Nghiên cứu nhận thức của giáo viên trung học về việc sử dụng sách giáo khoa tiếng Anh lớp 10 để phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh EFL: Thách thức hay cơ hội?

• Tác giả: Nguyễn Thị Hiền
• Người hướng dẫn: PGS. Trương Viên
• Trường học: Đại Học Huế
• Chuyên ngành: Lý Luận Và Phương Pháp Dạy Học Bộ Môn Tiếng Anh
• Đề tài: Nghiên Cứu Nhận Thức Của Giáo Viên Về Việc Sử Dụng Sách Giáo Khoa Tiếng Anh Lớp 10 Để Phát Triển Năng Lực Ngữ Dụng Cho Học Sinh EFL
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: Huế

• STATEMENT OF AUTHORSHIP
• ABSTRACT
• ACKNOWLEDGEMENTS
• TABLE OF CONTENT
• LIST OF TABLES
• LIST OF FIGURES
• 1. CHƯƠNG 1: INTRODUCTION
• 1.1. Background of the study
• 1.2. Rationale for the study
• 1.3. The aims and research questions of the study
• 1.4. Significance of the study
• 1.5. Scope of the study
• 1.6. Organization of the study
• 2. CHƯƠNG 2: LITERATURE REVIEW
• 2.1. Models of Communicative Competence
• 2.2. The importance of teaching pragmatics
• 2.3. Teachability of pragmatics in EFL setting
• 2.4. Describing speech acts
• 2.5. Speech acts of apologies
• 2.6. Speech acts of compliments
• 2.7. Speech acts of complaints
• 2.8. Speech acts of refusals
• 2.9. Speech acts of requests
• 2.10. Speech acts of gratitude/thanks
• 2.11. Role of teachers‘ uses of textbooks in developing pragmatic competence for EFL students
• 2.12. Significance of teachers‘ perceptions
• 2.13. Related studies on pragmatic competence instruction in textbooks
• 2.14. Design of the study. Semi-structured focus group interviews
• 2.15. Validity and reliability
• 4. CHƯƠNG 4: FINDINGS AND DISCUSSION
• 4.1. Pragmatic Content Analysis of the 10th grade English Textbook
• 4.2. The quantity of pragmatic contents presented in 10th grade English textbook
• 4.3. The quality of pragmatic contents presented in 10th grade English textbook
• 4.4. Teachers‘ perceptions of the necessity of developing pragmatic competence for EFL students
• 4.5. Teachers‘ views of using the pragmatic contents presented in 10th grade English textbook to develop pragmatic competence for EFL students
• 4.6. Teachers‘ views of the quantity of the pragmatic contents presented in 10th grade English textbook
• 4.7. Teachers‘ point of views on the availability of the pragmatic contents presented in 10th grade English textbook
• 4.8. Teachers‘ point of views on the amount of the pragmatic contents presented in 10th grade English textbook
• 4.9. Teachers‘ point of views on the variety of the pragmatic contents presented in 10th grade English textbook
• 4.10. Teachers‘ views about the quality of the pragmatic contents presented in 10th grade English textbook
• 4.11. Teachers‘ point of views on the semantic features of the pragmatic contents presented in 10th grade English textbook
• 4.12. Teachers‘ point of views on the samples, meta-pragmatic information and the explanation of the pragmatic contents presented in 10th grade English textbook
• 4.13. Teachers‘ point of views on the distribution of the pragmatic contents in 10th grade English textbook
• 4.14. Teachers‘ views of the quantity and quality of the pragmatic contents presented in 10th grade English textbook
• 4.15. General perceptions of teachers on using the pragmatic aspects presented in 10th grade English textbook
• 4.16. The challenges and opportunities of using 10th grade English textbook to develop pragmatic competence for EFL students
• 4.17. Challenges of using 10th grade English textbook to develop pragmatic competence for EFL students
• 4.18. Teachers‘ views on some extra activities to maximize the impact of textbook on developing pragmatic competence for EFL students - opportunities for develop pragmatic competence for students
• 5. CHƯƠNG 5: CONCLUSION AND IMPLICATIONS
• 5.1. For textbook writers
• 5.2. For EFL teachers
• 5.3. For the Department of Education and Training, the Ministry of Education and Training
• 5.4. For the University of Foreign Languages/ the training centers
• 5.5. Suggestions for further research
• ABBREVIATIONS

