Tổng quan nghiên cứu

Nền kinh tế hiện nay đang phát triển mạnh mẽ, kéo theo nhu cầu sử dụng năng lượng ngày càng tăng. Tuy nhiên, các nguồn năng lượng hóa thạch như than đá, khí đốt, dầu mỏ đang dần cạn kiệt và gây ra nhiều tác động tiêu cực đến môi trường. Theo báo cáo của ngành, việc sử dụng nhiên liệu sinh học như xăng sinh học E5 được xem là giải pháp bền vững nhằm giảm thiểu ô nhiễm và bảo vệ môi trường. Tại Việt Nam, xăng sinh học E5 được triển khai thí điểm từ năm 2014 tại 7 tỉnh thành, trong đó có tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, và chính thức áp dụng rộng rãi từ năm 2015. Tuy nhiên, tỷ lệ tiêu thụ xăng E5 tại một số địa phương, bao gồm Bà Rịa-Vũng Tàu, vẫn còn thấp và có xu hướng giảm, ví dụ như tỷ trọng tiêu thụ xăng E5 tại Saigon Petro giảm từ 30,06% năm 2018 xuống còn 16,95% trong bảy tháng đầu năm 2020.

Luận văn tập trung nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định chấp nhận sử dụng xăng sinh học E5 của người dân tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, với mục tiêu xác định các yếu tố tác động, đo lường mức độ ảnh hưởng và đề xuất các hàm ý quản trị nhằm gia tăng số lượng người tiêu dùng sử dụng xăng E5. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 5 đến tháng 6 năm 2020, với phạm vi khảo sát tại tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu và các cơ quan quản lý nhà nước xây dựng chiến lược phát triển thị trường xăng sinh học, góp phần thúc đẩy phát triển năng lượng xanh, bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về hành vi tiêu dùng và chấp nhận công nghệ, bao gồm:

  • Mô hình Hành động Hợp lý (TRA): Giải thích ý định hành vi dựa trên thái độ và chuẩn chủ quan của người tiêu dùng.
  • Mô hình Hành vi Dự định (TPB): Mở rộng TRA bằng cách bổ sung yếu tố kiểm soát hành vi nhận thức, giúp dự đoán chính xác hơn hành vi thực tế.
  • Mô hình Chấp nhận Công nghệ (TAM): Tập trung vào nhận thức về tính hữu ích và tính dễ sử dụng của sản phẩm công nghệ mới.
  • Mô hình C-TAM-TPB: Kết hợp TAM và TPB để bổ sung các yếu tố xã hội và kiểm soát hành vi trong việc chấp nhận công nghệ.

Các khái niệm chính được nghiên cứu gồm: Dễ tiếp cận, Nhận thức sự hữu ích, Chi phí, Chuẩn chủ quan, Lời truyền miệng, và Chính sách. Những yếu tố này được xác định dựa trên tổng hợp các nghiên cứu trước đây và điều chỉnh phù hợp với bối cảnh sử dụng xăng sinh học E5 tại tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp giữa nghiên cứu định tính và định lượng:

  • Nghiên cứu định tính: Thảo luận nhóm với 5 chuyên gia trong lĩnh vực xăng dầu và 5 người tiêu dùng xăng sinh học E5 nhằm phát hiện các yếu tố mới, điều chỉnh thang đo và kiểm tra tính rõ ràng của các biến quan sát.
  • Nghiên cứu định lượng: Thu thập dữ liệu từ 240 phiếu khảo sát người tiêu dùng tại tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, trong đó 220 mẫu hợp lệ được phân tích bằng phần mềm SPSS 20.0.

Quy trình phân tích dữ liệu bao gồm kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc các yếu tố, phân tích hồi quy bội để đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến quyết định sử dụng xăng sinh học E5. Ngoài ra, kiểm định sự khác biệt về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố theo đặc điểm nhân khẩu học được thực hiện bằng T-test và ANOVA.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức sự hữu ích là yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất đến quyết định sử dụng xăng sinh học E5 với hệ số hồi quy β = 0.593, cho thấy người tiêu dùng đánh giá cao lợi ích về hiệu suất và môi trường khi sử dụng sản phẩm này.
  2. Dễ tiếp cận đứng thứ hai với β = 0.457, phản ánh tầm quan trọng của việc người tiêu dùng dễ dàng tìm mua và tiếp cận thông tin về xăng E5 tại các cửa hàng xăng dầu.
  3. Chuẩn chủ quan có ảnh hưởng vừa phải với β = 0.198, cho thấy sự tác động của gia đình, bạn bè và đồng nghiệp trong việc hình thành quyết định sử dụng xăng sinh học.
  4. Lời truyền miệng có ảnh hưởng nhỏ hơn với β = 0.082, thể hiện vai trò của các nhận xét, đánh giá từ người tiêu dùng khác và các kênh truyền thông.
  5. Chính sách cũng đóng vai trò hỗ trợ trong việc thúc đẩy sử dụng xăng E5, mặc dù mức độ ảnh hưởng không được nêu rõ cụ thể trong số liệu hồi quy.

