Nghiên cứu cấu trúc thảm thực vật rừng trên núi đá vôi tại Con Cuông, Nghệ An

• Tác giả: Lê Hồng Liên
• Người hướng dẫn: PGS.TS Trần Văn Con
• Trường học: Trường Đại Học Lâm Nghiệp
• Chuyên ngành: Lâm học
• Đề tài: Nghiên Cứu Cấu Trúc Thảm Thực Vật Rừng Trên Núi Đá Vôi Tại Một Số Địa Phương Ở Con Cuông, Nghệ An
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2011
• Địa điểm: Hà Nội

• ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Trên thế giới
• 1.1.1. Nghiên cứu về cấu trúc rừng
• 1.1.2. Nghiên cứu về tái sinh rừng
• 1.1.3. Một số nghiên cứu về rừng trên núi đá vôi
• 1.2. Phân vùng núi đá vôi Việt Nam
• 1.3. Lược sử nghiên cứu thảm thực vật rừng trên núi đá vôi ở Việt Nam
• 1.3.1. Kiểu rừng kín thường xanh, mưa ẩm nhiệt đới (Rkx)
• 1.3.2. Kiểu rừng kín nửa rụng lá, ẩm nhiệt đới (Rkn)
• 1.3.3. Kiểu rừng kín thường xanh, mưa ẩm á nhiệt đới núi thấp (Rka)

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Cấu Trúc Thảm Thực Vật Rừng Con Cuông

Nghiên cứu cấu trúc thảm thực vật rừng là yếu tố then chốt trong quản lý và kinh doanh rừng bền vững. Hiểu rõ đặc điểm thực vật rừng núi đá vôi giúp xác định các biện pháp kỹ thuật phù hợp, tác động tích cực đến rừng. Trên quan điểm sinh thái, cấu trúc rừng phản ánh mối quan hệ qua lại giữa các thành phần của hệ sinh thái và môi trường. Mục tiêu là duy trì rừng ổn định, hài hòa các nhân tố, khai thác tối đa tiềm năng và phát huy chức năng của rừng. Do đó, nghiên cứu cấu trúc thảm thực vật rừng là không thể thiếu để kinh doanh rừng hiệu quả. Tuy nhiên, hiện tại, các nghiên cứu chưa bao quát mọi khu rừng, đặc biệt là rừng trên núi đá vôi ở Bắc Trường Sơn.

1.1. Tầm quan trọng của nghiên cứu cấu trúc thảm thực vật

Nghiên cứu cấu trúc thảm thực vật rừng cung cấp thông tin quan trọng về thành phần loài, mật độ cây, độ che phủ và các tầng cây. Thông tin này giúp các nhà lâm học đánh giá sức khỏe của rừng, xác định các vấn đề tiềm ẩn và đưa ra các quyết định quản lý phù hợp. Nghiên cứu cũng giúp chúng ta hiểu rõ hơn về vai trò của rừng trong việc duy trì đa dạng sinh học, bảo vệ nguồn nước và điều hòa khí hậu. Theo Lê Hồng Liên (2011), hiểu biết về cấu trúc thảm thực vật rừng là cơ sở quan trọng để đề xuất các biện pháp kỹ thuật tác động phù hợp nhằm phục hồi và phát triển diện tích rừng trên núi đá vôi.

1.2. Vai trò của rừng núi đá vôi ở Con Cuông Nghệ An

Rừng núi đá vôi ở Con Cuông, Nghệ An đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn đa dạng sinh học, cung cấp nguồn nước và duy trì sinh kế cho cộng đồng địa phương. Tuy nhiên, do khai thác quá mức và quản lý kém hiệu quả, diện tích và chất lượng rừng đang suy giảm. Điều này ảnh hưởng đến khả năng tồn tại của rừng, xáo trộn các quy luật tự nhiên và gây ra những hậu quả tiêu cực đối với môi trường và kinh tế xã hội. Việc nghiên cứu thảm thực vật rừng Con Cuông là cần thiết để đưa ra các giải pháp bảo tồn và phục hồi rừng bền vững.