I. Tổng Quan Về Nghiên Cứu Sách Giáo Khoa Tiếng Anh Lớp 10

Năng lực ngữ dụng là yếu tố then chốt cho giao tiếp hiệu quả và là một phần cốt lõi của năng lực giao tiếp (Bachman, 1990). Do đó, việc phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh là vô cùng cần thiết. Trong bối cảnh dạy và học tiếng Anh như một ngoại ngữ (EFL), sách giáo khoa và cách giáo viên sử dụng sách giáo khoa đóng vai trò chính trong sự phát triển năng lực ngữ dụng của học sinh. Vì lý do này, việc nghiên cứu nhận thức của giáo viên về việc sử dụng sách giáo khoa để phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh là rất quan trọng. Nghiên cứu này khảo sát cách hành vi ngôn ngữ được trình bày về mặt ngôn ngữ trong sách giáo khoa tiếng Anh lớp 10 và cách giáo viên cảm nhận việc sử dụng những hành vi ngôn ngữ này để phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh EFL.

1.1. Tầm Quan Trọng Của Năng Lực Ngữ Dụng Trong EFL

Năng lực ngữ dụng là một thành phần thiết yếu của năng lực giao tiếp, cho phép người học sử dụng ngôn ngữ một cách phù hợp trong các tình huống xã hội khác nhau (Canale, 1983; Leech, 1983; Thomas, 1983; Bachman, 1990). Trong bối cảnh EFL, nơi học sinh có ít cơ hội tiếp xúc với ngôn ngữ một cách tự nhiên, việc phát triển năng lực ngữ dụng thông qua tài liệu giảng dạy, đặc biệt là sách giáo khoa, trở nên vô cùng quan trọng. Nghiên cứu này nhằm khám phá vai trò của sách giáo khoa tiếng Anh lớp 10 trong việc hỗ trợ giáo viên phát triển khả năng này cho học sinh.

1.2. Vai Trò Của Sách Giáo Khoa Tiếng Anh Lớp 10 Trong Dạy EFL

Sách giáo khoa đóng vai trò trung tâm trong chương trình giảng dạy tiếng Anh, đặc biệt trong môi trường EFL (Vellenga, 2004). Nó cung cấp nguồn đầu vào ngôn ngữ chính, có thể là duy nhất, và là cơ sở cho việc luyện tập ngôn ngữ cả trong và ngoài lớp học (Richards, 2005). Do đó, chất lượng và nội dung của sách giáo khoa có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển ngôn ngữ của học sinh. Nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá cách sách giáo khoa tiếng Anh lớp 10 hiện hành hỗ trợ việc phát triển năng lực ngữ dụng.

II. Thách Thức Cơ Hội Giáo Viên Sử Dụng SGK Lớp 10 EFL

Sách giáo khoa tiếng Anh lớp 10 không phải lúc nào cũng là nguồn tài liệu ngôn ngữ đáng tin cậy hoặc nguồn cung cấp thông tin ngữ dụng đáng tin cậy cho giáo viên. Giáo viên thừa nhận rằng chỉ sử dụng sách giáo khoa là không đủ để phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh EFL một cách hiệu quả; cần có các hoạt động bổ sung và tài liệu hỗ trợ. Họ cũng đề xuất một số hoạt động trong lớp học để khắc phục những thiếu sót của sách giáo khoa. Việc sử dụng sách giáo khoa để phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh EFL có những thách thức cũng như cơ hội. Tuy nhiên, đó là thách thức hay cơ hội tùy thuộc vào thái độ của mỗi giáo viên.

