Quản Trị Công Ty và Hiệu Quả Tài Chính Trên Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam

Thực hành quản trị công ty tốt giúp phân bổ nguồn lực hiệu quả, đảm bảo công ty tồn tại và tạo ra lợi nhuận để đáp ứng các cam kết. Nó cũng phân công quyền và trách nhiệm cho các thành viên tham gia, đảm bảo các quy định và quy trình ra quyết định rõ ràng. QTCT tốt là công cụ hữu hiệu giúp công ty đạt được hiệu quả tốt hơn. Theo Bhagat & Bolton (2008), Core et al. (1999), QTCT có tác động tích cực đến kết quả kinh doanh của doanh nghiệp.

Nghiên cứu về quản trị công ty ở các thị trường mới nổi, trong đó có Việt Nam, còn hạn chế. Các yếu tố văn hóa, phong tục và kinh tế khác biệt so với các thị trường phát triển đòi hỏi các nghiên cứu chuyên sâu hơn. Các nghiên cứu hiện tại thường sử dụng biến đại diện (proxy) cho QTCT, như số lượng thành viên độc lập HĐQT. Tuy nhiên, việc thu thập dữ liệu cho các biến này ở Việt Nam còn gặp nhiều khó khăn, làm giảm độ tin cậy của các nghiên cứu.

Tổ chức OECD đã ban hành các quy tắc QTCT (Best Practice) từ năm 1999 và bộ quy tắc hoàn chỉnh năm 2004, cung cấp thẻ điểm (scorecard) về các phương diện khác nhau của QTCT. Tuy nhiên, ít nghiên cứu sử dụng bộ chỉ số CGI để nghiên cứu cho trường hợp của Việt Nam. Các báo cáo đánh giá về QTCT ở Việt Nam kết luận rằng Việt Nam chưa thực hiện hoàn toàn theo các nguyên tắc quản trị công ty của OECD (2004), các điều luật về QTCT chưa được tuân thủ.

Các biến đại diện như số lượng thành viên độc lập trong hội đồng quản trị, tỷ lệ sở hữu nước ngoài, hoặc tỷ lệ sở hữu của ban quản lý có ưu điểm là định lượng được. Tuy nhiên, chúng chỉ phản ánh một khía cạnh nhất định của quản trị công ty. Việc sử dụng quá nhiều biến đại diện có thể dẫn đến sự phức tạp và khó khăn trong việc giải thích kết quả. Hơn nữa, các biến này có thể không hoàn toàn phù hợp với đặc điểm riêng của thị trường Việt Nam.

Việc thu thập dữ liệu về quản trị công ty tại Việt Nam gặp nhiều khó khăn do thiếu hệ thống cơ sở dữ liệu đầy đủ và tin cậy. Thông tin về các công ty niêm yết thường không được công khai đầy đủ hoặc khó tiếp cận. Điều này đòi hỏi các nhà nghiên cứu phải thu thập dữ liệu thủ công từ nhiều nguồn khác nhau, tốn nhiều thời gian và công sức. Điều này làm giảm tính khả thi của các nghiên cứu quy mô lớn về QTCT.

Mặc dù tiêu chuẩn OECD về quản trị công ty là một khuôn khổ hữu ích, việc áp dụng chúng vào bối cảnh cụ thể của Việt Nam đòi hỏi sự điều chỉnh và thích nghi. Các yếu tố văn hóa, pháp lý và kinh tế của Việt Nam có thể ảnh hưởng đến cách thức các công ty thực hiện QTCT. Việc áp dụng một cách máy móc các tiêu chuẩn quốc tế có thể không mang lại kết quả mong muốn. Do đó cần có sự linh hoạt trong việc áp dụng các tiêu chuẩn này.

Nghiên cứu sử dụng các mô hình hồi quy như OLS (ước lượng bình phương bé nhất), FEM (các ảnh hưởng cố định) và REM (các ảnh hưởng ngẫu nhiên) để phân tích mối quan hệ giữa quản trị công ty và hiệu quả tài chính. Các mô hình này cho phép kiểm soát các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến HQTC, giúp xác định tác động riêng của QTCT. Các mô hình được sử dụng phù hợp với đặc điểm của dữ liệu bảng.

Hiện tượng nội sinh có thể xảy ra khi có mối quan hệ hai chiều giữa quản trị công ty và hiệu quả tài chính, hoặc khi có các biến số bị bỏ sót ảnh hưởng đến cả hai. Để giải quyết vấn đề này, nghiên cứu sử dụng phương pháp hồi quy hai bước (2SLS). Phương pháp này sử dụng các biến công cụ (Instrumental Variable - IV) để xác định tác động nhân quả thực sự của QTCT lên HQTC.

