I. Giới thiệu về loài Nghiến burretiodendron
Loài Nghiến (Burretiodendron hsienmu Chun et How) là một trong những loài cây gỗ quý hiếm, có giá trị kinh tế và sinh thái cao. Phân bố chủ yếu tại các tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam, đặc biệt là Sơn La và Điện Biên. Nghiến có khả năng sinh trưởng tốt trong điều kiện khí hậu núi đá vôi, với độ cao từ 700 đến 900m. Gỗ Nghiến có màu đỏ, nặng, rắn, không bị mối mọt, thường được sử dụng trong xây dựng và sản xuất đồ thủ công mỹ nghệ. Tuy nhiên, do khai thác quá mức, số lượng Nghiến trong tự nhiên đang giảm mạnh, dẫn đến nguy cơ tuyệt chủng. Theo sách đỏ Việt Nam, Nghiến được xếp vào danh sách loài nguy cấp. Việc nghiên cứu và phát triển kỹ thuật trồng loài Nghiến là cần thiết để bảo tồn và phát triển nguồn gen quý này.
1.1 Đặc điểm sinh học của loài Nghiến
Nghiến là loài cây gỗ lớn, có thể cao trên 30m và đường kính lớn hơn 100cm. Cây có thân tròn thẳng, vỏ thân có màu xám, lá hình mác, mọc đối. Quả Nghiến có hình dạng đặc biệt, thường tự tách thành 5 cánh khi chín. Đặc điểm sinh thái của Nghiến cho thấy loài này ưa thích môi trường ẩm ướt, đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng. Nghiến có khả năng tái sinh tự nhiên tốt, tuy nhiên, sự can thiệp của con người và biến đổi khí hậu đang ảnh hưởng đến khả năng này.
II. Kỹ thuật trồng và nhân giống Nghiến
Nghiên cứu về kỹ thuật nhân giống và trồng Nghiến là một phần quan trọng trong việc bảo tồn loài này. Kỹ thuật nhân giống có thể thực hiện từ hạt hoặc hom. Việc nhân giống từ hạt cho thấy tỷ lệ nảy mầm cao khi được xử lý đúng cách. Kỹ thuật giâm hom cũng đã được thử nghiệm với nhiều loại thuốc kích thích khác nhau, cho thấy hiệu quả rõ rệt trong việc tăng tỷ lệ ra rễ. Các thí nghiệm cho thấy, cây giống Nghiến cần được chăm sóc kỹ lưỡng trong giai đoạn đầu để đảm bảo tỷ lệ sống sót cao.
2.1 Kỹ thuật nhân giống từ hạt
Nhân giống từ hạt là phương pháp phổ biến và hiệu quả nhất. Hạt Nghiến cần được thu hoạch từ cây mẹ khỏe mạnh, sau đó được xử lý để tăng tỷ lệ nảy mầm. Các yếu tố như độ ẩm, nhiệt độ và ánh sáng đều ảnh hưởng đến quá trình nảy mầm. Kết quả cho thấy, hạt Nghiến có tỷ lệ nảy mầm cao nhất khi được xử lý ở nhiệt độ từ 25 đến 30 độ C và độ ẩm khoảng 70%.
2.2 Kỹ thuật giâm hom
Giâm hom là phương pháp nhân giống nhanh chóng và hiệu quả. Hom Nghiến được cắt từ cây mẹ khỏe mạnh, sau đó được xử lý bằng các loại thuốc kích thích ra rễ. Kết quả cho thấy, hom được xử lý bằng IAA có tỷ lệ ra rễ cao hơn so với các loại thuốc khác. Thời gian theo dõi cho thấy, hom Nghiến có thể ra rễ trong vòng 30 tuần nếu được chăm sóc đúng cách.
III. Đánh giá sinh thái và bảo tồn Nghiến
Đánh giá sinh thái của loài Nghiến tại Sơn La và Điện Biên cho thấy, loài này đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái rừng. Nghiến không chỉ cung cấp gỗ mà còn tạo môi trường sống cho nhiều loài động thực vật khác. Tuy nhiên, việc khai thác quá mức và biến đổi khí hậu đang đe dọa sự tồn tại của loài này. Các biện pháp bảo tồn cần được thực hiện ngay lập tức, bao gồm việc thiết lập các khu vực bảo vệ nghiêm ngặt và khôi phục các khu rừng đã bị tàn phá.
3.1 Các biện pháp bảo tồn
Để bảo tồn loài Nghiến, cần thiết lập các khu vực bảo vệ nghiêm ngặt, nơi mà việc khai thác gỗ bị cấm hoàn toàn. Đồng thời, cần thực hiện các chương trình giáo dục cộng đồng về giá trị của loài Nghiến và tầm quan trọng của việc bảo tồn đa dạng sinh học. Việc khôi phục các khu rừng đã bị tàn phá cũng cần được chú trọng, thông qua việc trồng lại Nghiến và các loài cây bản địa khác.