Mô hình hồi quy bội cho thấy các yếu tố trên giải thích một phần đáng kể sự biến thiên trong quyết định sử dụng xăng sinh học E5 của người dân tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu. Kết quả phân tích nhân tố và hồi quy được trình bày chi tiết qua bảng hệ số hồi quy và biểu đồ tần số phần dư chuẩn hóa, minh họa tính phù hợp và độ tin cậy của mô hình.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính khiến nhận thức sự hữu ích có ảnh hưởng lớn là do người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến lợi ích kinh tế và môi trường khi lựa chọn nhiên liệu. Dễ tiếp cận cũng là yếu tố quan trọng vì nếu người tiêu dùng không thể dễ dàng mua được xăng E5 hoặc không có đủ thông tin, họ sẽ không ưu tiên sử dụng sản phẩm này. Chuẩn chủ quan và lời truyền miệng phản ánh ảnh hưởng xã hội và truyền thông, phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy yếu tố xã hội có vai trò trong quyết định tiêu dùng.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, kết quả tương đồng về các yếu tố ảnh hưởng nhưng mức độ tác động có sự khác biệt do đặc điểm kinh tế - xã hội và hạ tầng phân phối tại từng vùng. Ý nghĩa của nghiên cứu là cung cấp cơ sở khoa học để các doanh nghiệp và cơ quan quản lý xây dựng chiến lược phát triển thị trường xăng sinh học E5 phù hợp với đặc thù địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức sự hữu ích: Triển khai các chiến dịch quảng bá, giới thiệu lợi ích kinh tế và môi trường của xăng E5 nhằm nâng cao nhận thức người tiêu dùng trong vòng 6-12 tháng tới, do các cơ quan quản lý và doanh nghiệp xăng dầu phối hợp thực hiện.
  2. Mở rộng và cải thiện hệ thống phân phối: Đảm bảo xăng E5 có mặt tại nhiều cửa hàng xăng dầu, đặc biệt tại các khu vực dân cư đông đúc, nhằm tăng khả năng tiếp cận trong 12 tháng tới, do các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu chịu trách nhiệm.
  3. Khuyến khích sự ủng hộ từ cộng đồng và nhóm xã hội: Tổ chức các chương trình khuyến mãi, sự kiện trải nghiệm sản phẩm để tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực từ gia đình, bạn bè và đồng nghiệp trong 6 tháng tới, do các doanh nghiệp và tổ chức cộng đồng phối hợp thực hiện.
  4. Hoàn thiện chính sách hỗ trợ và ưu đãi: Đề xuất các chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ giá hoặc trợ giá cho người tiêu dùng sử dụng xăng E5, đồng thời tăng cường tuyên truyền chính sách trong 1-2 năm tới, do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền triển khai.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu: Nghiên cứu giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng xăng sinh học E5, từ đó xây dựng chiến lược marketing và phân phối hiệu quả.
  2. Cơ quan quản lý nhà nước về năng lượng và môi trường: Cung cấp cơ sở khoa học để thiết kế chính sách phát triển nhiên liệu sinh học, thúc đẩy sử dụng năng lượng xanh, giảm ô nhiễm môi trường.
  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, marketing và năng lượng: Là tài liệu tham khảo về mô hình nghiên cứu hành vi tiêu dùng và ứng dụng các lý thuyết hành vi trong lĩnh vực năng lượng tái tạo.
  4. Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng môi trường: Hỗ trợ xây dựng các chương trình tuyên truyền, vận động người dân sử dụng nhiên liệu thân thiện với môi trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Xăng sinh học E5 là gì?
    Xăng E5 là hỗn hợp gồm 95% xăng truyền thống và 5% ethanol sinh học, giúp giảm khí thải độc hại và tăng hiệu suất động cơ.

  2. Tại sao người dân chưa ưu tiên sử dụng xăng E5?
    Nguyên nhân chính là do nhận thức về lợi ích chưa cao, khó tiếp cận sản phẩm và ảnh hưởng từ các yếu tố xã hội chưa đủ mạnh.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến quyết định sử dụng xăng E5?
    Bao gồm nhận thức sự hữu ích, dễ tiếp cận, chuẩn chủ quan, lời truyền miệng và chính sách hỗ trợ.

  4. Làm thế nào để tăng tỷ lệ sử dụng xăng E5?
    Cần tăng cường truyền thông, mở rộng hệ thống phân phối, khuyến khích sự ủng hộ xã hội và hoàn thiện chính sách ưu đãi.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng ở đâu ngoài Bà Rịa-Vũng Tàu?
    Các kết quả và đề xuất có thể tham khảo để áp dụng tại các tỉnh thành khác có điều kiện kinh tế và hạ tầng tương tự.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định 6 yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định sử dụng xăng sinh học E5 của người dân tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, trong đó nhận thức sự hữu ích và dễ tiếp cận là hai yếu tố quan trọng nhất.
  • Phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng với 220 mẫu khảo sát đảm bảo độ tin cậy và tính đại diện.
  • Kết quả phân tích hồi quy bội cho thấy mô hình phù hợp và có ý nghĩa thực tiễn trong việc giải thích hành vi tiêu dùng xăng E5.
  • Đề xuất các giải pháp quản trị nhằm nâng cao nhận thức, cải thiện hệ thống phân phối, thúc đẩy ảnh hưởng xã hội và hoàn thiện chính sách hỗ trợ.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời mở rộng nghiên cứu tại các địa phương khác.

Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích cho các doanh nghiệp, cơ quan quản lý và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và quản trị kinh doanh. Để góp phần phát triển bền vững, các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ trong việc thúc đẩy sử dụng xăng sinh học E5.