Luận Văn Thạc Sĩ: Bảo Tồn Và Phát Triển Cây Giảo Cổ Lam Gynostemma Pentaphyllum Thunb Tại Vùng Đệm Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Thần Sa

• Tác giả: Ngô Thị Nga
• Người hướng dẫn: PGS. Lê Sỹ Trung
• Trường học: Đại học Nông Lâm - Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Lâm học
• Đề tài: Nghiên cứu bảo tồn và phát triển cây Giảo Cổ Lam (Gynostemma pentaphyllum (Thunb.)) tại vùng đệm Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Thần Sa - Phượng Hoàng, tỉnh Thái Nguyên
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ khoa học lâm nghiệp
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU
• 1.1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu trên thế giới
• 1.2. Nghiên cứu về Lâm sản ngoài gỗ
• 1.2.1. Khái niệm về lâm sản ngoài gỗ
• 1.2.2. Phân loại Lâm sản ngoài gỗ
• 1.2.3. Các nghiên cứu về vai trò và tiềm năng của Lâm sản ngoài gỗ
• 1.2.3.1. Về giá trị kinh tế, xã hội của Lâm sản ngoài gỗ
• 1.3. Nghiên cứu về Giảo cổ lam
• 1.3.1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu trong nước
• 1.3.2. Nghiên cứu về lâm sản ngoài gỗ
• 1.3.3. Khái niệm về lâm sản ngoài gỗ
• 1.3.4. Về phân loại Lâm sản ngoài gỗ ở Việt Nam
• 1.3.5. Các nghiên cứu về vai trò, tiềm năng của Lâm sản ngoài gỗ
• 1.3.6. Tình hình quản lý Lâm sản ngoài gỗ ở Việt Nam
• 1.3.7. Nghiên cứu về Giảo cổ lam
• 1.3.7.1. Địa điểm phân bố
• 1.3.7.2. Thành phần hóa học của Giảo cổ lam
• 2. CHƯƠNG 2: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.1.2. Phạm vi nghiên cứu
• 2.2. Nội dung nghiên cứu
• 2.2.1. Công dụng của Giảo cổ lam
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3.1. Phương pháp nghiên cứu chung
• 2.3.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể
• 2.3.3. Phương pháp kế thừa số liệu
• 2.3.4. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.3.5. Phương pháp đánh giá các biện pháp kỹ thuật gây trồng Giảo cổ lam
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Điều kiện tự nhiên- kinh tế xã hội ảnh hưởng đến bảo tồn và phát triển Giảo cổ lam
• 3.1.1. Vị trí địa lí, giới hạn
• 3.1.2. Đặc điểm tự nhiên
• 3.1.3. Địa chất, khoáng sản
• 3.1.4. Thổ nhưỡng
• 3.1.5. Đặc điểm kinh tế- xã hội
• 3.1.6. Đánh giá chung về điều kiện cơ bản
• 3.1.7. Những thuận lợi
• 3.2. Hiện trạng phân bố Giảo cổ lam trong khu bảo tồn thiên nhiên Thần Sa - Phượng Hoàng
• 3.3. Đặc điểm sinh thái, kỹ thuật gây trồng và khai thác sử dụng Giảo cổ lam trong Khu bảo tồn thiên nhiên Thần Sa - Phượng Hoàng
• 3.3.1. Đặc điểm hình thái cây Giảo cổ lam trong khu bảo thiên nhiên Thần Sa - Phượng Hoàng
• 3.3.1.1. Đặc điểm hình thái rễ
• 3.3.1.2. Đặc điểm hình thái thân
• 3.3.1.3. Đặc điểm hình thái lá
• 3.3.1.4. Đặc điểm hình thái hoa
• 3.3.1.5. Hình thái quả và hạt
• 3.3.2. Hiện trạng gây trồng. Kiến thức bản địa về chọn tạo giống, gây trồng cây Giảo cổ lam
• 3.3.2.1. Chọn tạo giống
• 3.3.2.2. Kỹ thuật gây trồng
• 3.3.3. Đánh giá chung về kiến thức bản địa của người dân 3 xã Thần Sa, Sảng Mộc và Nghinh Tường
• 3.4. Tình hình khai thác và sử dụng
• 3.5. Giá trị và thị trường tiêu thụ Giảo cổ lam
• 3.5.1. Giá trị của Giảo cổ lam
• 3.5.2. Thị trường tiêu thụ Giảo cổ lam
• 3.6. Phân tích những khó khăn và đề xuất giải pháp bảo tồn và phát triển Giảo cổ lam
• 3.6.1. Khó khăn trong việc bảo tồn và phát triển Giảo cổ lam
• 3.6.1.1. Khó khăn trong việc bảo tồn
• 3.6.1.2. Khó khăn trong việc phát triển
• 3.6.2. Giải pháp bảo tồn và phát triển Giảo cổ lam
• 3.6.2.1. Giải pháp bảo tồn loài
• 3.6.2.2. Giải pháp phát triển loài
• KẾT LUẬN VÀ KHIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• appendix.1. Tài liệu tiếng Việt
• appendix.2. Tài liệu tiếng Anh

