Tổng quan nghiên cứu

Phát triển kinh tế du lịch theo hướng bền vững là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch, đồng thời bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và văn hóa địa phương. Tỉnh Tuyên Quang, với diện tích hơn 5.868 km², sở hữu nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, đa dạng về cảnh quan núi non, sông hồ, hang động cùng hệ thống di tích lịch sử văn hóa đặc sắc với hơn 500 di tích, trong đó có 3 khu di tích quốc gia đặc biệt. Giai đoạn 2017-2021, lượng khách du lịch đến tỉnh tăng trưởng bình quân trên 4% mỗi năm, tổng thu từ du lịch đạt khoảng 1.674 tỷ đồng năm 2017 và tăng lên 1.750 tỷ đồng năm 2019, mặc dù chịu ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Tuy nhiên, thời gian lưu trú trung bình của khách còn thấp, chỉ khoảng 1-1,5 ngày, và cơ sở hạ tầng du lịch chưa đồng bộ, chưa đáp ứng được nhu cầu đa dạng của du khách.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng phát triển kinh tế du lịch theo hướng bền vững trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang giai đoạn 2017-2021, từ đó đề xuất các giải pháp phát triển bền vững đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các yếu tố kinh tế, xã hội và môi trường liên quan đến phát triển du lịch tại tỉnh Tuyên Quang, dựa trên số liệu thống kê, khảo sát 100 mẫu quan sát và phân tích định tính, định lượng.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương xây dựng chiến lược phát triển du lịch bền vững, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế, bảo tồn tài nguyên và phát huy giá trị văn hóa đặc trưng của tỉnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển bền vững, đặc biệt là khái niệm phát triển bền vững của Hội đồng Thế giới về Môi trường và Phát triển (WCED) và Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO). Phát triển kinh tế du lịch bền vững được hiểu là sự tăng trưởng về số lượng và chất lượng khách du lịch, doanh thu du lịch mà không làm tổn hại đến tài nguyên môi trường và nhu cầu của các thế hệ tương lai.

Ba trụ cột chính của phát triển bền vững được áp dụng gồm:

  • Kinh tế: Tăng trưởng ổn định về khách du lịch, doanh thu, GDP du lịch, tạo việc làm và phát triển cơ sở vật chất kỹ thuật.
  • Xã hội: Thu hút sự tham gia của cộng đồng địa phương, bảo tồn văn hóa, nâng cao chất lượng cuộc sống và đảm bảo công bằng xã hội.
  • Môi trường: Bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, giảm thiểu ô nhiễm, duy trì đa dạng sinh học và phát triển du lịch thân thiện môi trường.

Các khái niệm chuyên ngành như kinh tế du lịch, du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng, du lịch văn hóa, du lịch tâm linh cũng được làm rõ để làm cơ sở phân tích.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu:

    • Dữ liệu thứ cấp thu thập từ các văn bản pháp luật, nghị quyết, báo cáo của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Tuyên Quang, Cục Thống kê tỉnh, các nghiên cứu trước đây và tài liệu chuyên ngành.
    • Dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 100 mẫu quan sát gồm nhà đầu tư du lịch, cán bộ lãnh đạo các ban ngành, hộ dân có và không có thu nhập từ du lịch, khách du lịch. Bộ câu hỏi khảo sát được thiết kế theo thang đo Likert 5 mức độ.

  • Phương pháp phân tích:

    • Phân tích thống kê mô tả (tỷ lệ, trung bình, tăng trưởng phần trăm) để đánh giá thực trạng phát triển du lịch.
    • Phân tích định tính qua phỏng vấn chuyên gia, nhà quản lý và các bên liên quan để làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp.
    • So sánh các chỉ tiêu phát triển du lịch với các tỉnh lân cận và các tiêu chuẩn phát triển bền vững.

  • Timeline nghiên cứu:

    • Thu thập và xử lý dữ liệu giai đoạn 2017-2021.
    • Phân tích và đánh giá thực trạng trong năm 2022.
    • Đề xuất giải pháp và hoàn thiện luận văn trong năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng khách du lịch và doanh thu:

    • Lượng khách du lịch tăng bình quân 4,85%/năm giai đoạn 2017-2021, đạt khoảng 1,6 triệu lượt khách năm 2019.
    • Tổng thu từ du lịch tăng từ 1.135 tỷ đồng năm 2015 lên 1.750 tỷ đồng năm 2019, tăng trưởng bình quân 5,2%/năm.
    • Khách quốc tế chiếm khoảng 2% tổng lượt khách, chủ yếu từ Pháp, Hàn Quốc, Trung Quốc, Nhật Bản.

