Luận án tiến sĩ về giống ngô chịu hạn cho chuyển đổi cơ cấu cây trồng miền núi phía Bắc

• Tác giả: Bùi Văn Hiệu
• Người hướng dẫn: TS. Mai Xuân Triệu
• Trường học: Viện Khoa Học Nông Nghiệp Việt Nam
• Chuyên ngành: Di truyền và Chọn giống Cây trồng
• Đề tài: Nghiên Cứu Giống Ngô Chịu Hạn Cho Vùng Miền Núi Phía Bắc
• Loại tài liệu: luận án tiến sỹ nông nghiệp
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. PHẦN MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Mục tiêu của đề tài
• 1.3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
• 1.5. Những đóng góp mới của đề tài
• 2. CHƯƠNG I: TỔNG QUAN TÀI LIỆU VÀ CƠ SỞ KHOA HỌC
• 2.1. Tổng quan sản xuất ngô trên thế giới và ở Việt Nam
• 2.2. Tình hình sản xuất và sử dụng giống ngô trên thế giới
• 2.3. Tình hình sản xuất và sử dụng giống ngô ở Việt Nam
• 2.4. Đặc điểm kinh tế, xã hội và tình hình sản xuất ngô ở các tỉnh miền núi phía Bắc
• 2.5. Đặc điểm tự nhiên xã hội vùng miền núi phía Bắc
• 2.6. Tình hình sản xuất ngô ở các tỉnh miền núi phía Bắc
• 2.7. Mục đích yêu cầu của chuyển đổi cơ cấu cây trồng có ngô ở các tỉnh Miền núi phía Bắc
• 2.8. Tình hình nghiên cứu chọn tạo và sử dụng giống ngô lai chịu hạn
• 2.9. Cơ sở sinh lý, di truyền của tính chịu hạn ở cây ngô
• 2.10. Ảnh hưởng của hạn tới sinh trưởng phát triển và năng suất của cây ngô
• 2.11. Một số quan điểm về chọn tạo giống ngô chịu hạn
• 3. VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Vật liệu nghiên cứu
• 3.2. Nội dung nghiên cứu
• 3.3. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 3.4. Phương pháp nghiên cứu
• 3.4.1. Phương pháp đánh giá khả năng chịu hạn của các dòng ở giai đoạn cây con trong điều kiện gây hạn nhân tạo
• 3.4.2. Phương pháp đánh giá đặc điểm nông học, năng suất và khả năng chịu hạn của các dòng trong thí nghiệm điều khiển tưới
• 3.4.3. Phương pháp đánh giá đa dạng di truyền của các dòng nghiên cứu bằng chỉ thị SSR
• 3.4.4. Phương pháp đánh giá ưu thế lai và khả năng kết hợp của các dòng
• 3.4.5. Đánh giá khả năng chịu hạn của các tổ hợp lai luân phiên trong nhà lưới có mái che theo phương pháp Pervez H Zaidi năm 2002
• 3.4.6. Phương pháp xây dựng mô hình giống ngô mới có khả năng chịu hạn tại một số vùng chuyển đổi cơ cấu cây trồng ở miền núi phía Bắc
• 3.4.7. Xử lý số liệu
• 4. CHƯƠNG III: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Đánh giá khả năng chịu hạn của các dòng ở giai đoạn cây con trong điều kiện gây hạn nhân tạo
• 4.2. Đánh giá khả năng giữ nước và khả năng phục hồi của các dòng
• 4.3. Đánh giá một số chỉ tiêu liên quan đến khả năng chịu hạn trong chậu của các dòng ngô
• 4.4. Đánh giá đặc điểm nông học, năng suất và khả năng chịu hạn của các dòng trong thí nghiệm điều khiển tưới
• 4.5. Thời gian sinh trưởng qua các giai đoạn của các dòng
• 4.6. Kết quả theo dõi một số đặc điểm nông học của các dòng ngô
• 4.7. Đánh giá đa dạng di truyền của 30 dòng ngô bằng chỉ thị phân tử SSR
• 4.8. Đánh giá khả năng kết hợp của các dòng
• 4.9. Đánh giá KNKH chung của các dòng bằng phương pháp lai đỉnh
• 4.10. Đánh giá KNKH riêng của các dòng và ƯTL của các THL bằng phương pháp lai luân phiên
• 4.11. Đánh giá khả năng chịu hạn của các tổ hợp lai và đánh giá khả năng thích ứng, tính ổn định của tổ hợp lai triển vọng
• 4.12. Đánh giá khả năng chịu hạn của các tổ hợp trong nhà lưới có mái che vụ xuân 2016
• 4.13. Đánh giá khả năng thích ứng và tính ổn định của tổ hợp lai triển vọng
• 4.14. Trình diễn tổ hợp lai chịu hạn trên đất chuyển đổi cơ cấu cây trồng ở một số vùng miền núi phía Bắc
• 4.15. Trình diễn tổ hợp lai chịu hạn trên đất ruộng bậc thang tại Nậm Lành - Văn Chấn - Yên Bái
• 4.16. Trình diễn các tổ hợp lai chịu hạn trong trên đất gò đồi (tăng vụ ngô Thu Đông) tại Võ Nhai – Thái Nguyên
• 4.17. Trình diễn các tổ hợp lai chịu hạn trên diện tích đất chuyển đổi lúa nương tại Chiềng Sàng, Yên Châu, Sơn La
• KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH, BÀI BÁO
• ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tính cấp thiết của đề tài

