I. Tổng Quan Về Kế Toán Thuế DN Siêu Nhỏ Hộ Kinh Doanh tại HN
Nền kinh tế Hà Nội chứng kiến sự đóng góp quan trọng của doanh nghiệp siêu nhỏ (DNSN) và hộ kinh doanh (HKD). Số lượng DNSN và HKD trên địa bàn thành phố là rất lớn, đóng góp vào GDP và tạo công ăn việc làm cho người dân. Tuy nhiên, các đối tượng này còn gặp nhiều khó khăn trong quá trình hoạt động do thiếu hành lang pháp lý đầy đủ (đặc biệt là HKD), khó tiếp cận vốn, kém minh bạch và hạn chế trong ứng dụng khoa học kỹ thuật. Việc hoàn thiện công tác kế toán thuế là một yếu tố then chốt để hỗ trợ DNSN và HKD phát triển ổn định và bền vững. Nghiên cứu này tập trung vào việc xác định và đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến kế toán thuế trong DNSN và HKD tại Hà Nội, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp. Số liệu thống kê cho thấy DNSN chiếm phần lớn số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Hà Nội. Về HKD, Thành phố có khoảng hơn 350.000 hộ gia đình kinh doanh cá thể. Hàng năm, DNSN và HKD lớn đã tham gia phần lớn vào GDP của cả Thành phố. [Theo số liệu của Sở Kế hoạch đầu tư Thành phố Hà Nội năm 2021].
1.1. Vai trò của Kế Toán Thuế với Doanh nghiệp Siêu Nhỏ và Hộ Kinh Doanh
Kế toán thuế đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hoạt động kinh doanh ổn định, báo cáo thuế đầy đủ, minh bạch, và tuân thủ quy định pháp luật thuế. Đối với các doanh nghiệp lớn, quy trình này được thực hiện chuyên nghiệp. Tuy nhiên, DNSN và HKD lớn tại Hà Nội đang đối mặt với nhiều thách thức do thiếu nhân lực, hạ tầng công nghệ thông tin yếu kém, và kiến thức hạn chế về luật thuế và kế toán. Nghiên cứu này nhằm hỗ trợ NNT, cũng như hoàn thiện thêm về công tác đào tạo kế toán thuế cho chuyên ngành Kế toán, mở rộng phạm vi cung cấp nhân lực cho ngành.
1.2. Thực Trạng Kế Toán Thuế Doanh Nghiệp Siêu Nhỏ và Hộ Kinh Doanh Hiện Nay
Hiện nay, công tác kế toán thuế của DNSN và HKD tại Hà Nội còn nhiều hạn chế. Nhân sự kế toán thuế thiếu kinh nghiệm, việc thuê dịch vụ kế toán thuế tiềm ẩn nhiều rủi ro, quy định pháp luật thay đổi liên tục gây khó khăn trong kê khai, hệ thống công nghệ thông tin còn hạn chế, và thiếu nhân lực cho các công việc liên quan. Đặc biệt, trong bối cảnh chuyển đổi số và các quy định mới về hóa đơn điện tử, kê khai thuế, và chế độ kế toán, việc nắm bắt và tuân thủ là một thách thức lớn. Các doanh nghiệp siêu nhỏ và hộ kinh doanh vẫn đang phải “tự bơi” giữa những thách thức liền kề.
II. Cách Xác Định Yếu Tố Ảnh Hưởng Kế Toán Thuế tại Hà Nội
Nghiên cứu này sử dụng kết hợp phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến công tác kế toán thuế. Phương pháp định tính bao gồm thu thập và phân tích các nghiên cứu trước đây, các quy định pháp luật hiện hành, và phỏng vấn các chuyên gia, cán bộ thuế, chủ doanh nghiệp, và kế toán viên. Mục đích là để xác định các nhân tố tới công tác kế toán thuế trong các doanh nghiệp siêu nhỏ và hộ kinh doanh cá thể. Phương pháp định lượng dựa trên dữ liệu khảo sát từ các DNSN và HKD tại Hà Nội, sử dụng các công cụ thống kê để phân tích và đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố. Mẫu nghiên cứu bao gồm 297/300 mẫu cho doanh nghiệp siêu nhỏ, 369/405 mẫu cho hộ kinh doanh. Cụ thể như sau: 12 quận nội thành mỗi quận khảo sát từ 12-30 doanh nghiệp siêu nhỏ tùy theo số lượng doanh nghiệp của mỗi quận và 10 hộ kinh doanh cá thể; với 18 huyện ngoại thành và Thị xã Sơn Tây thì mỗi huyện 4-8 doanh nghiệp siêu nhỏ tùy theo tổng số lượng doanh nghiệp của mỗi địa điểm và 15 hộ kinh doanh cá thể lớn làm theo TT88/2021.
