I. Tổng Quan Về Nghiên Cứu Sinh Kế Từ Du Lịch An Giang
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, du lịch nổi lên như một ngành kinh tế mũi nhọn, tạo động lực lan tỏa cho các ngành khác. Theo UNWTO, năm 2021, ngành du lịch đóng góp 1,9 tỷ USD, khẳng định vai trò quan trọng không chỉ về kinh tế mà còn về xã hội, đặc biệt là giảm nghèo. Ở các nước đang phát triển, du lịch góp phần xóa đói giảm nghèo, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Nhiều nghiên cứu chỉ ra tác động tích cực của du lịch đến giảm nghèo thông qua tạo việc làm, tăng thu nhập, cải thiện đời sống. Tại Việt Nam, du lịch đóng vai trò thiết yếu trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và mục tiêu giảm nghèo. Tuy nhiên, cần giải quyết toàn diện các tác động đến người nghèo, bao gồm kinh tế, điều kiện sống, giáo dục, đào tạo và chăm sóc sức khỏe.
1.1. Vai Trò Của Du Lịch Trong Giảm Nghèo Bền Vững
Du lịch được công nhận là công cụ quan trọng để giảm nghèo, đặc biệt ở các vùng sâu vùng xa, nơi có đông đồng bào dân tộc thiểu số. Nó rút ngắn khoảng cách giữa thành thị và nông thôn, mang lại cuộc sống ổn định cho hộ dân tộc thiểu số. Giảm nghèo đóng vai trò then chốt trong việc đạt các mục tiêu phát triển bền vững (SDG) của Liên hợp quốc, đặc biệt là mục tiêu số 1 về xóa nghèo. Theo World Bank, giảm nghèo cải thiện phúc lợi cá nhân, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững.
1.2. Tiềm Năng Du Lịch Cộng Đồng An Giang Sinh Kế Hộ DTTS
An Giang có nhiều tiềm năng phát triển du lịch tâm linh, du lịch văn hóa nhờ sự đa dạng của cộng đồng các dân tộc Kinh, Hoa, Chăm, Khmer. Tỉnh đã ban hành nhiều văn bản cụ thể hóa chủ trương giảm nghèo cho đồng bào dân tộc, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội thông qua lồng ghép dự án giảm nghèo với phát triển du lịch ở các cơ sở thủ công truyền thống. Du lịch cộng đồng An Giang thu hút du khách, góp phần đa dạng sinh kế, tăng thu nhập và cải thiện chất lượng cuộc sống cho hộ dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, tính bền vững của mô hình này vẫn là một thách thức.
1.3. Thực Trạng Nghiên Cứu Về Du Lịch Và Giảm Nghèo Cho DTTS
Các nghiên cứu về sinh kế và giảm nghèo của hộ đồng bào dân tộc thiểu số ở Việt Nam còn hạn chế, đặc biệt là các giải pháp tổng thể và hoàn chỉnh. Các nghiên cứu trước đây tập trung vào chính sách nghèo đói thông qua tác động của tín dụng, nông nghiệp, lâm nghiệp, trong khi hướng tiếp cận từ khung sinh kế bền vững còn hạn chế. Hộ DTTS còn hạn chế về khả năng phát triển du lịch, dẫn đến hiệu quả chưa cao. Tại An Giang, chưa có công trình nghiên cứu tổng thể và đầy đủ về vấn đề này.
II. Thách Thức Vấn Đề Giảm Nghèo Từ Du Lịch Cộng Đồng
Mặc dù có nhiều tiềm năng, du lịch cộng đồng vẫn đối mặt với nhiều thách thức trong việc thực sự góp phần giảm nghèo cho hộ dân tộc thiểu số. Sau khi kết thúc dự án, hoạt động du lịch cộng đồng ở một số địa bàn có chiều hướng suy giảm, không duy trì và phát huy được những kết quả đã đạt được một cách bền vững. Điều này đòi hỏi cần có những nghiên cứu sâu sắc hơn để tìm ra các giải pháp phù hợp và hiệu quả.
2.1. Khó Khăn Về Nguồn Lực Và Kỹ Năng Cho Hộ DTTS
Hộ dân tộc thiểu số thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn, kỹ năng quản lý và marketing để phát triển du lịch. Các sản phẩm du lịch còn đơn điệu, thiếu tính cạnh tranh, chưa khai thác hiệu quả các giá trị văn hóa bản địa. Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng du lịch còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu của du khách.
2.2. Rủi Ro Mất Bản Sắc Văn Hóa Trong Phát Triển Du Lịch
Việc phát triển du lịch ồ ạt có thể dẫn đến nguy cơ thương mại hóa văn hóa, làm mất đi bản sắc truyền thống của dân tộc thiểu số. Cần có sự cân bằng giữa việc khai thác các giá trị văn hóa để phục vụ du lịch và việc bảo tồn, gìn giữ những giá trị đó cho thế hệ sau. Cần có sự tham gia tích cực của cộng đồng trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của mình.