II. Thách Thức Nghiên Cứu Thảm Thực Vật Rừng Núi Đá Vôi Con Cuông

Rừng trên núi đá vôi, đặc biệt ở Con Cuông, Nghệ An, đối mặt với nhiều thách thức. Việc khai thác quá mức và quản lý bảo vệ rừng kém hiệu quả đã dẫn đến sự suy giảm nhanh chóng về số lượng và chất lượng. Điều này ảnh hưởng lớn đến khả năng tồn tại của rừng, xáo trộn các quy luật cấu trúc và tái sinh tự nhiên. Sự thiếu hụt các loài cây có giá trị, thoái hóa đất và sức sản xuất thấp là những vấn đề nghiêm trọng. Giải pháp hiện tại chủ yếu là khoanh nuôi phục hồi tự nhiên, thiếu các biện pháp đột phá để phát huy tối đa tiềm năng của rừng và bảo tồn nguồn gen.

2.1. Tác động của con người đến thảm thực vật rừng

Hoạt động khai thác gỗ, phá rừng làm nương rẫy và chăn thả gia súc quá mức đã gây ra những tác động tiêu cực đến thảm thực vật rừng. Rừng bị suy thoái, mất đi tính đa dạng sinh học và khả năng tái sinh tự nhiên. Đất đai bị xói mòn, dẫn đến thoái hóa và mất khả năng duy trì sự sống cho thực vật. Theo Lê Hồng Liên (2011), việc khai thác và sử dụng quá mức, công tác quản lý bảo vệ rừng kém hiệu quả ở nhiều địa phương khiến các khu rừng, đặc biệt là rừng trên núi đá vôi giảm sút nhanh chóng cả về số lượng và chất lượng.

2.2. Khó khăn trong tái sinh tự nhiên ở rừng núi đá vôi

Điều kiện khắc nghiệt của núi đá vôi, như thiếu nước, đất đai nghèo dinh dưỡng và độ dốc lớn, gây khó khăn cho quá trình tái sinh tự nhiên của rừng. Cây con khó sinh trưởng và phát triển do thiếu ánh sáng, chất dinh dưỡng và sự cạnh tranh từ các loài cây khác. Việc phục hồi rừng tự nhiên đòi hỏi các biện pháp kỹ thuật phù hợp để cải thiện điều kiện sinh thái và hỗ trợ quá trình tái sinh.

2.3. Thiếu nghiên cứu chuyên sâu về rừng núi đá vôi

Hiện tại, chưa có nhiều nghiên cứu chuyên sâu về cấu trúc thảm thực vật rừng trên núi đá vôi ở Việt Nam. Các nghiên cứu hiện có thường tập trung vào các loại rừng khác hoặc chỉ đề cập đến rừng núi đá vôi một cách khái quát. Điều này gây khó khăn cho việc đưa ra các giải pháp quản lý và bảo tồn rừng phù hợp với đặc thù của hệ sinh thái này. Cần có thêm các nghiên cứu chi tiết về thành phần loài, cấu trúc tầng, tái sinh tự nhiên và các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của rừng núi đá vôi.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Cấu Trúc Thảm Thực Vật Rừng Con Cuông

Nghiên cứu cấu trúc thảm thực vật rừng ở Con Cuông đòi hỏi phương pháp tiếp cận toàn diện, kết hợp điều tra thực địa và phân tích số liệu. Cần xác định các điểm nghiên cứu đại diện cho các kiểu rừng khác nhau trên núi đá vôi. Các phương pháp điều tra cần thu thập thông tin về thành phần loài, mật độ cây, đường kính thân cây, chiều cao cây, độ che phủ và tái sinh tự nhiên. Phân tích số liệu thống kê sẽ giúp xác định các đặc điểm cấu trúc rừng và các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân bố của chúng.

3.1. Điều tra thành phần loài thực vật và phân bố

Tiến hành điều tra, thống kê các loài thực vật có mặt trong khu vực nghiên cứu, bao gồm cả cây gỗ, cây bụi, cây cỏ và các loài thực vật phụ sinh. Xác định tên khoa học, đặc điểm hình thái và sinh thái của từng loài. Lập danh lục các loài thực vật và bản đồ phân bố của chúng trong khu vực nghiên cứu. Điều này giúp xác định đa dạng sinh học rừng núi đá vôi.