2.1. Phương Pháp Nghiên Cứu Định Tính Thu Thập Phân Tích
Nhóm tác giả thu thập các nghiên cứu trong và ngoài nước có liên quan tới đề tài, các quy định của kế toán và pháp luật thuế hiện hành có liên quan, sử dụng các kết quả và thông tin thu thập được. Phương pháp nghiên cứu định tính này giúp sàng lọc kết quả nghiên cứu của các nghiên cứu trước đây; từ đó, nghiên cứu này sẽ kế thừa và áp dụng. Sử dụng Bảng câu hỏi xin ý kiến từ những giảng viên tài chính, kế toán; giám đốc, kế toán tại các DNSN, chủ hộ kinh doanh, cán bộ quản lý Thuế, cán bộ đội Tuyên truyền và hỗ trợ người nộp thuế, cán bộ Phòng kế hoạch đầu tư quận huyện, cán bộ Thống kê của các Quận huyện thị xã trên địa bàn Thành phố Hà Nội, kế toán viên dịch vụ, đai lý Thuế… để xác định các nhân tố tới công tác kế toán thuế trong các doanh nghiệp siêu nhỏ và hộ kinh doanh cá thể.
2.2. Phương Pháp Nghiên Cứu Định Lượng Mô Hình Biến Số
Nhóm nghiên cứu xây dựng các mô hình và biến số phù hợp với dữ liệu khảo sát thu thập được. Mẫu nghiên cứu bao gồm các doanh nghiệp siêu nhỏ và hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn Thành phố Hà Nội. Kỹ thuật tổng hợp, phân tích, so sánh, đối chiếu được sử dụng để đánh giá công tác kế toán thuế trong các DNSN và HKD. Dữ liệu được thu thập từ bảng khảo sát và ý kiến phỏng vấn các chuyên gia, cán bộ quản lý thuế cho khoảng thời gian thực hiện công tác kế toán.
III. Các Yếu Tố Chính Ảnh Hưởng Đến Kế Toán Thuế DNSN ở Hà Nội
Kết quả nghiên cứu cho thấy nhiều yếu tố ảnh hưởng đến công tác kế toán thuế của DNSN tại Hà Nội. Các yếu tố này có thể được chia thành các nhóm chính: yếu tố bên trong doanh nghiệp (năng lực quản lý, trình độ nhân viên, hệ thống kế toán), yếu tố bên ngoài (chính sách thuế, môi trường kinh doanh, hỗ trợ của cơ quan thuế), và yếu tố về công nghệ thông tin. Việc hiểu rõ các yếu tố này giúp doanh nghiệp và cơ quan quản lý có các giải pháp phù hợp để nâng cao hiệu quả kế toán thuế. Các yếu tố tác động tới công tác kế toán thuế gồm kê khai thuế, tính thuế, ghi chép kế toán về thuế, lập các báo cáo thuế.
3.1. Yếu Tố Nội Tại Năng Lực Quản Lý và Trình Độ Nhân Viên
Năng lực quản lý tài chính và trình độ chuyên môn của nhân viên kế toán là yếu tố quan trọng. Doanh nghiệp cần có đội ngũ nhân viên kế toán có kiến thức chuyên môn vững vàng, cập nhật thường xuyên các quy định pháp luật mới, và có khả năng ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác kế toán. Sự chuyên nghiệp trong công tác kế toán thuế giúp kinh doanh ổn định, báo cáo thuế được đầy đủ, thuận lợi, thực hiện các công việc về Thuế rõ ràng, minh bạch.
3.2. Yếu Tố Bên Ngoài Chính Sách Thuế và Môi Trường Kinh Doanh
Chính sách thuế có tác động trực tiếp đến công tác kế toán thuế. Doanh nghiệp cần nắm rõ các quy định về thuế, các ưu đãi và hỗ trợ của nhà nước, và các thay đổi trong chính sách thuế. Môi trường kinh doanh ổn định và minh bạch cũng tạo điều kiện thuận lợi cho kế toán thuế. Về phía Nhà nước, công việc kế toán này cũng hỗ trợ rất nhiều cho việc quản lý Thuế, thu Thuế. Chính quyền Thành phố Hà Nội luôn kiên trì thực hiện “mục tiêu kép” vừa chống dịch, vừa bảo đảm phát triển kinh tế.
