NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM RỐI LOẠN TRẦM CẢM Ở NGƯỜI BỆNH CAO TUỔI TĂNG HUYẾT ÁP

• Tác giả: Nguyễn Văn Thắng
• Người hướng dẫn: PTS. Nguyễn Văn Tuấn
• Trường học: Trường Đại học Y Hà Nội
• Chuyên ngành: Nội khoa (Tâm thần)
• Đề tài: Nghiên Cứu Đặc Điểm Rối Loạn Trầm Cảm ở Người Bệnh Cao Tuổi Tăng Huyết Áp
• Loại tài liệu: Luận án Tiến sĩ Y học
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Người cao tuổi
• 1.2. Giới thiệu về người cao tuổi
• 1.3. Sự lão hóa và sức khỏe thể chất ở người cao tuổi
• 1.4. Sức khỏe tâm thần ở người cao tuổi
• 1.5. Khía cạnh tâm lý xã hội ở người cao tuổi
• 1.6. Tăng huyết áp ở người cao tuổi. Giới thiệu và tăng huyết áp
• 1.7. Chẩn đoán tăng huyết áp
• 1.8. Tăng huyết áp ở người cao tuổi
• 1.9. Tiến triển và điều trị tăng huyết áp
• 1.10. Rối loạn trầm cảm ở người cao tuổi tăng huyết áp
• 1.10.1. Giới thiệu về rối loạn trầm cảm
• 1.10.2. Cơ chế bệnh sinh rối loạn trầm cảm
• 1.10.3. Đặc điểm lâm sàng của trầm cảm
• 1.10.4. Chẩn đoán trầm cảm theo ICD-10
• 1.10.5. Rối loạn trầm cảm ở người cao tuổi
• 1.10.6. Các yếu tố liên quan đến trầm cảm ở người bệnh cao tuổi tăng huyết áp
• 1.10.6.1. Giới thiệu về các yếu tố liên quan
• 1.10.6.2. Các yếu tố liên quan đến trầm cảm ở người bệnh cao tuổi tăng huyết áp
• 1.10.6.3. Tình hình nghiên cứu liên quan trầm cảm ở người cao tuổi tăng huyết áp
• 1.10.6.4. Khung lý thuyết và các yếu tố liên quan đến trầm cảm ở người cao tuổi tăng huyết áp
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Tiêu chuẩn chọn mẫu
• 2.2. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4. Các biến số và phương pháp đo lường
• 2.5. Công cụ và phương pháp thu thập dữ liệu
• 2.6. Các bước tiến hành
• 2.7. Phương pháp kiểm soát sai số
• 2.8. Phương pháp nhập và phân tích số liệu
• 2.9. Tính tự nguyện
• 2.10. Tính minh bạch
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Thông tin đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Đặc điểm nhân khẩu xã hội
• 3.3. Đặc điểm liên quan cơ thể và tâm lý người cao tuổi
• 3.4. Đặc điểm liên quan tăng huyết áp
• 3.5. Đặc điểm lâm sàng rối loạn trầm cảm và kết quả ứng dụng thang đo GDS-30 ở người bệnh cao tuổi tăng huyết áp
• 3.6. Đặc điểm lâm sàng rối loạn trầm cảm
• 3.7. Kết quả ứng dụng thang đo GDS-30 đánh giá trầm cảm ở người bệnh cao tuổi tăng huyết áp
• 3.8. Mối số yếu tố liên quan đến rối loạn trầm cảm ở người bệnh cao tuổi tăng huyết áp
• 3.9. Mối liên quan giữa trầm cảm với đặc điểm nhân khẩu xã hội
• 3.10. Trầm cảm với yếu tố tăng huyết áp
• 3.11. Trầm cảm với biến chứng tăng huyết áp, đặc điểm cơ thể và tâm lý
• 3.12. Mô hình đa biến mối liên quan giữa trầm cảm với các yếu tố
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Thông tin đối tượng nghiên cứu
• 4.2. Đặc điểm nhân khẩu xã hội
• 4.3. Đặc điểm liên quan cơ thể và tâm lý người cao tuổi
• 4.4. Đặc điểm liên quan tăng huyết áp
• 4.5. Đặc điểm lâm sàng rối loạn trầm cảm và kết quả ứng dụng thang đo GDS-30 ở người bệnh cao tuổi tăng huyết áp
• 4.6. Đặc điểm lâm sàng rối loạn trầm cảm
• 4.7. Kết quả ứng dụng thang đo GDS-30 đánh giá trầm cảm ở người bệnh cao tuổi tăng huyết áp
• 4.8. Mối số yếu tố liên quan đến rối loạn trầm cảm ở người bệnh cao tuổi tăng huyết áp
• 4.9. Trầm cảm với đặc điểm nhân khẩu xã hội
• 4.10. Trầm cảm với yếu tố tăng huyết áp
• 4.11. Trầm cảm với biến chứng tăng huyết áp, đặc điểm cơ thể và tâm lý
• 4.12. Mô hình đa biến mối liên quan giữa trầm cảm với các yếu tố
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Tóm tắt