Nghiên cứu sử dụng các chỉ số ROA, ROE, Tobin's Q và SRD (biến động giá cổ phiếu) để đo lường hiệu quả tài chính. ROA và ROE đo lường khả năng sinh lời trên tài sản và vốn chủ sở hữu. Tobin's Q đo lường giá trị thị trường so với giá trị sổ sách. SRD đo lường mức độ rủi ro của cổ phiếu. Việc sử dụng các chỉ số đa dạng giúp đánh giá HQTC từ nhiều góc độ.

Nghiên cứu tìm thấy bằng chứng cho thấy chỉ số QTCT tổng có tác động tích cực đến hiệu quả tài chính. Các công ty có điểm QTCT cao hơn thường có ROA, ROE và Tobin's Q cao hơn. Tác động này không chỉ giới hạn trong năm hiện tại mà còn kéo dài sang các năm sau, cho thấy QTCT có tác động bền vững đến HQTC. Điều này khẳng định vai trò quan trọng của quản trị doanh nghiệp.

Chỉ số công khai minh bạch có tác động dương đến Tobin's Q, cho thấy các công ty công khai thông tin đầy đủ và minh bạch hơn thường có giá trị thị trường cao hơn. Điều này cho thấy nhà đầu tư đánh giá cao tính minh bạch và sẵn sàng trả giá cao hơn cho cổ phiếu của các công ty này. Việc nâng cao tính minh bạch có vai trò quan trọng trong việc cải thiện định giá doanh nghiệp.

Chỉ số Đối xử bình đẳng cổ đông có tác động ngược chiều với Tobin's Q, cho thấy các công ty quan tâm đến quyền lợi của cổ đông thiểu số có thể có giá trị thị trường thấp hơn. Tuy nhiên, chỉ số này lại có tác động dương đến SRD, cho thấy các công ty này có biến động giá cổ phiếu thấp hơn, tức là rủi ro tài chính thấp hơn. Điều này có thể là do các nhà đầu tư cảm thấy an tâm hơn khi đầu tư vào các công ty bảo vệ quyền lợi cổ đông.

Để nâng cao chất lượng quản trị công ty tại Việt Nam, cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý. Cần rà soát và sửa đổi các quy định hiện hành để đảm bảo tính minh bạch, rõ ràng và phù hợp với thông lệ quốc tế. Cần tăng cường các chế tài xử phạt đối với các hành vi vi phạm quy định về QTCT. Nhà nước cần chủ động xây dựng hành lang pháp lý minh bạch và rõ ràng.

Việc xây dựng các quy định tốt chỉ là một phần, quan trọng hơn là cần tăng cường công tác giám sát và thực thi. Các cơ quan quản lý nhà nước cần có đủ nguồn lực và năng lực để giám sát hoạt động của các công ty niêm yết và xử lý nghiêm các vi phạm. Cần khuyến khích các tổ chức xã hội tham gia vào quá trình giám sát.

Để cải thiện quản trị công ty, cần khuyến khích các công ty niêm yết công khai minh bạch thông tin và tăng cường trách nhiệm giải trình. Các công ty nên công bố thông tin đầy đủ, kịp thời và chính xác về hoạt động kinh doanh, tình hình tài chính và các vấn đề liên quan đến QTCT. Cần tạo ra một môi trường mà các công ty cảm thấy có trách nhiệm giải trình với cổ đông và các bên liên quan.

Các nghiên cứu cần tập trung vào việc phân tích vai trò trung gian của các yếu tố khác trong mối quan hệ giữa QTCT và HQTC. Ví dụ, liệu QTCT có tác động đến HQTC thông qua việc cải thiện hiệu quả quản lý, giảm chi phí giao dịch, hoặc thu hút vốn đầu tư? Việc hiểu rõ các yếu tố trung gian này sẽ giúp đưa ra các giải pháp hiệu quả hơn để cải thiện QTCT.

Ngoài hiệu quả tài chính, QTCT có thể ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh khác của doanh nghiệp, như đổi mới sáng tạo, trách nhiệm xã hội và phát triển bền vững. Các nghiên cứu trong tương lai nên mở rộng phạm vi nghiên cứu để xem xét tác động của QTCT đến các khía cạnh này. Điều này sẽ cung cấp một bức tranh toàn diện hơn về vai trò của QTCT trong sự phát triển của doanh nghiệp.

Để có kết quả nghiên cứu chính xác và tin cậy hơn, cần sử dụng các phương pháp phân tích phức tạp hơn. Ví dụ, các phương pháp phân tích nhân quả có thể giúp xác định mối quan hệ nhân quả thực sự giữa QTCT và HQTC. Các phương pháp phân tích phi tuyến tính có thể giúp phát hiện các mối quan hệ phức tạp giữa các biến số.