I. Giới thiệu về cây Giảo Cổ Lam

Cây Giảo Cổ Lam (Gynostemma pentaphyllum) là một loại thảo dược quý hiếm, nổi bật với nhiều công dụng trong y học cổ truyền. Loài cây này có khả năng tăng cường sức khỏe, ổn định huyết áp, và phòng ngừa nhiều bệnh lý nghiêm trọng như ung thư và các bệnh tim mạch. Việc nghiên cứu và bảo tồn cây Giảo Cổ Lam tại vùng đệm Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Thần Sa là rất cần thiết, nhằm bảo vệ nguồn gen quý giá và phát triển bền vững. Theo nghiên cứu, cây Giảo Cổ Lam có thể được sử dụng như một loại dược liệu chính trong việc cải thiện sức khỏe cộng đồng. Việc bảo tồn loài cây này không chỉ có ý nghĩa về mặt sinh học mà còn góp phần vào việc phát triển kinh tế địa phương thông qua việc khai thác và tiêu thụ sản phẩm từ cây thuốc này.

1.1. Tình hình nghiên cứu cây Giảo Cổ Lam

Nghiên cứu về cây Giảo Cổ Lam đã được thực hiện từ những năm 1990, khi loài cây này được phát hiện tại dãy núi Phan-xi-păng. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng cây Giảo Cổ Lam có chứa nhiều hợp chất có lợi cho sức khỏe, như saponin và flavonoid. Tuy nhiên, việc khai thác bừa bãi đã dẫn đến sự suy giảm nghiêm trọng về số lượng cây trong tự nhiên. Do đó, việc bảo tồn và phát triển cây Giảo Cổ Lam là một nhiệm vụ cấp bách, không chỉ để bảo vệ nguồn gen mà còn để đảm bảo nguồn cung cho thị trường dược liệu trong tương lai.

II. Tình hình bảo tồn thiên nhiên tại Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Thần Sa

Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Thần Sa - Phượng Hoàng có diện tích rừng đặc dụng lớn, là nơi sinh sống của nhiều loài thực vật và động vật quý hiếm. Tuy nhiên, tình trạng khai thác tài nguyên thiên nhiên không bền vững đã ảnh hưởng đến sự đa dạng sinh học tại đây. Việc bảo tồn bảo tồn thiên nhiên không chỉ giúp duy trì hệ sinh thái mà còn bảo vệ các loài cây thuốc như Giảo Cổ Lam. Các biện pháp bảo tồn hiện tại bao gồm việc quản lý chặt chẽ việc khai thác, giáo dục cộng đồng về giá trị của cây thuốc và khuyến khích phát triển bền vững. Đặc biệt, việc áp dụng các biện pháp bảo tồn đa dạng sinh học sẽ giúp duy trì môi trường sống tự nhiên cho cây Giảo Cổ Lam và các loài khác.