2.3. Tác Động Tiêu Cực Đến Môi Trường Sinh Thái Địa Phương
Du lịch phát triển không bền vững có thể gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường sinh thái địa phương, như ô nhiễm môi trường, suy thoái tài nguyên thiên nhiên. Cần có những giải pháp quản lý môi trường hiệu quả để đảm bảo sự phát triển du lịch không ảnh hưởng đến môi trường sống của cộng đồng và các thế hệ tương lai.
III. Phương Pháp Nghiên Cứu Đánh Giá Tác Động Du Lịch An Giang
Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định tính và định lượng để đánh giá tác động của du lịch đến sinh kế và giảm nghèo của hộ dân tộc thiểu số tại An Giang. Việc thu thập dữ liệu được thực hiện thông qua khảo sát, phỏng vấn sâu và phân tích số liệu thống kê. Mô hình sinh kế bền vững (SLA) được ứng dụng để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả giảm nghèo. Tiêu chí đo lường chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2022-2025 cũng được sử dụng để đánh giá mức độ thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản.
3.1. Thu Thập Dữ Liệu Định Tính Định Lượng Về Sinh Kế
Nghiên cứu sử dụng cả phương pháp định tính và định lượng, tổng quan các công trình và mô hình nghiên cứu trước đây và thực trạng địa bàn nghiên cứu để phát triển mô hình nghiên cứu cho tỉnh An Giang và đề xuất các thang đo trong bảng khảo sát. Có nghiên cứu sơ bộ 30 bảng để làm cơ sở điều chỉnh cho việc khảo sát chính thức. Việc lồng ghép nghiên cứu định tính thông qua phỏng vấn chính quyền địa phương, chuyên gia và người dân nhằm phân tích sâu và lồng ghép với phân tích định lượng để phân tích rõ kết quả nghiên cứu.
3.2. Ứng Dụng Mô Hình Sinh Kế Bền Vững SLA Đánh Giá Giảm Nghèo
Nghiên cứu tiếp cận dựa vào khung sinh kế bền vững của DFID (2000); Schen và cộng sự (2008) và khung sinh kế bền vững du lịch của Onur và cộng sự (2018) và dựa vào nghị định số 07/2021/NĐ-CP quy định chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021 – 2025, các tiêu chí đo lường nghèo đa chiều để đánh giá kết quả giảm nghèo trên ba phương diện kinh tế, tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản và sinh kế và văn hóa xã hội.
3.3. Phân Tích Thống Kê Kiểm Định Mức Độ Giảm Nghèo DTTS
Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm: Phương pháp thống kê mô tả (Descriptive Statistics), Phân tích nhân tố khám phá EFA (Exploratory Factors Analysis), Phân tích hồi quy tuyến tính đa biến (Multiple Linear Regression Analysis), Phân tích sâu Anova một yếu tố (post-hoc One-way Anova).Nghiên cứu này áp dụng quy trình lấy mẫu nhiều giai đoạn (De Vaus, 2013).
IV. Giải Pháp Nâng Cao Sinh Kế Giảm Nghèo Cho DTTS An Giang
Để du lịch thực sự trở thành công cụ hiệu quả trong việc giảm nghèo và nâng cao sinh kế cho hộ dân tộc thiểu số tại An Giang, cần có những giải pháp đồng bộ và toàn diện. Các giải pháp này cần tập trung vào việc nâng cao năng lực cho cộng đồng, bảo tồn văn hóa, phát triển sản phẩm du lịch độc đáo và xây dựng cơ chế quản lý bền vững.
4.1. Đào Tạo Nguồn Nhân Lực Du Lịch Cho Hộ Dân Tộc Thiểu Số
Cần tăng cường đào tạo kỹ năng nghề du lịch cho hộ dân tộc thiểu số, bao gồm kỹ năng giao tiếp, kỹ năng quản lý, kỹ năng marketing, kỹ năng ngoại ngữ. Chương trình đào tạo cần được thiết kế phù hợp với đặc điểm văn hóa và trình độ của từng nhóm dân tộc. Cần tạo điều kiện cho hộ dân tộc thiểu số tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi để đầu tư phát triển du lịch.
4.2. Phát Triển Sản Phẩm Du Lịch Văn Hóa Độc Đáo Bền Vững
Cần tập trung phát triển các sản phẩm du lịch dựa trên những giá trị văn hóa truyền thống độc đáo của từng dân tộc, như ẩm thực, nghề thủ công, lễ hội, kiến trúc. Cần có sự tham gia của cộng đồng trong việc xây dựng và quản lý các sản phẩm du lịch này. Đồng thời, cần đảm bảo tính bền vững của sản phẩm du lịch, không gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường và văn hóa.
4.3. Xây Dựng Chính Sách Hỗ Trợ Du Lịch Cộng Đồng Hiệu Quả
Cần có những chính sách hỗ trợ cụ thể và hiệu quả cho du lịch cộng đồng, như hỗ trợ về vốn, kỹ thuật, marketing, quảng bá. Cần tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho du lịch cộng đồng phát triển. Đồng thời, cần tăng cường kiểm tra, giám sát để đảm bảo du lịch cộng đồng hoạt động đúng định hướng và mang lại lợi ích thực sự cho cộng đồng.