2.1. Thiếu Hụt Về Số Lượng Chất Lượng Nội Dung Ngữ Dụng

Kết quả nghiên cứu cho thấy nội dung ngữ dụng được trình bày trong sách giáo khoa lớp 10 là không đủ về số lượng và kém về chất lượng. Điều này có thể gây khó khăn cho giáo viên trong việc cung cấp cho học sinh những trải nghiệm thực tế và đa dạng về cách sử dụng ngôn ngữ trong các tình huống giao tiếp khác nhau. Cần có những nỗ lực để cải thiện nội dung ngữ dụng trong sách giáo khoa, đảm bảo tính đầy đủ và phù hợp với nhu cầu của học sinh.

2.2. Sự Cần Thiết Của Các Hoạt Động Bổ Trợ Ngữ Dụng

Giáo viên nhận thấy rằng chỉ dựa vào sách giáo khoa là không đủ để phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh một cách hiệu quả. Do đó, họ cần sử dụng các hoạt động bổ trợ và tài liệu hỗ trợ để cung cấp thêm cơ hội cho học sinh luyện tập và áp dụng kiến thức ngữ dụng. Những hoạt động này có thể bao gồm các trò chơi nhập vai, phân tích các tình huống giao tiếp thực tế, hoặc sử dụng các nguồn tài liệu như video và podcast.

2.3. Quan Điểm Khác Nhau Của Giáo Viên Về Sách Giáo Khoa

Nghiên cứu chỉ ra rằng việc sử dụng sách giáo khoa để phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh EFL có thể là thách thức hoặc cơ hội, tùy thuộc vào quan điểm của mỗi giáo viên. Những giáo viên có thái độ tích cực và chủ động tìm kiếm các giải pháp để khắc phục những hạn chế của sách giáo khoa thường có thể tận dụng nó để tạo ra những bài học ngữ dụng hiệu quả. Ngược lại, những giáo viên phụ thuộc quá nhiều vào sách giáo khoa có thể gặp khó khăn trong việc phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh.

III. Đánh Giá Nội Dung Ngữ Dụng Trong Sách Giáo Khoa Lớp 10

Nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá nội dung ngữ dụng trong sách giáo khoa tiếng Anh lớp 10 hiện hành. Cụ thể, nó xem xét cách các hành vi ngôn ngữ (speech acts) được trình bày về mặt ngôn ngữ và cách giáo viên nhận thức việc sử dụng các hành vi ngôn ngữ này để phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh. Việc phân tích này giúp xác định những điểm mạnh và điểm yếu của sách giáo khoa trong việc hỗ trợ việc dạy và học năng lực ngữ dụng.

3.1. Phân Tích Số Lượng Nội Dung Ngữ Dụng Trong Sách

Số lượng nội dung ngữ dụng được trình bày trong sách giáo khoa là một yếu tố quan trọng cần xem xét. Nếu số lượng nội dung quá ít, học sinh có thể không có đủ cơ hội để làm quen và luyện tập các kỹ năng ngữ dụng. Nghiên cứu này đánh giá mức độ bao phủ của các hành vi ngôn ngữ khác nhau trong sách giáo khoa, chẳng hạn như lời xin lỗi, lời khen ngợi, lời phàn nàn và lời từ chối.

3.2. Đánh Giá Chất Lượng Nội Dung Ngữ Dụng Trong Sách

Chất lượng nội dung ngữ dụng cũng quan trọng không kém số lượng. Nội dung cần phải chính xác, phù hợp với ngữ cảnh và dễ hiểu đối với học sinh. Nghiên cứu này xem xét các yếu tố như tính xác thực của các ví dụ, sự rõ ràng của các giải thích và tính đa dạng của các tình huống giao tiếp được trình bày.

IV. Nghiên Cứu Nhận Thức Của Giáo Viên Về Năng Lực Ngữ Dụng EFL

Nghiên cứu này khảo sát nhận thức của giáo viên về tầm quan trọng của việc phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh EFL. Giáo viên được hỏi về quan điểm của họ về sự cần thiết của việc giảng dạy các kỹ năng ngữ dụng, cũng như những khó khăn và thách thức mà họ gặp phải trong quá trình này. Kết quả nghiên cứu cung cấp thông tin giá trị về nhu cầu đào tạo và hỗ trợ giáo viên trong việc giảng dạy năng lực ngữ dụng.