2.1. Các biện pháp bảo tồn hiện tại

Các biện pháp bảo tồn hiện tại tại Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Thần Sa bao gồm việc thiết lập các khu vực bảo vệ nghiêm ngặt, cấm khai thác và phát triển các chương trình giáo dục cộng đồng. Việc nâng cao nhận thức của người dân về giá trị của cây Giảo Cổ Lam và các loài thực vật khác là rất quan trọng. Ngoài ra, việc nghiên cứu và phát triển các kỹ thuật trồng và chăm sóc cây thuốc cũng cần được chú trọng, nhằm đảm bảo nguồn cung cho thị trường và bảo vệ nguồn gen quý hiếm này.

III. Phát triển cây thuốc tại vùng đệm Khu Bảo Tồn

Việc phát triển cây thuốc, đặc biệt là cây Giảo Cổ Lam, tại vùng đệm Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Thần Sa có thể mang lại nhiều lợi ích cho cộng đồng địa phương. Các giải pháp phát triển bền vững bao gồm việc khuyến khích người dân tham gia vào các hoạt động trồng trọt và chế biến sản phẩm từ cây thuốc. Điều này không chỉ giúp cải thiện đời sống của người dân mà còn góp phần bảo tồn bảo tồn đa dạng sinh học. Hơn nữa, việc phát triển cây thuốc có thể tạo ra nguồn thu nhập ổn định cho người dân thông qua việc tiêu thụ sản phẩm dược liệu trên thị trường.

3.1. Giá trị kinh tế và xã hội của cây Giảo Cổ Lam

Cây Giảo Cổ Lam không chỉ có giá trị về mặt y học mà còn mang lại giá trị kinh tế cao cho người dân địa phương. Việc phát triển cây thuốc này có thể tạo ra nhiều cơ hội việc làm và nâng cao thu nhập cho cộng đồng. Hơn nữa, việc bảo tồn và phát triển cây thuốc còn góp phần vào việc bảo vệ môi trường và duy trì hệ sinh thái tự nhiên. Các sản phẩm từ cây Giảo Cổ Lam có thể được chế biến thành nhiều dạng khác nhau, từ trà, viên nang đến các sản phẩm chăm sóc sức khỏe, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường.

Tổng quan nghiên cứu

Cây Giảo cổ lam (Gynostemma pentaphyllum (Thunb.)) là một loại dược liệu quý có giá trị y học và kinh tế cao, được biết đến với nhiều công dụng như tăng cường sức khỏe, ổn định huyết áp, phòng chống các bệnh tim mạch, ung thư và hỗ trợ điều trị tiểu đường. Tại Việt Nam, đặc biệt là vùng đệm Khu bảo tồn thiên nhiên Thần Sa - Phượng Hoàng, tỉnh Thái Nguyên, Giảo cổ lam đang bị khai thác quá mức dẫn đến suy giảm nguồn gen và trữ lượng tự nhiên. Nghiên cứu này nhằm điều tra thực trạng bảo tồn và phát triển cây Giảo cổ lam tại khu vực trên, đánh giá kiến thức bản địa về kỹ thuật nhân giống, gây trồng và khai thác, đồng thời đề xuất các giải pháp bảo tồn và phát triển bền vững.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào ba xã Thần Sa, Sảng Mộc và Nghinh Tường trong vùng đệm Khu bảo tồn thiên nhiên Thần Sa - Phượng Hoàng, với thời gian nghiên cứu từ tháng 4/2015 đến tháng 9/2016. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ nguồn tài nguyên dược liệu quý, góp phần nâng cao đời sống kinh tế của người dân địa phương và phát triển ngành dược liệu Việt Nam. Theo thống kê, khu bảo tồn có diện tích rừng đặc dụng gần 20.000 ha, với điều kiện tự nhiên đa dạng, khí hậu mát mẻ, độ ẩm cao, rất thích hợp cho sự phát triển của Giảo cổ lam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về bảo tồn đa dạng sinh học, phát triển bền vững và quản lý tài nguyên rừng, kết hợp với mô hình phát triển lâm sản ngoài gỗ (LSNG). Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