V. Kết Quả Nghiên Cứu Đề Xuất Chính Sách Phát Triển Du Lịch
Kết quả nghiên cứu cho thấy, du lịch có tác động tích cực đến sinh kế và giảm nghèo của hộ dân tộc thiểu số tại An Giang. Tuy nhiên, mức độ tác động khác nhau tùy thuộc vào các yếu tố như nguồn vốn sinh kế, trình độ học vấn, kỹ năng nghề nghiệp và khả năng tiếp cận các dịch vụ hỗ trợ. Dựa trên kết quả nghiên cứu, đề xuất một số chính sách nhằm nâng cao hiệu quả của du lịch trong việc giảm nghèo và phát triển kinh tế - xã hội cho hộ dân tộc thiểu số.
5.1. Đánh Giá Chi Tiết Về Các Nguồn Vốn Sinh Kế Ảnh Hưởng Giảm Nghèo
Điểm mới của nghiên cứu là ứng dụng mô hình sinh kế bền vững (SLA) để phân tích vốn sinh kế tới kết quả giảm nghèo của hộ DTTS tỉnh An Giang. Sử dụng phân tích sâu Anova để so sánh mức độ giảm nghèo theo các nhóm hộ người dân tộc thiểu số khác nhau. Qua đó đã xác định được có năm nguồn vốn ảnh hưởng đến kết quả giảm nghèo của hộ DTTS tỉnh An Giang, làm cơ sở để đề xuất các khuyến nghị chính sách phù hợp.
5.2. So Sánh Mức Độ Giảm Nghèo Giữa Các Nhóm Dân Tộc Thiểu Số
Dựa vào kết quả giảm nghèo trên các phương diện kinh tế, tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản, sinh kế, văn hóa và xã hội giữa các nhóm hộ, để các cơ quan quản lý về du lịch có các chiến lược và chính sách phù hợp cho từng nhóm hộ phát triển du lịch và chính sách giảm nghèo đạt hiệu quả hơn.
5.3. Khuyến Nghị Chính Sách Dựa Trên Kết Quả Nghiên Cứu Thực Tiễn
Trên cơ sở nghiên cứu, chính quyền địa phương nhận biết được năm nguồn vốn sinh kế của hộ DTTS tỉnh An Giang từ đó có các giải pháp và chính sách để phát triển năm nguồn vốn sinh kế cho hộ DTTS tại đây để nâng cao phát triển du lịch và xóa đói giảm nghèo. Kết quả phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả giảm nghèo được thể hiện từ kết quả nghiên cứu đã đóng góp quan trọng vào việc hiểu rõ hơn về nguyên nhân nghèo đói của hộ DTTS và các cải thiện để gia tăng hiệu quả du lịch trong giảm nghèo.
VI. Triển Vọng Tương Lai Du Lịch Bền Vững Sinh Kế DTTS
Phát triển du lịch bền vững là chìa khóa để đảm bảo sinh kế lâu dài và giảm nghèo hiệu quả cho hộ dân tộc thiểu số tại An Giang. Cần có sự tham gia tích cực của tất cả các bên liên quan, từ chính quyền, doanh nghiệp đến cộng đồng, để xây dựng một ngành du lịch có trách nhiệm, mang lại lợi ích cho tất cả mọi người. Nghiên cứu này hy vọng sẽ đóng góp vào việc xây dựng một tương lai tươi sáng hơn cho hộ dân tộc thiểu số tại An Giang.
6.1. Vai Trò Của Chính Quyền Trong Phát Triển Du Lịch Bền Vững
Chính quyền đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng, quản lý và hỗ trợ phát triển du lịch bền vững. Cần có những chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái. Đồng thời, cần tăng cường kiểm tra, giám sát để đảm bảo các hoạt động du lịch tuân thủ các quy định về bảo vệ môi trường và bảo tồn văn hóa.
6.2. Doanh Nghiệp Du Lịch Với Trách Nhiệm Xã Hội Môi Trường
Doanh nghiệp du lịch cần nhận thức rõ trách nhiệm của mình đối với xã hội và môi trường. Cần đầu tư vào các hoạt động bảo tồn văn hóa, bảo vệ môi trường. Đồng thời, cần tạo việc làm và thu nhập ổn định cho cộng đồng địa phương. Cần có sự minh bạch trong hoạt động kinh doanh, chia sẻ lợi ích với cộng đồng một cách công bằng.
6.3. Cộng Đồng DTTS Chủ Động Tham Gia Vào Phát Triển Du Lịch
Cộng đồng cần chủ động tham gia vào quá trình phát triển du lịch, từ việc xây dựng sản phẩm du lịch đến việc quản lý và bảo vệ tài nguyên. Cần nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của du lịch bền vững. Đồng thời, cần có tiếng nói mạnh mẽ trong việc quyết định các vấn đề liên quan đến du lịch, đảm bảo quyền lợi của mình được bảo vệ.