4.1. Tầm Quan Trọng Của Việc Phát Triển Năng Lực Ngữ Dụng

Giáo viên thường nhận thức được tầm quan trọng của việc phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh EFL, vì nó cho phép học sinh giao tiếp hiệu quả và phù hợp trong các tình huống thực tế. Tuy nhiên, không phải giáo viên nào cũng cảm thấy tự tin và được trang bị đầy đủ để giảng dạy các kỹ năng này.

4.2. Thách Thức Trong Việc Dạy Năng Lực Ngữ Dụng EFL

Giáo viên có thể gặp phải nhiều thách thức trong việc giảng dạy năng lực ngữ dụng, chẳng hạn như thiếu tài liệu giảng dạy phù hợp, thiếu kinh nghiệm và kiến thức về ngữ dụng, và khó khăn trong việc đánh giá năng lực ngữ dụng của học sinh. Nghiên cứu này khám phá những thách thức này và đề xuất các giải pháp để hỗ trợ giáo viên.

V. Giải Pháp Ứng Dụng Phát Triển Năng Lực Ngữ Dụng EFL

Nghiên cứu đề xuất một số giải pháp và ứng dụng thực tiễn để cải thiện việc giảng dạy và học tập năng lực ngữ dụng trong môi trường EFL. Các giải pháp này bao gồm việc cải thiện nội dung ngữ dụng trong sách giáo khoa, cung cấp cho giáo viên các khóa đào tạo và tài liệu hỗ trợ, và khuyến khích giáo viên sử dụng các phương pháp giảng dạy sáng tạo và hiệu quả.

5.1. Đề Xuất Cải Thiện Sách Giáo Khoa Tiếng Anh Lớp 10

Các nhà biên soạn sách giáo khoa nên xem xét việc bổ sung thêm nội dung ngữ dụng, đảm bảo tính chính xác và phù hợp với ngữ cảnh của các ví dụ, và cung cấp các giải thích rõ ràng và dễ hiểu. Sách giáo khoa cũng nên bao gồm các hoạt động luyện tập đa dạng và hấp dẫn để khuyến khích học sinh tham gia tích cực vào quá trình học tập.

5.2. Đề Xuất Hỗ Trợ Giáo Viên Dạy Năng Lực Ngữ Dụng

Các cơ quan quản lý giáo dục nên cung cấp cho giáo viên các khóa đào tạo và tài liệu hỗ trợ để giúp họ nâng cao kiến thức và kỹ năng về ngữ dụng. Giáo viên cũng nên được khuyến khích chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi lẫn nhau để cải thiện hiệu quả giảng dạy.

VI. Kết Luận Về Nghiên Cứu Sách Giáo Khoa Ngữ Dụng EFL

Nghiên cứu này cung cấp một cái nhìn sâu sắc về nhận thức của giáo viên về việc sử dụng sách giáo khoa tiếng Anh lớp 10 để phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh EFL. Kết quả nghiên cứu cho thấy sách giáo khoa hiện hành có một số hạn chế trong việc hỗ trợ việc giảng dạy và học tập năng lực ngữ dụng, nhưng giáo viên có thể khắc phục những hạn chế này bằng cách sử dụng các hoạt động bổ trợ và tài liệu hỗ trợ. Nghiên cứu này cũng đề xuất một số giải pháp để cải thiện nội dung ngữ dụng trong sách giáo khoa và hỗ trợ giáo viên trong việc giảng dạy năng lực ngữ dụng.