  2. Cơ sở vật chất kỹ thuật và nguồn nhân lực:

    • Số cơ sở lưu trú tăng từ 255 khách sạn, nhà nghỉ năm 2017 lên 310 năm 2021; có 33 khách sạn đạt từ 1 đến 4 sao.
    • Công suất sử dụng phòng đạt khoảng 45-50%, có xu hướng tăng.
    • Lao động du lịch tăng 49% so với năm 2015, trong đó 66% là nữ, 68% trong độ tuổi 24-40.
    • Tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề đạt trên 65%, nhưng chỉ 15% có trình độ ngoại ngữ.

  3. Thời gian lưu trú và chi tiêu của khách:

    • Thời gian lưu trú trung bình thấp, chỉ khoảng 1-1,5 ngày, thấp hơn mức trung bình cả nước.
    • Mức chi tiêu của khách còn thấp, chủ yếu là khách nội địa đi trong ngày.

  4. Tác động môi trường và quản lý tài nguyên:

    • Lượng rác thải từ du lịch tăng 47% từ 85 tấn năm 2018 lên 125 tấn năm 2021.
    • Nước thải tăng 41%, chưa được xử lý triệt để, gây ô nhiễm nguồn nước tại một số điểm du lịch.
    • Công tác quản lý tài nguyên còn chồng chéo, khai thác chưa bền vững, đặc biệt tại khu suối khoáng Mỹ Lâm.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng về lượng khách và doanh thu cho thấy kinh tế du lịch Tuyên Quang đang phát triển đúng hướng, tuy nhiên chất lượng tăng trưởng còn hạn chế do thời gian lưu trú ngắn và chi tiêu thấp. Điều này phản ánh sản phẩm du lịch chưa đa dạng, chưa có thương hiệu đặc trưng đủ sức giữ chân khách. Cơ sở vật chất kỹ thuật và nguồn nhân lực tuy có cải thiện nhưng chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển bền vững, đặc biệt là trình độ ngoại ngữ và kỹ năng chuyên môn còn yếu.

Môi trường du lịch đang chịu áp lực gia tăng chất thải, trong khi công tác quản lý và xử lý chưa hiệu quả, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng lâu dài đến tài nguyên thiên nhiên. Việc thiếu sự phối hợp liên ngành và nhận thức chưa đầy đủ về phát triển bền vững là nguyên nhân chính dẫn đến các hạn chế này.

So sánh với các tỉnh Phú Thọ và Hòa Bình, Tuyên Quang còn nhiều điểm yếu về hạ tầng, đa dạng sản phẩm và thu hút đầu tư. Tuy nhiên, tỉnh có lợi thế về tài nguyên thiên nhiên và văn hóa đặc sắc, nếu được khai thác và quản lý tốt sẽ tạo đà phát triển bền vững.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng khách du lịch, cơ cấu thị trường khách quốc tế, biểu đồ thu từ các hoạt động du lịch, và bảng thống kê lượng chất thải để minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đa dạng hóa sản phẩm du lịch đặc trưng

    • Phát triển các tour du lịch lịch sử cách mạng, du lịch sinh thái hồ Na Hang, du lịch cộng đồng tại các làng văn hóa dân tộc.
    • Xây dựng sản phẩm du lịch mạo hiểm, thể thao cao cấp, du lịch nghỉ dưỡng suối khoáng Mỹ Lâm.
    • Thời gian thực hiện: 2022-2025. Chủ thể: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp doanh nghiệp.

  2. Nâng cao chất lượng cơ sở vật chất và dịch vụ

    • Đầu tư xây dựng khách sạn 3-4 sao tại thành phố Tuyên Quang, cải thiện công suất sử dụng phòng.
    • Phát triển hệ thống vui chơi giải trí, nhà hàng, dịch vụ vận chuyển chuyên nghiệp.
    • Thời gian thực hiện: 2022-2025. Chủ thể: Nhà đầu tư, chính quyền địa phương.

  3. Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực du lịch

    • Tăng cường đào tạo ngoại ngữ, kỹ năng nghiệp vụ cho lao động du lịch, đặc biệt hướng dẫn viên.
    • Hợp tác với các trường đại học, tổ chức đào tạo chuyên sâu.
    • Thời gian thực hiện: 2022-2025. Chủ thể: Sở Lao động, Trường Đại học Tân Trào.

  4. Tăng cường xúc tiến quảng bá và liên kết vùng

    • Xây dựng kế hoạch quảng bá chuyên nghiệp, ứng dụng công nghệ thông tin, tổ chức sự kiện du lịch.
    • Liên kết với các tỉnh miền núi phía Bắc và quốc tế để mở rộng thị trường khách.
    • Thời gian thực hiện: 2022-2025. Chủ thể: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Hiệp hội Du lịch.