3.3. Yếu Tố Công Nghệ Ứng Dụng Phần Mềm và Chuyển Đổi Số
Ứng dụng công nghệ thông tin, đặc biệt là các phần mềm kế toán, giúp tự động hóa các quy trình, giảm thiểu sai sót, và nâng cao hiệu quả kế toán thuế. Chuyển đổi số là xu hướng tất yếu, doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ và đào tạo nhân viên để thích ứng với sự thay đổi này. Các quy định cập nhật liên tục nên khi kê khai gặp nhiều sai phạm, hệ thống công nghệ thông tin phục vụ cho kế toán thuế còn rất nhiều hạn chế; các vấn đề mới trong kế toán và quy định về thuế, quy định về quản lý thuế phát sinh liên tục cần phải được theo dõi kịp thời.
IV. Ảnh Hưởng của Các Yếu Tố Đến Kế Toán Thuế Hộ Kinh Doanh HN
Tương tự như DNSN, công tác kế toán thuế của HKD tại Hà Nội cũng chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố. Tuy nhiên, có một số yếu tố đặc thù đối với HKD, chẳng hạn như quy mô kinh doanh nhỏ, trình độ học vấn của chủ hộ kinh doanh, và sự hiểu biết về pháp luật thuế. Việc đơn giản hóa quy trình kế toán thuế và tăng cường đào tạo cho HKD là rất quan trọng.Đặc biệt, thời gian gần đây khi các quy định về Kế toán, Thuế đang được cập nhật, bổ sung liên tục như các quy định mới về Hóa đơn điện tử, kê khai Thuế, TT80/BTC về hướng dẫn thi hành Luật quản lý thuế và Nghị định 126 của chính phủ ban hành 9/2021 và đặc biệt ngày 11/10/21, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 88/2021/TT-BTC “Hướng dẫn chế độ kế toán cho hộ kinh doanh, cá nhân kính doanh”, Nghị định 15/2022/NĐ-CP ban hành 28/01/22 về giảm thuế GTGT.
4.1. Quy Mô Kinh Doanh và Trình Độ Chủ Hộ Kinh Doanh
Quy mô kinh doanh nhỏ và trình độ học vấn hạn chế của chủ hộ kinh doanh là những rào cản lớn đối với công tác kế toán thuế. Cần có các chương trình đào tạo và tư vấn phù hợp để nâng cao kiến thức và kỹ năng cho chủ hộ kinh doanh. Đặc điểm của công tác kế toán thuế trong các doanh nghiệp siêu nhỏ và hộ kính doanh cá thể tại thành phố Hà Nội có một số điểm chính như sau: nhân sự làm kế toán thuế có ít kinh nghiệm và kỹ năng trong công việc kế toán thuế như tính thuế, kê khai thuế, lập báo cáo thuế.
4.2. Nhận Thức và Tuân Thủ Pháp Luật Thuế
Nhiều HKD chưa nhận thức đầy đủ về nghĩa vụ thuế và chưa tuân thủ đúng quy định pháp luật. Cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật thuế, và có các biện pháp kiểm tra, giám sát hiệu quả để nâng cao ý thức tuân thủ của HKD. Việc đi thuê dịch vụ kế toán thuế hiện còn nhiều rủi ro do thiếu sự gắn bó với hoạt động của người nộp thuế, khó khăn trong lựa chọn bên cung cấp dịch vụ đáng tin cậy với chi phí hợp lý.
4.3. Áp Dụng Thông Tư 88 2021 TT BTC Trong Kế Toán Thuế HKD
Thông tư 88/2021/TT-BTC là một văn bản quan trọng hướng dẫn chế độ kế toán cho HKD. Cần có hướng dẫn chi tiết và hỗ trợ HKD áp dụng thông tư này một cách hiệu quả. Nghị định 15/2022/NĐ-CP ban hành 28/01/22 về giảm thuế GTGT. Trước đó, năm 2016, BTC ban hành thông tư 133/2016 về chế độ kế toán áp dụng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ (gồm cả doanh nghiệp siêu nhỏ), và ngày 28/12/2018, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 132/2018/TT-BTC hướng dẫn chế độ kế toán cho doanh nghiệp siêu nhỏ.
V. Giải Pháp Hoàn Thiện Kế Toán Thuế Doanh Nghiệp Hộ Kinh Doanh
Để hoàn thiện công tác kế toán thuế cho DNSN và HKD tại Hà Nội, cần có các giải pháp đồng bộ từ phía cơ quan quản lý, doanh nghiệp, và HKD. Các giải pháp này bao gồm: hoàn thiện khung pháp lý, tăng cường đào tạo và tư vấn, hỗ trợ ứng dụng công nghệ thông tin, và nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế. Định hướng các cấp chính quyền Thành phố Hà nội và các cơ quan có liên quan với doanh nghiệp siêu nhỏ và hộ kinh doanh cá thể.