6.1. Tóm Tắt Kết Quả Chính Của Nghiên Cứu

Kết quả chính của nghiên cứu bao gồm việc xác định những hạn chế của sách giáo khoa tiếng Anh lớp 10 trong việc hỗ trợ việc giảng dạy và học tập năng lực ngữ dụng, cũng như việc khám phá nhận thức của giáo viên về tầm quan trọng của năng lực ngữ dụng và những khó khăn mà họ gặp phải trong quá trình này.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiềm Năng Trong Tương Lai Về Ngữ Dụng

Các nghiên cứu trong tương lai có thể tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các phương pháp giảng dạy ngữ dụng khác nhau, cũng như việc phát triển các công cụ đánh giá năng lực ngữ dụng của học sinh EFL. Các nghiên cứu này có thể góp phần cải thiện việc giảng dạy và học tập năng lực ngữ dụng trong môi trường EFL.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, tiếng Anh đã trở thành ngôn ngữ toàn cầu, đóng vai trò quan trọng trong kinh doanh, khoa học và chính trị. Tại Việt Nam, tiếng Anh là ngoại ngữ chính được giảng dạy trong hệ thống giáo dục phổ thông, đặc biệt là ở cấp trung học phổ thông. Tuy nhiên, việc phát triển năng lực giao tiếp tiếng Anh cho học sinh vẫn còn nhiều thách thức, trong đó năng lực ngữ dụng (pragmatic competence) được xem là một thành phần cốt lõi của năng lực giao tiếp hiệu quả. Theo ước tính, năng lực ngữ dụng giúp người học sử dụng ngôn ngữ phù hợp với bối cảnh giao tiếp, tránh các lỗi gây hiểu lầm hoặc mất lịch sự, điều mà kiến thức ngữ pháp và từ vựng đơn thuần không thể đảm bảo.

Luận văn tập trung nghiên cứu nhận thức của giáo viên trung học phổ thông về việc sử dụng sách giáo khoa tiếng Anh lớp 10 nhằm phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh học tiếng Anh như ngoại ngữ (EFL). Nghiên cứu được thực hiện tại tỉnh Quảng Trị, với sự tham gia của 45 giáo viên từ 6 trường trung học phổ thông, trong đó có cả trường ở khu vực thành thị, nông thôn và vùng đặc biệt khó khăn. Mục tiêu chính là đánh giá nội dung ngữ dụng trong sách giáo khoa lớp 10, nhận thức của giáo viên về việc sử dụng sách giáo khoa để phát triển năng lực ngữ dụng, cũng như những thách thức và cơ hội trong quá trình này.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu thực tiễn về chất lượng nội dung ngữ dụng trong sách giáo khoa, từ đó góp phần cải tiến chương trình giảng dạy và thiết kế sách giáo khoa phù hợp hơn với nhu cầu phát triển năng lực giao tiếp thực tế của học sinh. Đồng thời, kết quả nghiên cứu cũng giúp giáo viên nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng sách giáo khoa hiệu quả hơn trong việc phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về năng lực giao tiếp và năng lực ngữ dụng trong ngôn ngữ học ứng dụng. Mô hình năng lực giao tiếp của Canale và Swain (1980) được sử dụng làm nền tảng, trong đó năng lực ngữ dụng là một thành phần quan trọng bên cạnh năng lực ngữ pháp, năng lực xã hội-ngôn ngữ và năng lực chiến lược. Bachman (1990) mở rộng mô hình này, phân chia năng lực ngôn ngữ thành năng lực tổ chức và năng lực ngữ dụng, trong đó năng lực ngữ dụng bao gồm năng lực illocutionary (thực hiện hành động ngôn ngữ) và năng lực xã hội-ngôn ngữ.

Khái niệm hành động ngôn ngữ (speech acts) được Austin (1962) và Searle (1969) phát triển, tập trung vào các hành động như xin lỗi, khen ngợi, phàn nàn, từ chối, yêu cầu và cảm ơn. Các hành động này được xem là đơn vị cơ bản của giao tiếp và có mối liên hệ trực tiếp với năng lực ngữ dụng. Lý thuyết về pragmalinguistics và sociopragmatics của Leech (1983) và Thomas (1983) cũng được áp dụng để phân tích các khía cạnh ngôn ngữ và xã hội trong việc sử dụng ngôn ngữ phù hợp.