I. Tổng Quan Về Nghiên Cứu Trầm Cảm và THA ở NCT 55

Người cao tuổi (NCT) là nhóm dân số có số lượng ngày càng tăng trên toàn cầu, đặt ra nhiều thách thức về sức khỏe, đặc biệt là các bệnh mạn tính như tăng huyết áp (THA) và rối loạn trầm cảm. THA là một bệnh lý tim mạch phổ biến ở NCT, ảnh hưởng đến hàng tỷ người trên thế giới và gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Trầm cảm, một rối loạn sức khỏe tâm thần phổ biến, cũng có tỷ lệ mắc cao ở NCT, đặc biệt là những người có bệnh lý cơ thể như THA. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng trầm cảm thường không được chẩn đoán hoặc điều trị đầy đủ ở NCT, dẫn đến chất lượng cuộc sống giảm sút và tăng tỷ lệ tử vong. Sự kết hợp giữa THA và trầm cảm ở NCT tạo ra một gánh nặng lớn cho hệ thống y tế và xã hội.

1.1. Dịch Tễ Học Trầm Cảm Người Cao Tuổi và THA

Tỷ lệ trầm cảm ở NCT dao động rộng, từ 8,9% đến 62,16% trong các nghiên cứu dựa trên cộng đồng. Tuy nhiên, tỷ lệ này thường cao hơn ở NCT có bệnh lý cơ thể như THA. Nghiên cứu của Kosana Stanetic và cs (2017) cho thấy 55,4% NCT THA mắc trầm cảm, trong khi nghiên cứu của Vishnu Ashok và cs (2019) ghi nhận tỷ lệ này là 47,3%. Những con số này cho thấy sự liên quan chặt chẽ giữa THA và trầm cảm ở NCT và tầm quan trọng của việc sàng lọc và điều trị trầm cảm ở nhóm đối tượng này.

1.2. Đặc Điểm Trầm Cảm ở Người Cao Tuổi Tăng Huyết Áp

Trầm cảm ở NCT có thể biểu hiện khác biệt so với người trẻ, với các triệu chứng thể chất như thay đổi cảm giác thèm ăn, cân nặng, táo bón và rối loạn chức năng tình dục thường gặp hơn. Điều này có thể gây khó khăn cho việc chẩn đoán, do các triệu chứng này có thể bị nhầm lẫn với các triệu chứng của bệnh lý cơ thể. Ngoài ra, các yếu tố tâm lý xã hội như cô đơn, mất mát, và thiếu sự hỗ trợ xã hội cũng có thể góp phần vào sự phát triển của trầm cảm ở NCT THA.

II. Thách Thức Trong Chẩn Đoán Trầm Cảm ở NCT Bị THA 58

Chẩn đoán trầm cảm ở người cao tuổi mắc tăng huyết áp gặp nhiều thách thức do sự chồng lấp giữa các triệu chứng của trầm cảm và THA, cũng như các bệnh lý đi kèm khác. Các triệu chứng thể chất của trầm cảm, như mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ, và thay đổi khẩu vị, có thể bị nhầm lẫn với các triệu chứng của THA hoặc các bệnh lý khác thường gặp ở người cao tuổi. Hơn nữa, người cao tuổi thường ít khi chủ động chia sẻ các vấn đề tâm lý của mình, đặc biệt là với bác sĩ, do lo ngại về sự kỳ thị hoặc thiếu hiểu biết về trầm cảm. Điều này dẫn đến việc trầm cảm thường không được phát hiện hoặc chẩn đoán muộn, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.