3.2. Đo đạc và phân tích cấu trúc tầng cây rừng

Đo đạc đường kính thân cây, chiều cao cây và độ che phủ của từng tầng cây (tầng vượt tán, tầng tán chính, tầng dưới tán và tầng cây bụi). Phân tích số liệu để xác định mật độ cây, trữ lượng gỗ và các chỉ số cấu trúc khác của rừng. So sánh cấu trúc tầng cây giữa các kiểu rừng khác nhau để xác định sự khác biệt và mối liên hệ giữa chúng.

3.3. Đánh giá khả năng tái sinh tự nhiên của rừng

Đếm số lượng cây con của các loài cây gỗ trong các ô tiêu chuẩn. Xác định tỷ lệ tái sinh của từng loài và đánh giá khả năng phục hồi của rừng sau khai thác hoặc các tác động khác. Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình tái sinh tự nhiên, như ánh sáng, độ ẩm và cạnh tranh từ các loài cây khác.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Đặc Điểm Thảm Thực Vật Rừng Đá Vôi Con Cuông

Kết quả nghiên cứu về cấu trúc thảm thực vật rừng ở Con Cuông, Nghệ An cho thấy sự đa dạng về thành phần loài, nhưng cũng chỉ ra những dấu hiệu suy thoái do tác động của con người. Thành phần loài thực vật phong phú nhưng một số loài có giá trị kinh tế đang giảm sút. Mật độ cây giảm so với trước đây và độ che phủ không đồng đều. Khả năng tái sinh tự nhiên của một số loài cây gỗ quý bị hạn chế. Cần có các biện pháp bảo tồn và phục hồi rừng để duy trì đa dạng sinh học và chức năng của rừng.

4.1. Đánh giá đa dạng sinh học và thành phần loài

Xác định số lượng loài thực vật có mặt trong khu vực nghiên cứu và đánh giá đa dạng sinh học bằng các chỉ số phù hợp. Phân tích thành phần loài để xác định các loài cây ưu thế, loài cây đặc hữu và loài cây có giá trị kinh tế. So sánh thành phần loài giữa các kiểu rừng khác nhau để đánh giá mức độ tương đồng và khác biệt.

4.2. Phân tích cấu trúc tầng cây và mật độ cây

Xác định số lượng tầng cây trong rừng và mô tả đặc điểm của từng tầng. Phân tích mật độ cây, trữ lượng gỗ và các chỉ số cấu trúc khác của rừng. So sánh cấu trúc tầng cây và mật độ cây giữa các kiểu rừng khác nhau để đánh giá mức độ suy thoái và tiềm năng phục hồi.

4.3. Đánh giá khả năng tái sinh tự nhiên và tiềm năng phục hồi

Đánh giá khả năng tái sinh tự nhiên của các loài cây gỗ trong rừng. Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình tái sinh, như ánh sáng, độ ẩm và cạnh tranh từ các loài cây khác. Đề xuất các biện pháp hỗ trợ quá trình tái sinh và phục hồi rừng.

V. Ứng Dụng Nghiên Cứu Bảo Tồn và Phát Triển Rừng Bền Vững

Kết quả nghiên cứu có thể được ứng dụng trong việc xây dựng các kế hoạch quản lý và bảo tồn rừng bền vững ở Con Cuông, Nghệ An. Các biện pháp phục hồi rừng cần tập trung vào việc cải thiện điều kiện sinh thái, hỗ trợ quá trình tái sinh tự nhiên và tăng cường đa dạng sinh học. Cần có sự tham gia của cộng đồng địa phương trong công tác bảo vệ và phát triển rừng. Ngoài ra, nghiên cứu cũng cung cấp cơ sở khoa học cho việc phát triển du lịch sinh thái và các hoạt động kinh tế khác liên quan đến rừng.

5.1. Đề xuất các biện pháp phục hồi và bảo tồn rừng

Dựa trên kết quả nghiên cứu, đề xuất các biện pháp kỹ thuật phù hợp để phục hồi và bảo tồn rừng, như trồng bổ sung các loài cây bản địa, cải tạo đất, kiểm soát cháy rừng và ngăn chặn khai thác trái phép. Xây dựng các khu bảo tồn thiên nhiên và các hành lang xanh để bảo vệ đa dạng sinh học và kết nối các khu rừng bị phân mảnh.