Ngoài ra, nghiên cứu còn dựa trên lý thuyết về vai trò của sách giáo khoa trong giảng dạy ngoại ngữ, nhấn mạnh sách giáo khoa là nguồn cung cấp chính cho đầu vào ngôn ngữ trong môi trường EFL, đồng thời ảnh hưởng lớn đến phương pháp và nội dung giảng dạy của giáo viên. Nhận thức của giáo viên về sách giáo khoa và năng lực ngữ dụng được xem là yếu tố quyết định hiệu quả phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp (mixed methods), kết hợp cả phương pháp định lượng và định tính nhằm khai thác sâu sắc nhận thức của giáo viên và đánh giá nội dung sách giáo khoa. Cỡ mẫu gồm 45 giáo viên tiếng Anh từ 6 trường trung học phổ thông tại Quảng Trị, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện và có chủ đích để đảm bảo đa dạng về giới tính, kinh nghiệm giảng dạy và trình độ học vấn.

Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng hỏi khảo sát về nhận thức của giáo viên đối với nội dung ngữ dụng trong sách giáo khoa và việc sử dụng sách trong giảng dạy. Dữ liệu định tính được thu thập qua phỏng vấn nhóm bán cấu trúc với 6 giáo viên đại diện, nhằm làm rõ hơn các quan điểm, thách thức và đề xuất liên quan đến việc sử dụng sách giáo khoa để phát triển năng lực ngữ dụng.

Phân tích nội dung sách giáo khoa lớp 10 được thực hiện bằng cách kiểm tra các bài học liên quan đến hành động ngôn ngữ, đánh giá số lượng và chất lượng nội dung ngữ dụng, bao gồm sự hiện diện của các mẫu câu, thông tin siêu ngữ dụng và các hoạt động thực hành. Thời gian nghiên cứu kéo dài khoảng 3 tháng, từ khảo sát, phỏng vấn đến phân tích dữ liệu và tổng hợp kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Nội dung ngữ dụng trong sách giáo khoa lớp 10 còn hạn chế về số lượng và chất lượng: Phân tích cho thấy số lượng các hành động ngôn ngữ được trình bày trong sách giáo khoa là khá ít, không đồng đều giữa các bài học. Chất lượng các mẫu câu và thông tin siêu ngữ dụng cũng chưa đầy đủ, thiếu các giải thích về bối cảnh sử dụng và các yếu tố văn hóa liên quan. Ví dụ, các hành động xin lỗi, khen ngợi, từ chối chỉ được đề cập sơ lược, không có hướng dẫn chi tiết về cách sử dụng phù hợp trong các tình huống giao tiếp khác nhau.

2. Giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của việc phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh: Khoảng 85% giáo viên đồng ý rằng năng lực ngữ dụng là yếu tố thiết yếu để học sinh có thể giao tiếp hiệu quả trong thực tế. Tuy nhiên, chỉ khoảng 40% giáo viên cảm thấy sách giáo khoa hiện tại cung cấp đủ tài liệu để phát triển năng lực này.

3. Giáo viên gặp nhiều thách thức khi sử dụng sách giáo khoa để dạy năng lực ngữ dụng: Hơn 70% giáo viên cho biết họ phải tự thiết kế thêm các hoạt động bổ trợ do sách giáo khoa không cung cấp đủ nội dung và hướng dẫn. Các thách thức bao gồm thiếu thông tin siêu ngữ dụng, thiếu các bài tập thực hành giao tiếp thực tế, và sự phân bổ không hợp lý của nội dung ngữ dụng trong sách.

4. Cơ hội phát triển năng lực ngữ dụng phụ thuộc vào thái độ và sáng tạo của giáo viên: Giáo viên có thái độ tích cực và chủ động tìm kiếm tài liệu bổ sung, thiết kế hoạt động tương tác trong lớp học có thể tận dụng tốt hơn các nội dung trong sách giáo khoa, từ đó phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh hiệu quả hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây trong lĩnh vực giảng dạy tiếng Anh như ngoại ngữ, cho thấy sách giáo khoa thường thiếu hụt về nội dung ngữ dụng và thông tin siêu ngữ dụng cần thiết để phát triển năng lực giao tiếp thực tế. Việc giáo viên phải tự bổ sung tài liệu và hoạt động là điều phổ biến, phản ánh hạn chế của sách giáo khoa trong việc đáp ứng nhu cầu đa dạng của học sinh.