  5. Quản lý và bảo vệ tài nguyên môi trường

    • Thực hiện đánh giá tác động môi trường nghiêm ngặt cho các dự án du lịch.
    • Xây dựng hệ thống xử lý rác thải, nước thải đạt chuẩn tại các khu du lịch.
    • Tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường.
    • Thời gian thực hiện: 2022-2025. Chủ thể: UBND tỉnh, Sở Tài nguyên Môi trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý và hoạch định chính sách

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách phát triển du lịch bền vững, quy hoạch và quản lý tài nguyên hiệu quả.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch phát triển du lịch tỉnh, điều chỉnh chính sách ưu đãi đầu tư.

  2. Doanh nghiệp du lịch và nhà đầu tư

    • Lợi ích: Hiểu rõ tiềm năng, xu hướng thị trường và các giải pháp phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng.
    • Use case: Lập dự án đầu tư khách sạn, khu nghỉ dưỡng, dịch vụ du lịch cộng đồng.

  3. Cơ quan nghiên cứu và đào tạo

    • Lợi ích: Tài liệu tham khảo cho nghiên cứu phát triển du lịch bền vững, đào tạo nguồn nhân lực du lịch.
    • Use case: Thiết kế chương trình đào tạo, nghiên cứu chuyên sâu về phát triển du lịch.

  4. Cộng đồng địa phương và các tổ chức phi chính phủ

    • Lợi ích: Nâng cao nhận thức về vai trò của cộng đồng trong phát triển du lịch, bảo vệ tài nguyên và văn hóa.
    • Use case: Tham gia quản lý, phát triển du lịch cộng đồng, bảo tồn di sản văn hóa.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phát triển kinh tế du lịch bền vững là gì?
    Phát triển kinh tế du lịch bền vững là sự tăng trưởng về số lượng và chất lượng khách du lịch, doanh thu mà không làm tổn hại đến tài nguyên môi trường và nhu cầu của các thế hệ tương lai, đảm bảo hài hòa giữa kinh tế, xã hội và môi trường.

  2. Tại sao Tuyên Quang cần phát triển du lịch theo hướng bền vững?
    Tuyên Quang có tiềm năng lớn về tài nguyên thiên nhiên và văn hóa nhưng cơ sở hạ tầng còn hạn chế, thời gian lưu trú ngắn, môi trường có nguy cơ bị ảnh hưởng. Phát triển bền vững giúp bảo tồn tài nguyên, nâng cao hiệu quả kinh tế và cải thiện đời sống cộng đồng.

  3. Những khó khăn chính trong phát triển du lịch Tuyên Quang hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm thời gian lưu trú ngắn, chi tiêu thấp, cơ sở vật chất chưa đồng bộ, nguồn nhân lực thiếu kỹ năng, quản lý tài nguyên chưa hiệu quả và ảnh hưởng của dịch Covid-19.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch?
    Đào tạo chuyên sâu về ngoại ngữ, nghiệp vụ du lịch, hợp tác với các trường đại học, tổ chức bồi dưỡng kỹ năng thực tế và tăng cường đầu tư cơ sở vật chất phục vụ đào tạo.

  5. Các giải pháp bảo vệ môi trường trong phát triển du lịch là gì?
    Bao gồm đánh giá tác động môi trường nghiêm ngặt, xây dựng hệ thống xử lý rác thải, nước thải đạt chuẩn, tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng và quản lý chặt chẽ các khu du lịch.

Kết luận

  • Phát triển kinh tế du lịch bền vững là yêu cầu cấp thiết để khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch tỉnh Tuyên Quang, đồng thời bảo vệ tài nguyên và văn hóa địa phương.
  • Giai đoạn 2017-2021, du lịch Tuyên Quang có sự tăng trưởng ổn định về lượng khách và doanh thu, tuy nhiên còn nhiều hạn chế về thời gian lưu trú, cơ sở vật chất và quản lý môi trường.
  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận, phân tích thực trạng và rút ra bài học kinh nghiệm từ các địa phương lân cận để đề xuất các giải pháp phát triển bền vững.
  • Các giải pháp tập trung vào đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng dịch vụ, đào tạo nguồn nhân lực, xúc tiến quảng bá và bảo vệ môi trường.
  • Để thực hiện hiệu quả, cần sự phối hợp đồng bộ của các cấp chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng, đồng thời thích ứng linh hoạt với diễn biến dịch bệnh trong giai đoạn tới.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý và doanh nghiệp cần áp dụng các giải pháp đề xuất, tăng cường đầu tư và nâng cao năng lực quản lý để phát triển du lịch Tuyên Quang trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, bền vững và có sức cạnh tranh cao.