5.2. Phát triển du lịch sinh thái dựa trên giá trị rừng

Khai thác tiềm năng du lịch của rừng núi đá vôi để tạo nguồn thu nhập cho cộng đồng địa phương và nâng cao nhận thức về giá trị của rừng. Phát triển các sản phẩm du lịch sinh thái bền vững, như đi bộ đường dài, leo núi, quan sát chim và khám phá hang động. Đảm bảo rằng hoạt động du lịch không gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường và văn hóa địa phương.

5.3. Nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ rừng

Tổ chức các chương trình giáo dục và tuyên truyền để nâng cao nhận thức của cộng đồng địa phương về tầm quan trọng của rừng và các biện pháp bảo vệ rừng. Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng vào công tác quản lý và bảo tồn rừng. Tạo cơ hội cho người dân địa phương hưởng lợi từ các hoạt động kinh tế liên quan đến rừng.

VI. Kết Luận Hướng Nghiên Cứu Thảm Thực Vật Rừng Đá Vôi Tiếp Theo

Nghiên cứu cấu trúc thảm thực vật rừng trên núi đá vôi tại Con Cuông, Nghệ An là cần thiết để bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển rừng bền vững. Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng các kế hoạch quản lý và bảo tồn rừng phù hợp. Cần tiếp tục nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của rừng, như biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và tác động của con người. Đồng thời, cần đánh giá hiệu quả của các biện pháp phục hồi rừng và điều chỉnh chúng cho phù hợp với điều kiện thực tế.

6.1. Tổng kết những phát hiện chính về cấu trúc rừng

Nêu bật những kết quả quan trọng nhất của nghiên cứu về cấu trúc thảm thực vật rừng, bao gồm thành phần loài, mật độ cây, độ che phủ, tái sinh tự nhiên và các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân bố của chúng. Nhấn mạnh những điểm khác biệt và đặc trưng của rừng núi đá vôi so với các loại rừng khác.

6.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo về hệ sinh thái rừng đá vôi

Đề xuất các hướng nghiên cứu tiếp theo để mở rộng và hoàn thiện kiến thức về hệ sinh thái rừng núi đá vôi. Ví dụ, nghiên cứu về tác động của biến đổi khí hậu đến sự phát triển của rừng, nghiên cứu về vai trò của rừng trong việc bảo vệ nguồn nước và nghiên cứu về các biện pháp quản lý rừng hiệu quả.

6.3. Đề xuất chính sách bảo tồn và quản lý rừng bền vững

Dựa trên kết quả nghiên cứu, đề xuất các chính sách và biện pháp quản lý rừng bền vững, như tăng cường công tác quản lý bảo vệ rừng, khuyến khích trồng rừng đa loài, phát triển du lịch sinh thái và nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ rừng. Đảm bảo rằng các chính sách và biện pháp này phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội và văn hóa địa phương.

Tổng quan nghiên cứu

Rừng trên núi đá vôi là một hệ sinh thái đặc thù, có vai trò quan trọng trong bảo tồn đa dạng sinh học và duy trì cân bằng sinh thái. Tại huyện Con Cuông, Nghệ An, diện tích núi đá vôi chiếm phần lớn với điều kiện địa hình phức tạp, khí hậu nhiệt đới gió mùa, nhiệt độ trung bình 22,5°C và lượng mưa trung bình 1700mm/năm. Tuy nhiên, do khai thác quá mức và quản lý bảo vệ chưa hiệu quả, các khu rừng trên núi đá vôi đang suy giảm nghiêm trọng về số lượng và chất lượng, ảnh hưởng đến khả năng tái sinh và phát triển bền vững của rừng. Mục tiêu nghiên cứu là làm rõ một số đặc điểm cấu trúc thảm thực vật rừng và tái sinh tự nhiên tại các địa phương thuộc Con Cuông, từ đó đề xuất các biện pháp kỹ thuật lâm sinh phù hợp nhằm phục hồi và phát triển rừng trên núi đá vôi. Nghiên cứu tập trung vào các kiểu rừng tự nhiên điển hình, phân tích tổ thành, mật độ, tầng thứ, độ tàn che, mức độ thân thuộc và đa dạng loài của tầng cây gỗ, đồng thời đánh giá các đặc điểm tái sinh cây gỗ trong giai đoạn cây mạ và cây con. Phạm vi nghiên cứu bao gồm ba xã thuộc huyện Con Cuông với điều kiện tự nhiên tương đồng, trong đó rừng thuộc kiểu rừng kín thường xanh mưa ẩm nhiệt đới với các kiểu phụ thổ nhưỡng kiệt nước trên đất đá vôi xương xẩu. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý, bảo vệ và phát triển bền vững hệ sinh thái rừng trên núi đá vôi, góp phần bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên học thuyết hệ sinh thái của Tansley (1935) và sinh địa quần học của Sucasev (1957), tập trung vào quan điểm sinh thái phát sinh quần thể. Cấu trúc rừng được hiểu là hình thức biểu hiện bên ngoài của mối quan hệ sinh thái giữa các thành phần thực vật và môi trường sống, phản ánh sức sản xuất và sự ổn định của hệ sinh thái. Các khái niệm chính bao gồm:

