Nghiên cứu di truyền đột biến gây bệnh beta thalassemia ở đồng bằng sông Cửu Long bằng kỹ thuật sinh học phân tử

LỜI CẢM TẠ

LỜI CAM ĐOAN

TÓM LƯỢC

ABSTRACT

1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU

1.1. Đặt vấn đề

2. CHƯƠNG 2: LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU

2.1. Bệnh Beta thalassemia

2.2. Đặc điểm phân tử của bệnh Beta thalassemia

2.3. Di truyền bệnh Beta thalassemia

2.4. Cơ chế gây mất chức năng sinh học của các kiểu đột biến gen beta-globin

2.5. Đột biến gây bệnh Beta thalassemia

2.6. Các thể bệnh Beta thalassemia

2.7. Chẩn đoán bệnh Beta thalassemia. Điều trị Beta thalassemia

2.8. Phòng bệnh Beta thalassemia

2.9. Phương pháp lập và phân tích phả hệ bệnh Beta thalassemia

2.9.1. Ý nghĩa của phương pháp nghiên cứu phả hệ

2.9.2. Phương pháp lập phả hệ

2.9.3. Phân tích phả hệ

2.9.4. Các ký hiệu dùng để lập gia hệ

2.10. Tư ấn di truyền và các phương pháp chẩn đoán trước sinh phòng bệnh Beta thalassemia

2.10.1. Tư vấn di truyền cho bệnh nhân Beta thalassemia

2.10.2. Các phương pháp chẩn đoán trước sinh bệnh Beta thalassemia

2.11. Tổng quan các nghiên cứu về đột biến gây bệnh Beta thalassemia tại Việt Nam

3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

3.1. Đối tượng nghiên cứu

3.1.1. Đối tượng nghiên cứu cho mục tiêu 1: xác định tỷ lệ kiểu đột biến gen

3.1.2. Đối tượng nghiên cứu cho mục tiêu 2: xây dựng phả hệ

3.1.3. Đối tượng nghiên cứu cho mục tiêu 3: tư vấn di truyền cho người mang gen bệnh

3.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu

3.3. Phương pháp nghiên cứu

3.3.1. Thiết kế nghiên cứu

3.3.2. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu

3.3.3. Nội dung nghiên cứu

3.3.4. Phương pháp thu thập số liệu

3.3.5. Phương pháp hạn chế sai số

3.3.6. Phương pháp xử lý số liệu

3.3.7. Hạn chế của đề tài

3.3.8. Đạo đức trong nghiên cứu

4. CHƯƠNG 4: ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

4.1. Đặc điểm của đối tượng tham gia xác định kiểu đột biến

4.2. Đặc điểm của đối tượng xây dựng phả hệ

4.3. Đặc điểm của đối tượng tư vấn

4.4. Tỷ lệ các kiểu đột biến gen beta-globin gây bệnh Beta thalassemia

4.5. Các kỹ thuật sinh học phân tử xác định đột biến gen β-globin

4.6. Tỷ lệ các kiểu đột biến gen gây bệnh và các thể bệnh Beta thalassemia ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long

4.7. Phả hệ di truyền của một số bệnh nhân Beta thalassemia

4.7.1. Xây dựng phả hệ di truyền

4.7.2. Tỷ lệ mang gen bệnh trong phả hệ nghiên cứu

4.7.3. Tỷ lệ các kiểu đột biến trong 12 phả hệ

4.7.4. Tỷ lệ các thể bệnh trong phả hệ nghiên cứu

4.7.5. Kiểu hình huyết học của các thể bệnh Beta thalassemia trong các phả hệ

4.7.6. Tư ấn di truyền cho những người mang gen bệnh Beta thalassemia trong các phả hệ nghiên cứu

4.8. Kiến thức đúng về bệnh Beta thalassemia

4.9. Kiến thức đúng về chăm sóc bệnh nhân Beta thalassemia

4.10. Kiến thức đúng về phòng bệnh Beta thalassemia

4.11. Ứng dụng kết quả tư vấn di truyền vào phòng bệnh Beta thalassemia

5. CHƯƠNG 5

6. CHƯƠNG 6: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT

6.1. Tỷ lệ các kiểu đột biến gen gây bệnh và thể bệnh Beta thalassemia ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long

6.2. Phả hệ di truyền của một số bệnh nhân Beta thalassemia

6.3. Tư vấn di truyền cho người mang gen trong 12 phả hệ

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

Phụ lục 1: tờ thông tin dành cho bệnh nhân và gia đình nghiên cứu

Phụ lục 2: phiếu đồng thuận nghiên cứu về bệnh Beta thalassemia

Phụ lục 3: phiếu thông tin

Phụ lục 4: bộ câu hỏi đánh giá kiến thức tư vấn di truyền

Phụ lục 5: kết quả MLPA trên gen α/β-globin của bệnh nhân Nguyễn Thị Thu H và Nguyễn Thị Mộng N

Phụ lục 6: danh sách bệnh nhân tham gia xác định kiểu đột biến

Phụ lục 7: danh sách các đối tượng tham gia trong 12 phả hệ

I. Di truyền đột biến và bệnh beta thalassemia

Di truyền đột biến là yếu tố chính gây ra bệnh beta thalassemia, một bệnh lý di truyền phổ biến ở đồng bằng sông Cửu Long. Nghiên cứu này tập trung vào việc xác định các đột biến gen liên quan đến bệnh, sử dụng kỹ thuật sinh học phân tử. Bệnh beta thalassemia được gây ra bởi sự thiếu hụt tổng hợp chuỗi beta-globin, dẫn đến thiếu máu nặng. Các đột biến gen như -28 A>G, Cd17 A>T, và IVS1.1 G>T được xác định là phổ biến trong khu vực. Nghiên cứu này cung cấp cái nhìn sâu sắc về cơ chế di truyền của bệnh, giúp cải thiện chẩn đoán và điều trị.