2.1. Các Yếu Tố Làm Khó Chẩn Đoán Trầm Cảm ở NCT THA

Nhiều yếu tố có thể làm khó khăn việc chẩn đoán trầm cảm ở NCT THA, bao gồm: Sự chồng lấp giữa các triệu chứng của trầm cảm và THA, các bệnh lý đi kèm khác, sự e ngại của NCT trong việc chia sẻ các vấn đề tâm lý, thiếu kiến thức về trầm cảm ở cả NCT và nhân viên y tế, và sự thiếu hụt các công cụ sàng lọc và chẩn đoán phù hợp cho NCT.

2.2. Tầm Quan Trọng của Sàng Lọc Trầm Cảm ở NCT Tăng Huyết Áp

Sàng lọc trầm cảm định kỳ là rất quan trọng để phát hiện sớm và điều trị kịp thời trầm cảm ở NCT THA. Các công cụ sàng lọc đơn giản và dễ sử dụng như Thang đo Trầm cảm Lão khoa (GDS) có thể được sử dụng để sàng lọc trầm cảm ở NCT trong các cơ sở y tế và cộng đồng. Việc sàng lọc trầm cảm nên được thực hiện thường xuyên, đặc biệt là ở những NCT có các yếu tố nguy cơ như THA, bệnh lý đi kèm khác, cô đơn, và thiếu sự hỗ trợ xã hội.

III. Phương Pháp Điều Trị Trầm Cảm Hiệu Quả cho NCT THA 57

Điều trị trầm cảm ở người cao tuổi tăng huyết áp đòi hỏi một phương pháp tiếp cận toàn diện, kết hợp giữa điều trị dược lý, tâm lý trị liệu, và các biện pháp hỗ trợ xã hội. Việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cần được cá nhân hóa dựa trên mức độ nghiêm trọng của trầm cảm, các bệnh lý đi kèm, và các yếu tố cá nhân khác của người bệnh. Mục tiêu của điều trị là giảm các triệu chứng trầm cảm, cải thiện chất lượng cuộc sống, và ngăn ngừa các biến chứng.

3.1. Thuốc Điều Trị Trầm Cảm An Toàn cho Người Cao Tuổi

Có nhiều loại thuốc điều trị trầm cảm an toàn và hiệu quả cho người cao tuổi, bao gồm các thuốc ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc (SSRI), các thuốc ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine (SNRI), và các thuốc chống trầm cảm khác. Việc lựa chọn thuốc cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa tâm thần, và cần theo dõi chặt chẽ các tác dụng phụ có thể xảy ra. Điều quan trọng là bắt đầu với liều thấp và tăng dần liều lượng để giảm thiểu nguy cơ tác dụng phụ.

3.2. Tâm Lý Trị Liệu và Can Thiệp Tâm Lý Hỗ Trợ NCT

Tâm lý trị liệu, như liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) và liệu pháp tương tác cá nhân (IPT), có thể giúp người cao tuổi THA đối phó với các triệu chứng trầm cảm, cải thiện kỹ năng giải quyết vấn đề, và tăng cường sự hỗ trợ xã hội. Các can thiệp tâm lý khác, như liệu pháp nhóm và liệu pháp gia đình, cũng có thể hữu ích trong việc hỗ trợ người cao tuổi và gia đình của họ đối phó với trầm cảm.

3.3. Biện Pháp Không Dùng Thuốc Hỗ Trợ Điều Trị Trầm Cảm

Bên cạnh điều trị dược lý và tâm lý, các biện pháp không dùng thuốc như tập thể dục thường xuyên, chế độ ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc, và tham gia các hoạt động xã hội cũng có thể giúp cải thiện các triệu chứng trầm cảm ở người cao tuổi THA. Việc tạo ra một môi trường sống an toàn và hỗ trợ, cũng như khuyến khích người cao tuổi tham gia các hoạt động ý nghĩa, có thể giúp tăng cường sức khỏe tâm thần và cải thiện chất lượng cuộc sống.