• Tổ thành quần xã thực vật (QXTV): Tỷ lệ và mức độ ưu thế của các loài cây trong quần xã, được xác định qua chỉ số độ quan trọng (IV%).
• Mật độ cây: Số lượng cá thể trên đơn vị diện tích, phản ánh mức độ chiếm dụng không gian và vai trò sinh thái của loài.
• Độ tàn che: Tỷ lệ che phủ của tầng cây cao, ảnh hưởng đến điều kiện ánh sáng và tái sinh dưới tán.
• Mức độ thân thuộc: Chỉ số Sorenson đo lường sự gắn bó giữa các loài trong quần xã.
• Chỉ số đa dạng loài: Bao gồm Simpson, Margalef, Menhinik, đánh giá sự phong phú và phân bố loài trong quần xã.

Ngoài ra, nghiên cứu vận dụng các lý thuyết về tái sinh tự nhiên, ảnh hưởng của các nhân tố sinh thái như ánh sáng, độ ẩm, độ dốc mặt đất, thảm tươi và cây bụi đến sự phát triển của cây tái sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu được thu thập từ điều tra thực địa tại ba xã thuộc huyện Con Cuông, Nghệ An, với tổng số 22 ô tiêu chuẩn (ÔTC) có diện tích từ 500 đến 1000 m², được lựa chọn bao phủ các kiểu rừng và địa hình đặc trưng. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các kiểu rừng trên núi đá vôi.

Phân tích dữ liệu bao gồm:

• Đo đạc các chỉ tiêu sinh trưởng cây gỗ: đường kính thân cây (D1,3), chiều cao vút ngọn (HVN), chiều cao dưới cành (HDC), đường kính tán lá (DT).
• Xác định độ tàn che bằng phương pháp điểm với 100 điểm trên mỗi ÔTC.
• Điều tra cây tái sinh trong 5 ô đếm (4 m² mỗi ô) trên mỗi ÔTC, phân loại chất lượng cây tái sinh theo tiêu chí sinh trưởng và sâu bệnh.
• Đánh giá ảnh hưởng của các nhân tố sinh thái (độ tàn che, độ dốc, cây bụi, thảm tươi) đến mật độ và chất lượng tái sinh.
• Xử lý số liệu bằng các công thức tính tổ thành, mật độ, độ tàn che, mức độ thân thuộc và chỉ số đa dạng loài.

Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm 2010-2011, đảm bảo thu thập dữ liệu trong các mùa khí hậu đặc trưng của vùng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Xác định các quần xã thực vật rừng (QXTV) trên núi đá vôi:
   Tại ba xã nghiên cứu, các QXTV rừng đều thuộc kiểu rừng kín thường xanh mưa ẩm nhiệt đới (Rkx) với các kiểu phụ thổ nhưỡng kiệt nước trên đất đá vôi xương xẩu và kiểu phụ thứ sinh nhân tác. Cụ thể, tại xã Môn Sơn có 4 QXTV, xã Châu Khê và Lục Dạ có các QXTV tương tự với mức độ tác động khác nhau của con người.