Ngô là cây lương thực quan trọng trong sản xuất nông nghiệp toàn cầu, đặc biệt tại Việt Nam. Năng suất ngô nước ta đã tăng đáng kể qua các năm, nhưng vẫn còn thấp so với thế giới. Vùng miền núi phía Bắc, nơi có diện tích lớn trồng ngô, thường gặp hạn hán, ảnh hưởng đến năng suất. Việc nghiên cứu và phát triển giống ngô chịu hạn là cần thiết để cải thiện sản xuất và giảm thiệt hại do hạn hán. Các giống ngô hiện tại chưa đáp ứng được yêu cầu về năng suất và khả năng chịu hạn, do đó cần có giống mới phù hợp với điều kiện khí hậu và đất đai của vùng này.

II. Mục tiêu của đề tài

Mục tiêu chính của nghiên cứu là đánh giá và tuyển chọn các dòng ngô có khả năng chịu hạn tốt, từ đó phát triển 1-2 giống ngô lai mới có năng suất cao. Việc này không chỉ giúp tăng năng suất mà còn hỗ trợ nông dân trong việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, từ đó nâng cao hiệu quả kinh tế. Nghiên cứu sẽ tập trung vào các đặc điểm nông sinh học và khả năng kết hợp của các dòng ngô, nhằm tìm ra giống phù hợp nhất cho vùng miền núi phía Bắc.

III. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

Nghiên cứu này có ý nghĩa khoa học quan trọng, cung cấp dữ liệu về di truyền tính chịu hạn và khả năng kết hợp của các dòng ngô. Kết quả nghiên cứu sẽ là tài liệu tham khảo quý giá cho các nhà khoa học và nông dân trong việc chọn tạo giống ngô lai chịu hạn. Về mặt thực tiễn, nghiên cứu đã xác định được 7 dòng ngô có khả năng chịu hạn tốt, trong đó giống VN636 (GL-797) đã được công nhận cho sản xuất thử. Điều này mở ra cơ hội cho việc cải thiện năng suất và hiệu quả kinh tế cho nông dân miền núi phía Bắc.

IV. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đề tài nghiên cứu tập trung vào 30 dòng ngô tự phối được chọn tạo từ các quần thể tự tạo của Viện Nghiên cứu Ngô. Các dòng này sẽ được đánh giá về khả năng chịu hạn và năng suất trong điều kiện thực tế tại các tỉnh miền núi phía Bắc. Nghiên cứu cũng sẽ xem xét các tổ hợp lai đỉnh, nhằm tìm ra giống ngô phù hợp nhất cho điều kiện khí hậu và đất đai của vùng này.

V. Những đóng góp mới của đề tài

Nghiên cứu đã xác định được 7 dòng ngô có khả năng chịu hạn và năng suất cao, bổ sung vào nguồn vật liệu chọn tạo giống ngô lai chịu hạn. Đặc biệt, giống VN636 (GL-797) đã được khảo nghiệm và công nhận cho sản xuất thử, mở ra hướng đi mới cho nông dân trong việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Những khuyến cáo về vật liệu phù hợp cho chương trình chọn tạo giống ngô chịu hạn sẽ là cơ sở cho việc cải tiến giống ngô tại các vùng miền núi phía Bắc.