Nghiên Cứu Thực Nghiệm Về Mối Quan Hệ Giữa Đặc Điểm Công Ty Kiểm Toán và Hành Vi Điều Chỉnh Lợi Nhuận Tại Việt Nam

Nghiên cứu của Becker và cộng sự (1998) cho thấy các công ty được kiểm toán bởi các công ty không phải Big 6 có giá trị các khoản dồn tích tự định cao hơn so với các công ty được kiểm toán bởi Big 6. Francis và cộng sự (1999) nhận thấy các công ty có các khoản dồn tích cao có nhiều khả năng thuê các công ty kiểm toán Big 6. Elder và Zhou (2002) phát hiện các công ty lần đầu phát hành cổ phiếu ra công chúng được kiểm toán bởi Big 5 có mức điều chỉnh thấp hơn. Rusmin (2010) cũng cho thấy các công ty được kiểm toán bởi Big 4 có giá trị các khoản dồn tích tự định thấp hơn. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của quy mô công ty kiểm toán trong việc kiểm soát hành vi điều chỉnh lợi nhuận.

Các nghiên cứu về sự khác biệt giới tính trong kiểm toán cho thấy phụ nữ thường ít thích rủi ro và ít cả tin hơn nam giới (Byrnes & Miller, 1999). Krishnan và Parsons (2006) nghiên cứu hành vi điều chỉnh lợi nhuận ở các công ty Fortune 500 và cho thấy mối liên hệ giữa giới tính với hành vi điều chỉnh lợi nhuận. Gul và cộng sự (2007) phát hiện những hãng có nữ giám đốc trong ban điều hành có mức điều chỉnh lợi nhuận thấp hơn. Ittonen và Peni (2012) chỉ ra rằng chủ phần hùn phụ trách hợp đồng là nữ đưa ra mức giá phí kiểm toán cao hơn, cho thấy sự thận trọng và chuẩn bị kỹ lưỡng hơn.

Điều chỉnh lợi nhuận thường xuất phát từ nhiều động cơ khác nhau, bao gồm việc đáp ứng kỳ vọng của nhà đầu tư, tăng giá cổ phiếu, hoặc tránh vi phạm các điều khoản vay nợ. Các nhà quản lý có thể sử dụng nhiều cách thức khác nhau để điều chỉnh lợi nhuận, từ việc thay đổi các chính sách kế toán đến việc ghi nhận doanh thu và chi phí một cách không chính xác. Việc hiểu rõ động cơ và cách thức điều chỉnh lợi nhuận là rất quan trọng để các công ty kiểm toán có thể phát hiện và ngăn chặn hiệu quả.

Nghiên cứu sử dụng mô hình De Angelo (1986) và cải tiến bởi Friedlan (1994) để đo lường hành vi điều chỉnh lợi nhuận thông qua các khoản dồn tích tự định. Các mô hình định lượng như Jones Model (1991) và Cross-sectional Jones Model (1994) được sử dụng để ước tính các khoản dồn tích tự định, một chỉ số quan trọng để đánh giá hành vi điều chỉnh lợi nhuận. Các mô hình này cho phép các nhà nghiên cứu và kiểm toán viên xác định mức độ điều chỉnh lợi nhuận và đánh giá chất lượng của báo cáo tài chính. Việc áp dụng các mô hình định lượng giúp tăng cường tính khách quan và chính xác trong việc đánh giá hành vi điều chỉnh lợi nhuận.

Việc thu thập dữ liệu tài chính từ báo cáo tài chính đã được kiểm toán của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán là bước quan trọng trong quá trình nghiên cứu. Dữ liệu này bao gồm các thông tin về doanh thu, chi phí, tài sản, nợ phải trả, và vốn chủ sở hữu. Sau khi thu thập dữ liệu, cần thực hiện các bước xử lý dữ liệu để loại bỏ các sai sót và đảm bảo tính nhất quán của dữ liệu. Các phương pháp thống kê mô tả được sử dụng để phân tích sơ bộ dữ liệu và xác định các xu hướng chung.

Mô hình hồi quy được sử dụng để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu về mối quan hệ giữa đặc điểm công ty kiểm toán và hành vi điều chỉnh lợi nhuận. Các biến độc lập, như quy mô công ty kiểm toán, giới tính kiểm toán viên, và nhiệm kỳ kiểm toán, được đưa vào mô hình hồi quy để đánh giá tác động của chúng đến các biến phụ thuộc, như các khoản dồn tích tự định. Kết quả hồi quy được sử dụng để xác định liệu các giả thuyết nghiên cứu có được ủng hộ hay không. Cần thực hiện các kiểm định thống kê để đảm bảo tính hợp lệ của mô hình hồi quy.

Nghiên cứu sử dụng cả hồi quy tuyến tính đơn biến và đa biến để phân tích mối quan hệ giữa các biến nghiên cứu. Hồi quy đơn biến được sử dụng để xem xét mối quan hệ giữa từng biến độc lập và biến phụ thuộc một cách riêng lẻ. Hồi quy đa biến được sử dụng để xem xét tác động đồng thời của nhiều biến độc lập đến biến phụ thuộc, đồng thời kiểm soát các yếu tố nhiễu. Kết quả hồi quy cho thấy một số biến có ý nghĩa thống kê trong việc giải thích sự biến động của hành vi điều chỉnh lợi nhuận.

Kết quả nghiên cứu cho thấy khi xem xét mối quan hệ với các khoản dồn tích tự định, biến nghiên cứu quy mô công ty kiểm toán không có ý nghĩa thống kê, theo Lâm Huỳnh Phương (2013). Các kiểm định thống kê được sử dụng để đánh giá mức độ tin cậy của kết quả nghiên cứu và xác định liệu các mối quan hệ giữa các biến có ý nghĩa thống kê hay không. Ví dụ, kiểm định Hausman được sử dụng để lựa chọn giữa mô hình tác động cố định (fixed effects) và mô hình tác động ngẫu nhiên (random effects) trong hồi quy bảng dữ liệu. Kiểm định nghiệm đơn vị được sử dụng để đảm bảo tính dừng của dữ liệu trước khi thực hiện hồi quy.

Để cải thiện chất lượng kiểm toán, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, các công ty kiểm toán, và bản thân các doanh nghiệp. Các cơ quan quản lý cần tăng cường giám sát và kiểm tra hoạt động của các công ty kiểm toán, đồng thời ban hành các quy định chặt chẽ hơn về tính độc lập của kiểm toán viên. Các công ty kiểm toán cần nâng cao trình độ chuyên môn của kiểm toán viên và đầu tư vào các công cụ và kỹ thuật kiểm toán hiện đại. Bản thân các doanh nghiệp cần thiết lập các biện pháp kiểm soát nội bộ hiệu quả và xây dựng văn hóa trung thực và minh bạch.

Các nghiên cứu trong tương lai có thể tập trung vào việc xem xét tác động của các yếu tố quản trị công ty, như cơ cấu sở hữu, thành phần hội đồng quản trị, và chính sách trả thù lao, đến hành vi điều chỉnh lợi nhuận. Ngoài ra, có thể nghiên cứu tác động của các yếu tố kinh tế vĩ mô, như tăng trưởng kinh tế, lạm phát, và lãi suất, đến hành vi điều chỉnh lợi nhuận. Việc sử dụng các phương pháp nghiên cứu mới, như phân tích mạng xã hội và khai thác dữ liệu lớn, cũng có thể cung cấp những hiểu biết sâu sắc hơn về vấn đề này.