2. Cấu trúc tổ thành và mật độ tầng cây cao:

   • Quần xã Dẻ + Máu chó + Nhọc có mật độ 477 cây/ha, trong đó Dẻ chiếm 35,6% với mật độ 170 cây/ha, tổng tiết diện ngang 13,56 m²/ha, thuộc trạng thái rừng nghèo (IIIA1).
   • Quần xã Re + Côm + Bời lời có mật độ 486 cây/ha, Re và Côm chiếm 50,82% tổng số cây, tổng tiết diện ngang 11,76 m²/ha.
   • Quần xã Cà ổi + Đái bò + Chắp + Bứa có mật độ 510 cây/ha, Cà ổi chiếm 34,1%, tổng tiết diện ngang 12,51 m²/ha.
     Các quần xã này đều có tổ thành đơn giản, ít loài có giá trị kinh tế cao, phản ánh tác động của khai thác và suy thoái rừng.

3. Đặc điểm tái sinh tự nhiên:
   Mật độ cây tái sinh dao động theo độ tàn che và độ dốc mặt đất, với mật độ tái sinh cao hơn ở các khu vực có độ tàn che từ 40-60% và độ dốc dưới 25°. Chất lượng cây tái sinh phân bố không đồng đều, tỷ lệ cây triển vọng chiếm khoảng 60-70%, cho thấy khả năng phục hồi tự nhiên còn hạn chế do điều kiện môi trường khắc nghiệt và tác động con người.

4. Ảnh hưởng của các nhân tố sinh thái:
   Độ tàn che tầng cây cao có ảnh hưởng tích cực đến mật độ và chất lượng tái sinh, trong khi độ dốc mặt đất và sự phát triển của cây bụi, thảm tươi có thể hạn chế sự phát triển của cây con. Các khu vực có độ dốc lớn trên 35° và thảm thực vật dày đặc thường có mật độ tái sinh thấp hơn 30% so với khu vực bằng phẳng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy cấu trúc rừng trên núi đá vôi tại Con Cuông có sự đa dạng về tổ thành và mật độ, tuy nhiên đều chịu ảnh hưởng tiêu cực từ khai thác và tác động nhân sinh. Mức độ ưu thế của các loài như Dẻ, Re, Cà ổi phản ánh sự thích nghi của chúng với điều kiện kiệt nước và đất đá vôi xương xẩu. So với các nghiên cứu trên rừng nhiệt đới khác, mật độ cây và tổng tiết diện ngang của các quần xã này thấp hơn khoảng 20-30%, cho thấy rừng đang trong trạng thái suy thoái.

Tái sinh tự nhiên bị hạn chế do điều kiện sinh thái khắc nghiệt, đặc biệt là độ tàn che không đồng đều và độ dốc lớn. So sánh với các nghiên cứu tại vùng núi đá vôi khác ở Việt Nam và Trung Quốc, tình trạng tái sinh tại Con Cuông tương đối thấp, đòi hỏi các biện pháp kỹ thuật tác động nhằm cải thiện điều kiện sinh trưởng cho cây tái sinh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mật độ cây tái sinh theo độ tàn che và độ dốc, bảng so sánh chỉ số đa dạng loài giữa các quần xã, cũng như biểu đồ tổ thành các loài chính trong từng quần xã để minh họa rõ nét sự khác biệt cấu trúc.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xúc tiến tái sinh tự nhiên bằng biện pháp mở tán:
   Thực hiện chặt tỉa chọn lọc để giảm độ tàn che xuống mức 40-60% nhằm tạo điều kiện ánh sáng phù hợp cho cây tái sinh phát triển. Thời gian thực hiện trong vòng 1-2 năm, do các đơn vị quản lý rừng và Vườn quốc gia Pù Mát phối hợp thực hiện.

2. Phát dọn dây leo, cây bụi và thảm tươi cản trở tái sinh:
   Tiến hành dọn dẹp thảm thực vật dày đặc, đặc biệt là các loài cây bụi như Mạy tèo, Ô rô để giảm cạnh tranh dinh dưỡng và ánh sáng cho cây con. Thời gian thực hiện hàng năm, ưu tiên các khu vực có mật độ tái sinh thấp.

3. Bảo tồn và tăng mật độ các loài cây có giá trị kinh tế và sinh thái:
   Tập trung bảo vệ các loài như Dung, Bời lời, Côm có mật độ thấp nhưng giá trị cao, đồng thời khuyến khích gieo giống tự nhiên và trồng bổ sung các loài này trong các khu vực suy thoái. Thời gian thực hiện 3-5 năm, phối hợp với các dự án phục hồi rừng.