• Lý thuyết bảo tồn tài nguyên thiên nhiên: Nhấn mạnh việc duy trì và phục hồi nguồn gen quý hiếm, bảo vệ môi trường sinh thái và phát triển bền vững các loài cây dược liệu trong rừng tự nhiên.
• Mô hình phát triển lâm sản ngoài gỗ dựa vào cộng đồng (Community-Based NTFP Management): Tập trung vào sự tham gia của cộng đồng dân cư địa phương trong việc khai thác, bảo tồn và phát triển nguồn tài nguyên LSNG, trong đó có cây Giảo cổ lam.

Các khái niệm chính bao gồm: lâm sản ngoài gỗ, bảo tồn nguồn gen, kỹ thuật nhân giống và gây trồng, khai thác bền vững, kiến thức bản địa và thị trường tiêu thụ dược liệu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa thu thập số liệu định lượng và định tính. Cỡ mẫu gồm 50 hộ gia đình điển hình tại 3 xã vùng đệm, cùng các cán bộ kỹ thuật, kiểm lâm và thầy lang địa phương. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện kết hợp với phương pháp phỏng vấn bán định hướng và thảo luận nhóm.

Nguồn dữ liệu bao gồm số liệu kế thừa từ các cơ quan quản lý như Trung tâm Ứng dụng khoa học công nghệ tỉnh Thái Nguyên, Ban quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Thần Sa - Phượng Hoàng, cùng số liệu điều tra thực địa. Phân tích số liệu sử dụng các công cụ thống kê mô tả, phân tích mật độ phân bố, tỷ lệ sống và đánh giá kỹ thuật gây trồng.

Timeline nghiên cứu kéo dài 18 tháng, từ tháng 4/2015 đến tháng 9/2016, bao gồm các bước: thu thập tài liệu, khảo sát thực địa, phỏng vấn, tổng hợp và phân tích số liệu, đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội thuận lợi cho phát triển Giảo cổ lam
   Khu bảo tồn có diện tích rừng đặc dụng gần 20.000 ha, địa hình chủ yếu là núi đá vôi với độ cao từ 200 đến 886 m, khí hậu mát mẻ, độ ẩm trung bình 82%, lượng mưa trung bình năm 1.941,5 mm. Dân số vùng đệm khoảng 20.411 người, chủ yếu là dân tộc thiểu số với 85,7% lao động trong nông nghiệp. Giao thông đã được cải thiện với gần 70 km đường bê tông và nhựa, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế lâm nghiệp.

2. Hiện trạng phân bố Giảo cổ lam
   Qua điều tra 9 ô tiêu chuẩn trên 3 tuyến tại 3 xã, Giảo cổ lam phân bố rải rác với mật độ trung bình 5,3 cá thể/500 m². Tỷ lệ ô tiêu chuẩn có Giảo cổ lam đạt 66,6%, trong đó xã Sảng Mộc có mật độ cao nhất với 29 cá thể (60,4% tổng số cá thể). Giảo cổ lam mọc thành bụi, chiều dài cây trên 1 m, chủ yếu ở độ cao trên 200 m so với mực nước biển.

3. Kỹ thuật nhân giống và gây trồng còn hạn chế
   Người dân chủ yếu sử dụng phương pháp nhân giống truyền thống bằng giâm cành và thu hái tự nhiên. Tỷ lệ sống cây trồng sau 1 tháng đạt khoảng 70%, sau 2 tháng khoảng 65%. Các kỹ thuật hiện đại như nhân giống in vitro chưa được áp dụng rộng rãi. Kiến thức bản địa về chọn tạo giống và kỹ thuật trồng còn hạn chế, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sản phẩm.