Biểu đồ phân phối nội dung ngữ dụng trong sách giáo khoa có thể minh họa rõ sự không đồng đều về số lượng và chất lượng các hành động ngôn ngữ được trình bày. Bảng so sánh nhận thức của giáo viên về tầm quan trọng của năng lực ngữ dụng và mức độ hài lòng với sách giáo khoa cũng cho thấy khoảng cách rõ rệt giữa nhu cầu và thực tế.

Nguyên nhân của những hạn chế này có thể do sách giáo khoa được thiết kế cho thị trường rộng lớn, chưa chú trọng đầy đủ đến đặc thù văn hóa và nhu cầu phát triển năng lực ngữ dụng trong môi trường EFL tại Việt Nam. Đồng thời, sự thiếu hụt các khóa đào tạo chuyên sâu về ngữ dụng cho giáo viên cũng ảnh hưởng đến khả năng sử dụng sách giáo khoa hiệu quả.

Tuy nhiên, thái độ tích cực và sáng tạo của giáo viên là điểm sáng, tạo ra cơ hội để khắc phục những hạn chế của sách giáo khoa. Việc kết hợp sách giáo khoa với các hoạt động bổ trợ, tài liệu ngoài và phương pháp giảng dạy tương tác có thể nâng cao hiệu quả phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Cải tiến nội dung sách giáo khoa: Nhà xuất bản và các nhà thiết kế chương trình nên tăng cường số lượng và chất lượng các bài học về hành động ngôn ngữ, bổ sung thông tin siêu ngữ dụng và các tình huống giao tiếp thực tế phù hợp với văn hóa Việt Nam. Thời gian thực hiện đề xuất này nên trong vòng 1-2 năm, phối hợp với các chuyên gia ngôn ngữ và giáo viên thực tiễn.

2. Tổ chức đào tạo chuyên sâu cho giáo viên về năng lực ngữ dụng: Bộ Giáo dục và Đào tạo cần xây dựng các khóa bồi dưỡng nâng cao nhận thức và kỹ năng giảng dạy ngữ dụng cho giáo viên tiếng Anh, giúp họ tự tin và hiệu quả hơn trong việc sử dụng sách giáo khoa và thiết kế hoạt động bổ trợ. Khóa đào tạo nên được triển khai định kỳ hàng năm.

3. Khuyến khích giáo viên phát triển và chia sẻ tài liệu bổ trợ: Các trường học và trung tâm ngoại ngữ nên tạo điều kiện cho giáo viên xây dựng, thử nghiệm và chia sẻ các hoạt động, bài tập phát triển năng lực ngữ dụng, nhằm bù đắp những hạn chế của sách giáo khoa. Việc này có thể thực hiện qua các buổi sinh hoạt chuyên môn hoặc nền tảng trực tuyến trong vòng 6 tháng đến 1 năm.

4. Tăng cường sử dụng phương pháp giảng dạy tương tác và thực hành giao tiếp: Giáo viên cần áp dụng các phương pháp như đóng vai, thảo luận nhóm, mô phỏng tình huống để học sinh có cơ hội thực hành và phát triển năng lực ngữ dụng trong môi trường lớp học. Các hoạt động này nên được tích hợp thường xuyên trong kế hoạch giảng dạy hàng tuần.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà thiết kế chương trình và sách giáo khoa: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về nội dung ngữ dụng trong sách giáo khoa, giúp họ điều chỉnh và phát triển tài liệu phù hợp hơn với nhu cầu phát triển năng lực giao tiếp của học sinh.

2. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông: Luận văn giúp giáo viên hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của năng lực ngữ dụng, nhận diện những hạn chế của sách giáo khoa và tìm kiếm giải pháp nâng cao hiệu quả giảng dạy.