5.1. Hoàn Thiện Khung Pháp Lý và Chính Sách Hỗ Trợ
Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý về thuế, đặc biệt là cho HKD. Cần có các chính sách hỗ trợ tài chính, kỹ thuật, và đào tạo cho DNSN và HKD để nâng cao năng lực kế toán thuế. Cần thiết phải xác định và đánh giá được những nhân tố đang ảnh hưởng tới công tác kế toán thuế trong các doanh nghiệp siêu nhỏ và hộ kinh doanh cá thể để rút ra được những nội dung hỗ trợ cho hoạt động của các đối tượng trên trên địa bàn thành phố để có thể hoàn thiện theo hướng phù hợp và tiết kiệm với doanh nghiệp siêu nhỏ và hộ kinh doanh cá thể.
5.2. Đào Tạo và Tư Vấn Kế Toán Thuế Chuyên Nghiệp
Cần có các chương trình đào tạo chuyên nghiệp về kế toán thuế cho DNSN và HKD. Cần khuyến khích các tổ chức tư vấn kế toán, đại lý thuế cung cấp dịch vụ chất lượng với chi phí hợp lý. Cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật thuế, và có các biện pháp kiểm tra, giám sát hiệu quả để nâng cao ý thức tuân thủ của HKD. Các vấn đề mới trong kế toán và quy định về thuế, quy định về quản lý thuế phát sinh liên tục cần phải được theo dõi kịp thời; thiếu nhân lực cho các công việc kế toán thuế trong các đơn vị, xu hướng tiết giảm chi phí, sự thay đổi về cách thức thực hiện công việc kế toán thuế trong bối cảnh chuyển đổi số.
5.3. Ứng Dụng CNTT và Chuyển Đổi Số Kế Toán Thuế
Khuyến khích DNSN và HKD ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác kế toán thuế, đặc biệt là các phần mềm kế toán và hóa đơn điện tử. Cần có các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số trong lĩnh vực kế toán. Chính quyền Thành phố Hà Nội luôn kiên trì thực hiện “mục tiêu kép” vừa chống dịch, vừa bảo đảm phát triển kinh tế nên các cấp, các ngành đã nỗ lực đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong mọi hoạt động quản lý, điều hành, thực thi công vụ.
VI. Kết Luận và Hướng Nghiên Cứu Về Kế Toán Thuế Tương Lai
Nghiên cứu này đã xác định và đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến công tác kế toán thuế của DNSN và HKD tại Hà Nội. Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng các giải pháp hoàn thiện kế toán thuế cho các đối tượng này. Trong tương lai, cần có thêm các nghiên cứu sâu hơn về tác động của chuyển đổi số và các chính sách mới đến kế toán thuế của DNSN và HKD. Kết quả của nghiên cứu này sẽ giúp các doanh nghiệp siêu nhỏ và hộ kính doanh cá thể nhận biết được về các nhân tố và mức độ ảnh hưởng của các nhân tố tới công tác kế toán thuế từ đó có các giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện công tác kế toán thuế cho doanh nghiệp siêu nhỏ và hộ kính doanh cá thể trên địa bạn thành phố Hà Nội, đồng thời cũng cung cấp thêm cho sinh viên những hiểu biết cơ bản về công tác kế toán thuế của các đối tượng nêu trên, tích lũy kỹ năng thực tiễn.
6.1. Đề Xuất Chính Sách và Hỗ Trợ Doanh Nghiệp Sau Nghiên Cứu
Cần có các chính sách hỗ trợ tài chính, kỹ thuật, và đào tạo cho DNSN và HKD để nâng cao năng lực kế toán thuế. Khuyến khích các tổ chức tư vấn kế toán, đại lý thuế cung cấp dịch vụ chất lượng với chi phí hợp lý. Cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật thuế, và có các biện pháp kiểm tra, giám sát hiệu quả để nâng cao ý thức tuân thủ của HKD.
6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Chuyển Đổi Số và Kế Toán Thuế
Trong tương lai, cần có thêm các nghiên cứu sâu hơn về tác động của chuyển đổi số và các chính sách mới đến kế toán thuế của DNSN và HKD. Các nghiên cứu này cần tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các giải pháp công nghệ, xác định các rủi ro và thách thức, và đề xuất các giải pháp giảm thiểu tác động tiêu cực.