4. Thị trường tiêu thụ và giá trị kinh tế
   Giá bán Giảo cổ lam khô dao động từ 200.000 đến 300.000 đồng/kg, thị trường chủ yếu là các tỉnh miền Bắc và các doanh nghiệp dược liệu. Nhu cầu tiêu thụ tăng do công dụng y học được công nhận rộng rãi. Tuy nhiên, việc khai thác bừa bãi và thiếu kiểm soát làm giảm nguồn gen tự nhiên, ảnh hưởng đến phát triển bền vững.

Thảo luận kết quả

Điều kiện tự nhiên đa dạng và khí hậu phù hợp tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của Giảo cổ lam tại vùng đệm Khu bảo tồn thiên nhiên Thần Sa - Phượng Hoàng. Mật độ phân bố và tỷ lệ sống cây trồng cho thấy tiềm năng phát triển lớn nếu áp dụng kỹ thuật nhân giống và gây trồng hiệu quả hơn. So với các nghiên cứu tại các tỉnh miền núi phía Bắc khác, mật độ cây và kỹ thuật trồng tại Thái Nguyên còn thấp, cần được cải thiện.

Việc khai thác tự nhiên không kiểm soát đã làm suy giảm nguồn gen quý, tương tự như các báo cáo về suy giảm lâm sản ngoài gỗ ở nhiều vùng núi Việt Nam. Kết quả nghiên cứu cũng phù hợp với các báo cáo của FAO về vai trò quan trọng của LSNG trong phát triển kinh tế và bảo tồn đa dạng sinh học. Thị trường tiêu thụ tăng trưởng nhanh đòi hỏi phải có quy hoạch và quản lý bền vững để tránh cạn kiệt nguồn tài nguyên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mật độ cây Giảo cổ lam theo xã và bảng so sánh tỷ lệ sống cây trồng sau 1 và 2 tháng, giúp minh họa rõ ràng hiệu quả kỹ thuật gây trồng hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng mô hình nhân giống và gây trồng Giảo cổ lam theo kỹ thuật hiện đại
   Áp dụng nhân giống in vitro và kỹ thuật giâm cành chọn lọc để nâng cao tỷ lệ sống và chất lượng cây giống. Mục tiêu tăng tỷ lệ sống lên trên 85% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Trung tâm Ứng dụng khoa học công nghệ tỉnh phối hợp với Ban quản lý Khu bảo tồn.

2. Tuyên truyền, đào tạo nâng cao nhận thức và kỹ năng cho người dân địa phương
   Tổ chức các lớp tập huấn về kỹ thuật trồng, khai thác bền vững và bảo vệ nguồn gen cho 100% hộ dân trong vùng nghiên cứu trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý Khu bảo tồn, các tổ chức phi chính phủ.

3. Xây dựng quy hoạch vùng trồng Giảo cổ lam tập trung và phát triển thị trường tiêu thụ
   Phân vùng rõ ràng diện tích trồng, bảo vệ vùng tự nhiên, đồng thời hỗ trợ xây dựng thương hiệu Giảo cổ lam Thái Nguyên. Mục tiêu tăng diện tích trồng lên 50 ha trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, doanh nghiệp dược liệu.

4. Hoàn thiện chính sách hỗ trợ phát triển và bảo tồn Giảo cổ lam
   Đề xuất chính sách ưu đãi về đất đai, tín dụng, thuế cho người dân và doanh nghiệp tham gia phát triển cây dược liệu này. Thời gian thực hiện trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, UBND tỉnh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà quản lý và hoạch định chính sách lâm nghiệp
   Giúp xây dựng các chính sách phát triển bền vững lâm sản ngoài gỗ, đặc biệt là cây dược liệu quý như Giảo cổ lam, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài nguyên rừng.

2. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia dược liệu
   Cung cấp dữ liệu khoa học về đặc điểm sinh thái, kỹ thuật nhân giống và gây trồng, cũng như giá trị y học của Giảo cổ lam, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

3. Doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh dược liệu
   Hỗ trợ trong việc lựa chọn vùng nguyên liệu, áp dụng kỹ thuật trồng và khai thác bền vững, đồng thời phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm Giảo cổ lam.

4. Người dân địa phương và cộng đồng vùng đệm
   Nâng cao nhận thức về bảo tồn nguồn gen, kỹ thuật trồng và khai thác hợp lý, góp phần cải thiện đời sống kinh tế và bảo vệ môi trường sinh thái.

Câu hỏi thường gặp

1. Giảo cổ lam có những công dụng chính nào đối với sức khỏe?
   Giảo cổ lam giúp hạ cholesterol, ổn định huyết áp, tăng cường miễn dịch, chống lão hóa và hỗ trợ điều trị tiểu đường. Ví dụ, thử nghiệm lâm sàng cho thấy huyết áp bệnh nhân giảm từ 113,765 xuống 97,868 sau 2 tháng sử dụng.

2. Phương pháp nhân giống Giảo cổ lam hiện nay là gì?
   Chủ yếu là giâm cành truyền thống với tỷ lệ sống khoảng 70% sau 1 tháng. Kỹ thuật nhân giống in vitro mới chỉ được áp dụng hạn chế, có tiềm năng nâng cao năng suất.

3. Tình trạng phân bố Giảo cổ lam tại Khu bảo tồn Thần Sa - Phượng Hoàng ra sao?
   Giảo cổ lam phân bố rải rác ở độ cao trên 200 m, mật độ trung bình 5,3 cá thể/500 m², tập trung nhiều nhất tại xã Sảng Mộc với 60,4% tổng số cá thể.

4. Những khó khăn chính trong bảo tồn và phát triển Giảo cổ lam là gì?
   Bao gồm khai thác bừa bãi, kỹ thuật trồng còn hạn chế, thiếu chính sách hỗ trợ chuyên biệt và nhận thức của người dân chưa đầy đủ.

5. Làm thế nào để phát triển thị trường tiêu thụ Giảo cổ lam bền vững?
   Cần xây dựng thương hiệu, quy hoạch vùng nguyên liệu, nâng cao chất lượng sản phẩm và hỗ trợ doanh nghiệp trong khâu chế biến, quảng bá. Giá bán hiện tại dao động 200.000-300.000 đồng/kg khô.

Kết luận

• Cây Giảo cổ lam tại vùng đệm Khu bảo tồn thiên nhiên Thần Sa - Phượng Hoàng có tiềm năng phát triển lớn nhờ điều kiện tự nhiên thuận lợi và nhu cầu thị trường tăng cao.
• Hiện trạng phân bố cây rải rác với mật độ trung bình 5,3 cá thể/500 m², tập trung chủ yếu ở xã Sảng Mộc.
• Kỹ thuật nhân giống và gây trồng còn nhiều hạn chế, tỷ lệ sống cây trồng khoảng 70% sau 1 tháng.
• Thị trường tiêu thụ Giảo cổ lam đang phát triển, giá bán khô từ 200.000 đến 300.000 đồng/kg.
• Cần triển khai các giải pháp kỹ thuật, đào tạo, quy hoạch vùng trồng và hoàn thiện chính sách để bảo tồn và phát triển bền vững cây dược liệu quý này.

Next steps: Triển khai mô hình nhân giống hiện đại, tổ chức tập huấn kỹ thuật, xây dựng quy hoạch vùng trồng và phát triển thương hiệu Giảo cổ lam Thái Nguyên.

Call to action: Các nhà quản lý, nhà khoa học và doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ để bảo tồn nguồn gen quý và phát triển ngành dược liệu Việt Nam bền vững.