3. Bộ Giáo dục và Đào tạo, các trung tâm bồi dưỡng giáo viên: Nghiên cứu làm cơ sở để xây dựng các chính sách đào tạo, bồi dưỡng giáo viên về năng lực ngữ dụng và phát triển chương trình đào tạo phù hợp.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành ngôn ngữ học ứng dụng, giảng dạy tiếng Anh: Luận văn cung cấp một nghiên cứu điển hình về nhận thức giáo viên và vai trò sách giáo khoa trong phát triển năng lực ngữ dụng, góp phần mở rộng hiểu biết và phát triển nghiên cứu trong lĩnh vực này.

Câu hỏi thường gặp

1. Năng lực ngữ dụng là gì và tại sao nó quan trọng trong giảng dạy tiếng Anh?
   Năng lực ngữ dụng là khả năng sử dụng ngôn ngữ phù hợp với bối cảnh giao tiếp, bao gồm hiểu và thực hiện các hành động ngôn ngữ như xin lỗi, khen ngợi, từ chối. Nó quan trọng vì giúp người học giao tiếp hiệu quả, tránh hiểu lầm và thể hiện sự lịch sự trong các tình huống xã hội.

2. Sách giáo khoa tiếng Anh lớp 10 hiện tại có đáp ứng đủ nhu cầu phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh không?
   Theo nghiên cứu, sách giáo khoa hiện tại còn hạn chế về số lượng và chất lượng nội dung ngữ dụng, thiếu các giải thích siêu ngữ dụng và hoạt động thực hành phù hợp, do đó không hoàn toàn đáp ứng được nhu cầu này.

3. Giáo viên có thể làm gì để khắc phục hạn chế của sách giáo khoa trong việc phát triển năng lực ngữ dụng?
   Giáo viên nên thiết kế thêm các hoạt động bổ trợ như đóng vai, thảo luận nhóm, sử dụng tài liệu ngoài để tăng cường thực hành giao tiếp, đồng thời nâng cao nhận thức và kỹ năng về ngữ dụng qua các khóa đào tạo chuyên sâu.

4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn này?
   Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp khảo sát định lượng qua bảng hỏi với 45 giáo viên và phỏng vấn nhóm bán cấu trúc với 6 giáo viên, cùng với phân tích nội dung sách giáo khoa lớp 10 về các hành động ngôn ngữ.

5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các cấp học hoặc ngữ cảnh khác không?
   Mặc dù tập trung vào sách giáo khoa lớp 10 và giáo viên trung học phổ thông tại Quảng Trị, các kết quả và đề xuất có thể tham khảo và điều chỉnh để áp dụng cho các cấp học khác hoặc các môi trường EFL tương tự, đặc biệt trong việc phát triển năng lực ngữ dụng.

Kết luận

• Năng lực ngữ dụng là thành phần thiết yếu của năng lực giao tiếp, giúp học sinh sử dụng tiếng Anh phù hợp trong các tình huống xã hội đa dạng.
• Nội dung ngữ dụng trong sách giáo khoa tiếng Anh lớp 10 hiện còn hạn chế về số lượng và chất lượng, thiếu các thông tin siêu ngữ dụng và hoạt động thực hành cần thiết.
• Giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của năng lực ngữ dụng nhưng gặp nhiều thách thức khi sử dụng sách giáo khoa để phát triển năng lực này cho học sinh.
• Thái độ tích cực và sáng tạo của giáo viên là yếu tố then chốt để tận dụng cơ hội và khắc phục hạn chế của sách giáo khoa trong giảng dạy ngữ dụng.
• Các bước tiếp theo bao gồm cải tiến sách giáo khoa, đào tạo giáo viên chuyên sâu, phát triển tài liệu bổ trợ và áp dụng phương pháp giảng dạy tương tác nhằm nâng cao hiệu quả phát triển năng lực ngữ dụng cho học sinh.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý giáo dục, nhà thiết kế chương trình và giáo viên nên phối hợp triển khai các đề xuất trên để nâng cao chất lượng giảng dạy tiếng Anh, góp phần phát triển năng lực giao tiếp thực tế cho học sinh trong bối cảnh hội nhập quốc tế.