộ, để các cơ quan quản lý về du lịch có các chiến lược và chính sách phù hợp cho từng nhóm hộ phát triển du lịch và chính sách giảm nghèo đạt hiệu quả hơn.

Trên cơ sở nghiên cứu, chính quyền địa phương nhận biết được năm nguồn vốn sinh kế của hộ DTTS tỉnh An Giang từ đó có các giải pháp và chính sách để phát triển năm nguồn vốn sinh kế cho hộ DTTS tại đây để nâng cao phát triển du lịch và xóa đói giảm nghèo. Kết quả phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả giảm nghèo được thể hiện từ kết quả nghiên cứu đã đóng góp quan trọng vào việc hiểu rõ hơn về nguyên nhân nghèo đói của hộ DTTS và các cải thiện để gia tăng hiệu quả du lịch trong giảm nghèo.

Chính quyền đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng, quản lý và hỗ trợ phát triển du lịch bền vững. Cần có những chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái. Đồng thời, cần tăng cường kiểm tra, giám sát để đảm bảo các hoạt động du lịch tuân thủ các quy định về bảo vệ môi trường và bảo tồn văn hóa.

Doanh nghiệp du lịch cần nhận thức rõ trách nhiệm của mình đối với xã hội và môi trường. Cần đầu tư vào các hoạt động bảo tồn văn hóa, bảo vệ môi trường. Đồng thời, cần tạo việc làm và thu nhập ổn định cho cộng đồng địa phương. Cần có sự minh bạch trong hoạt động kinh doanh, chia sẻ lợi ích với cộng đồng một cách công bằng.

Cộng đồng cần chủ động tham gia vào quá trình phát triển du lịch, từ việc xây dựng sản phẩm du lịch đến việc quản lý và bảo vệ tài nguyên. Cần nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của du lịch bền vững. Đồng thời, cần có tiếng nói mạnh mẽ trong việc quyết định các vấn đề liên quan đến du lịch, đảm bảo quyền lợi của mình được bảo vệ.