1.1. Cơ chế di truyền của bệnh beta thalassemia

Bệnh beta thalassemia di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Các đột biến gen beta-globin gây ra sự thiếu hụt tổng hợp chuỗi beta-globin, dẫn đến sự tích tụ chuỗi alpha-globin không cân đối. Điều này gây ra sự phá hủy hồng cầu và thiếu máu nặng. Nghiên cứu đã xác định 17 kiểu đột biến gen khác nhau, trong đó 97,2% thuộc 8 kiểu phổ biến ở Việt Nam. Các đột biến mới như Cd38-39 ACCCAG>CCCAA cũng được phát hiện, mở ra hướng nghiên cứu mới trong việc hiểu rõ hơn về bệnh lý này.

1.2. Ảnh hưởng của đột biến gen đến bệnh nhân

Các đột biến gen gây ra các thể bệnh khác nhau của beta thalassemia, từ nhẹ đến nặng. Bệnh nhân đồng hợp tử hoặc dị hợp tử kép thường có triệu chứng thiếu máu nặng, cần truyền máu định kỳ. Các thể bệnh nhẹ hơn chỉ biểu hiện thiếu máu nhẹ và không cần điều trị tích cực. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng việc xác định chính xác đột biến gen giúp tư vấn di truyền hiệu quả, giảm tỷ lệ sinh con mắc bệnh.

II. Kỹ thuật sinh học phân tử trong nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng các kỹ thuật sinh học phân tử như giải trình tự gen, MLPA, và ARMS-PCR để xác định các đột biến gen gây bệnh beta thalassemia. Các kỹ thuật này cho phép phát hiện chính xác các đột biến gen và xây dựng phả hệ di truyền. Kết quả nghiên cứu cho thấy sự đa dạng của các đột biến gen trong khu vực đồng bằng sông Cửu Long, với tỷ lệ cao các đột biến phổ biến như -28 A>G và Cd17 A>T. Các kỹ thuật này cũng giúp xác định các đột biến mới, mở ra hướng nghiên cứu mới trong việc hiểu rõ hơn về bệnh lý này.

2.1. Giải trình tự gen và phát hiện đột biến

Giải trình tự gen là kỹ thuật sinh học phân tử quan trọng trong việc xác định các đột biến gen gây bệnh beta thalassemia. Nghiên cứu đã sử dụng kỹ thuật này để phát hiện 17 kiểu đột biến gen khác nhau, bao gồm cả các đột biến mới như Cd38-39 ACCCAG>CCCAA. Kỹ thuật này cung cấp thông tin chi tiết về cấu trúc gen và giúp xác định chính xác các đột biến liên quan đến bệnh.

2.2. Ứng dụng MLPA và ARMS PCR

MLPA và ARMS-PCR là hai kỹ thuật sinh học phân tử được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu này. MLPA giúp phát hiện các đột biến mất đoạn hoặc lặp đoạn gen, trong khi ARMS-PCR cho phép xác định các đột biến điểm. Các kỹ thuật này đã giúp xác định tỷ lệ các đột biến gen trong khu vực đồng bằng sông Cửu Long, cung cấp dữ liệu quan trọng cho việc tư vấn di truyền và chẩn đoán trước sinh.

III. Tư vấn di truyền và phòng bệnh

Nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của tư vấn di truyền trong việc phòng ngừa bệnh beta thalassemia. Việc xác định các đột biến gen và xây dựng phả hệ di truyền giúp tư vấn hiệu quả cho các cặp vợ chồng mang gen bệnh. Kết quả nghiên cứu cho thấy 100% các nội dung kiến thức về bệnh và phòng bệnh đã được cải thiện đáng kể sau tư vấn. Điều này giúp giảm tỷ lệ sinh con mắc bệnh và cải thiện chất lượng dân số trong khu vực đồng bằng sông Cửu Long.

3.1. Tư vấn di truyền cho người mang gen bệnh

Tư vấn di truyền là một phần quan trọng trong nghiên cứu này, giúp các cặp vợ chồng mang gen bệnh hiểu rõ nguy cơ sinh con mắc beta thalassemia. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc tư vấn di truyền kết hợp với chẩn đoán trước sinh giúp giảm đáng kể tỷ lệ sinh con mắc bệnh. Các nội dung tư vấn bao gồm kiến thức về bệnh, cách chăm sóc bệnh nhân, và các biện pháp phòng bệnh.

3.2. Chẩn đoán trước sinh và phòng bệnh

Chẩn đoán trước sinh là biện pháp hiệu quả để phòng ngừa bệnh beta thalassemia. Nghiên cứu đã sử dụng các kỹ thuật sinh học phân tử để chẩn đoán trước sinh cho các cặp vợ chồng mang gen bệnh. Kết quả cho thấy việc kết hợp tư vấn di truyền và chẩn đoán trước sinh giúp giảm tỷ lệ sinh con mắc bệnh, cải thiện chất lượng dân số trong khu vực đồng bằng sông Cửu Long.

Luận án tiến sĩ: Nghiên cứu di truyền các đột biến gây bệnh beta thalassemia tại đồng bằng sông Cửu Long