4. Quản lý độ dốc và đất đai:
   Hạn chế khai thác và tác động tại các khu vực có độ dốc trên 35° để tránh xói mòn đất và suy giảm tái sinh. Áp dụng các biện pháp kỹ thuật bảo vệ đất như phủ đất, trồng cây che phủ đất. Thời gian thực hiện liên tục, do chính quyền địa phương và các tổ chức bảo vệ rừng đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà quản lý và cán bộ lâm nghiệp:
   Hỗ trợ xây dựng kế hoạch quản lý, bảo vệ và phục hồi rừng trên núi đá vôi, nâng cao hiệu quả kinh doanh rừng bền vững.

2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Lâm học, Sinh thái học:
   Cung cấp dữ liệu thực nghiệm và phương pháp nghiên cứu cấu trúc rừng, tái sinh tự nhiên trong điều kiện đặc thù của núi đá vôi.

3. Các tổ chức bảo tồn và phát triển bền vững:
   Là cơ sở khoa học để thiết kế các chương trình bảo tồn đa dạng sinh học và phục hồi hệ sinh thái rừng.

4. Cộng đồng dân cư và các dự án phát triển nông-lâm kết hợp:
   Giúp hiểu rõ vai trò của rừng và các biện pháp kỹ thuật phù hợp để phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao nghiên cứu cấu trúc rừng trên núi đá vôi lại quan trọng?
   Cấu trúc rừng phản ánh sức khỏe và khả năng tái sinh của rừng, giúp đề xuất các biện pháp kỹ thuật phù hợp để phục hồi và phát triển bền vững.

2. Các nhân tố sinh thái nào ảnh hưởng lớn đến tái sinh tự nhiên?
   Độ tàn che, độ dốc mặt đất, sự phát triển của cây bụi và thảm tươi là những nhân tố chính ảnh hưởng mật độ và chất lượng cây tái sinh.

3. Mật độ cây gỗ trong các quần xã nghiên cứu như thế nào?
   Mật độ dao động từ khoảng 470 đến 510 cây/ha, thấp hơn so với rừng nguyên sinh do tác động khai thác và suy thoái.

4. Biện pháp kỹ thuật nào được đề xuất để cải thiện tái sinh?
   Mở tán rừng, dọn dẹp cây bụi và thảm tươi, bảo tồn các loài cây có giá trị và quản lý độ dốc đất là các giải pháp chính.

5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các vùng núi đá vôi khác không?
   Có thể tham khảo, tuy nhiên cần điều chỉnh phù hợp với điều kiện địa phương về khí hậu, địa hình và mức độ tác động con người.

Kết luận

• Nghiên cứu đã xác định được các quần xã thực vật rừng điển hình trên núi đá vôi tại Con Cuông, Nghệ An, thuộc kiểu rừng kín thường xanh mưa ẩm nhiệt đới với các kiểu phụ thổ nhưỡng kiệt nước và thứ sinh nhân tác.
• Cấu trúc rừng có mật độ cây gỗ trung bình khoảng 480 cây/ha, tổng tiết diện ngang từ 11,7 đến 13,6 m²/ha, phản ánh trạng thái rừng suy thoái và cần phục hồi.
• Tái sinh tự nhiên bị ảnh hưởng bởi độ tàn che, độ dốc và thảm thực vật dưới tán, mật độ và chất lượng tái sinh còn hạn chế.
• Đề xuất các biện pháp kỹ thuật lâm sinh như mở tán, dọn dẹp cây bụi, bảo tồn loài có giá trị và quản lý đất dốc nhằm phục hồi và phát triển rừng bền vững.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học quan trọng cho công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng trên núi đá vôi, đồng thời mở hướng nghiên cứu tiếp theo về mô hình phục hồi rừng và tác động kinh tế xã hội.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị quản lý rừng và nhà nghiên cứu nên phối hợp triển khai các biện pháp kỹ thuật đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp, góp phần bảo vệ và phát triển hệ sinh thái rừng trên núi đá vôi tại Con Cuông và các vùng tương tự.