IV. Ứng Dụng Nghiên Cứu Đặc Điểm và Yếu Tố Liên Quan RLTC 56

Nghiên cứu này tập trung vào việc mô tả đặc điểm lâm sàng của rối loạn trầm cảm (RLTC) và phân tích các yếu tố liên quan ở người bệnh cao tuổi tăng huyết áp (THA). Việc hiểu rõ hơn về các đặc điểm và yếu tố này có thể giúp các bác sĩ lâm sàng chẩn đoán sớm và điều trị hiệu quả hơn RLTC ở NCT THA. Nghiên cứu được thực hiện tại Khoa Nội Lão học, Bệnh viện đa khoa Trung Ương Cần Thơ, trên một mẫu NCT THA.

4.1. Kết Quả Ứng Dụng Thang Đo GDS 30 Đánh Giá Trầm Cảm

Thang đo GDS-30 được sử dụng để đánh giá mức độ trầm cảm ở NCT THA tham gia nghiên cứu. Kết quả cho thấy tỷ lệ trầm cảm ở nhóm đối tượng này là khá cao. Phân tích chi tiết về các mục trong thang đo GDS-30 giúp xác định các triệu chứng trầm cảm phổ biến nhất ở NCT THA, từ đó có thể định hướng các biện pháp can thiệp phù hợp.

4.2. Phân Tích Các Yếu Tố Liên Quan Đến Rối Loạn Trầm Cảm

Nghiên cứu đã phân tích một số yếu tố nhân khẩu xã hội, yếu tố liên quan đến THA, và yếu tố liên quan đến sức khỏe thể chất và tâm lý để xác định các yếu tố liên quan đến RLTC ở NCT THA. Các yếu tố có thể bao gồm tuổi tác, giới tính, trình độ học vấn, tình trạng hôn nhân, tình trạng kinh tế, thời gian mắc THA, mức độ kiểm soát huyết áp, và sự hiện diện của các bệnh lý đi kèm.

V. Kết Luận Phòng Ngừa Trầm Cảm ở NCT Tăng Huyết Áp 55

Nghiên cứu về rối loạn trầm cảm ở người cao tuổi tăng huyết áp là một vấn đề quan trọng và cần thiết. Việc hiểu rõ các đặc điểm lâm sàng và các yếu tố liên quan đến RLTC ở NCT THA có ý nghĩa lớn trong việc cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm tỷ lệ tử vong ở nhóm đối tượng này. Cần tăng cường công tác sàng lọc, chẩn đoán sớm và điều trị hiệu quả RLTC ở NCT THA. Đồng thời, cần chú trọng đến việc phòng ngừa RLTC thông qua các biện pháp cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần, tăng cường sự hỗ trợ xã hội, và tạo ra một môi trường sống an toàn và thoải mái cho NCT.

5.1. Biện Pháp Phòng Ngừa Trầm Cảm Hiệu Quả cho NCT THA

Các biện pháp phòng ngừa trầm cảm ở NCT THA bao gồm: Duy trì một lối sống lành mạnh với chế độ ăn uống cân bằng, tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc; tham gia các hoạt động xã hội và duy trì các mối quan hệ tích cực; kiểm soát tốt huyết áp và các bệnh lý đi kèm; tìm kiếm sự hỗ trợ tâm lý khi cần thiết; và tạo ra một môi trường sống an toàn và thoải mái.

5.2. Hướng Nghiên Cứu Trầm Cảm và THA ở NCT trong Tương Lai

Trong tương lai, cần có thêm nhiều nghiên cứu về rối loạn trầm cảm ở NCT THA, đặc biệt là các nghiên cứu can thiệp để đánh giá hiệu quả của các biện pháp phòng ngừa và điều trị. Cần tập trung vào việc phát triển các công cụ sàng lọc và chẩn đoán phù hợp cho NCT, cũng như các phương pháp điều trị cá nhân hóa dựa trên đặc điểm của từng người bệnh. Ngoài ra, cần tăng cường công tác đào tạo cho nhân viên y tế về RLTC ở NCT để nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cho nhóm đối tượng này.