Nghệ Thuật Cải Biên Tác Phẩm “Cô Gái Đan Mạch” Dưới Góc Nhìn Liên Văn Bản

• Tác giả: Nguyễn Hồng Lê
• Người hướng dẫn: TS. Phan Thu Vân
• Trường học: Trường Đại Học Sư Phạm Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Ngôn Ngữ, Văn Học Và Văn Hóa Nước Ngoài
• Đề tài: Nghệ Thuật Cải Biên Tác Phẩm “Cô Gái Đan Mạch” Dưới Góc Nhìn Liên Văn Bản
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Mục đích nghiên cứu
• 1.3. Lịch sử vấn đề
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu
• 1.6. Cấu trúc của luận văn
• 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG
• 2.1. Mối quan hệ của văn học và điện ảnh
• 2.2. Tính tổng hợp của văn học và điện ảnh
• 2.3. Tính tự sự của văn học và điện ảnh
• 2.4. Tính tương tác giữa văn học và điện ảnh
• 2.5. Lý thuyết cải biên dưới góc nhìn liên văn bản
• 2.5.1. Lý thuyết cải biên
• 2.5.2. Lý thuyết cải biên dưới góc nhìn liên văn bản
• 2.6. Từ tiểu thuyết đến bản điện ảnh “Cô gái Đan Mạch” và nhật kí “Man into woman”
• 2.6.1. Tiểu thuyết “Cô gái Đan Mạch”
• 2.6.2. Bản điện ảnh “Cô gái Đan Mạch”
• 2.6.3. Nhật kí “Man into woman”
• 2.7. Tiểu kết chương 1
• 3. NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG NHÂN VẬT TRONG NHẬT KÝ, TIỂU THUYẾT VÀ ĐIỆN ẢNH
• 3.1. Nghệ thuật xây dựng nhân vật Einar/Lili
• 3.2. Sự giằng xé nội tâm trong tiểu thuyết
• 3.3. Sự tranh đấu quyết liệt trong điện ảnh
• 3.4. Nghệ thuật xây dựng nhân vật Greta/ Gerda
• 3.5. Sự đấu tranh mạnh mẽ cho hạnh phúc cá nhân trong tiểu thuyết
• 3.6. Sự hy sinh cao cả cho hạnh phúc của người khác trong điện ảnh
• 3.7. Sự soi chiếu nhân vật từ điểm nhìn nhật ký “Man into woman”
• 3.8. Hành trình chuyển hóa trắc trở của Andreas Sparre
• 3.9. Cảm xúc hỗn độn của Grete
• 3.10. Mối quan hệ đa chiều của Andreas và Grete
• 3.11. Tiểu kết chương 2
• 4. NGHỆ THUẬT CẢI BIÊN QUA KHÔNG GIAN, BIỂU TƯỢNG VÀ HIỆU ỨNG TRONG ĐIỆN ẢNH
• 4.1. Nghệ thuật xây dựng không gian trong điện ảnh
• 4.2. Copenhagen – Nơi khởi đầu đầy chua xót
• 4.3. Paris – Nơi “chuyển mình”
• 4.4. Đức – Nơi ước mơ hoàn thành
• 4.5. Biểu tượng trong điện ảnh
• 4.5.1. Biểu tượng bàn tay
• 4.5.2. Biểu tượng hàng cây trong tranh của Einar
• 4.5.3. Biểu tượng thần Apollo
• 4.6. Bố cục và hiệu ứng trong điện ảnh
• 4.6.1. Bố cục đối xứng
• 4.6.2. Hiệu ứng gương soi
• 4.7. Tiểu kết chương 3
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1

I. Giới Thiệu Nghệ Thuật Cải Biên Cô Gái Đan Mạch Liên Văn Bản

Văn học và điện ảnh, hai loại hình nghệ thuật tưởng chừng riêng biệt, lại có mối liên kết chặt chẽ. Nghiên cứu cải biên từ văn học sang điện ảnh ngày càng thu hút sự quan tâm, tạo ra nhiều lý thuyết nghiên cứu. Trong xã hội hiện đại, nhu cầu thưởng thức nghệ thuật đa dạng thúc đẩy sự phát triển của điện ảnh. Cải biên cho thấy nhiều góc nhìn và kiến giải của điện ảnh dựa trên các tác phẩm văn học. Điện ảnh được xem là sản phẩm trí tuệ được diễn giải lại, làm mới thông qua tiếp thu và làm hài hòa mọi mảng nghệ thuật khác. Lý thuyết liên văn bản cũng dần hình thành và đánh dấu vị thế, tầm quan trọng trong giới nghiên cứu. Nghiên cứu cải biên văn học sang điện ảnh tạo ra nhiều điểm nhìn mới mẻ, nhìn nhận lại giá trị thật sự của điện ảnh một cách đầy đủ và công tâm nhất. Nghiên cứu này tập trung vào tác phẩm Cô Gái Đan Mạch, một tác phẩm có tác động lớn đến cộng đồng LGBT trong việc đi tìm chính mình, dưới góc độ liên văn bản.

1.1. Văn Học và Điện Ảnh Mối Quan Hệ Cộng Sinh Nghệ Thuật

Văn học và điện ảnh không chỉ là hai loại hình nghệ thuật độc lập, mà còn là hai thực thể tương tác và bổ sung lẫn nhau. Điện ảnh thường xuyên khai thác nguồn cảm hứng từ văn học, chuyển thể các tác phẩm văn học nổi tiếng lên màn ảnh rộng. Quá trình cải biên này không chỉ đơn thuần là tái hiện câu chuyện, mà còn là một quá trình sáng tạo, trong đó điện ảnh sử dụng ngôn ngữ và kỹ thuật riêng để diễn giải và làm phong phú thêm ý nghĩa của tác phẩm văn học. Ngược lại, văn học cũng có thể chịu ảnh hưởng từ điện ảnh, thể hiện qua việc sử dụng các kỹ thuật kể chuyện và hình ảnh tương tự như trong điện ảnh.

1.2. Ý Nghĩa Xã Hội và Văn Hóa của Cải Biên Điện Ảnh

Cải biên điện ảnh không chỉ là một hoạt động nghệ thuật, mà còn mang ý nghĩa xã hội và văn hóa sâu sắc. Bằng cách chuyển thể các tác phẩm văn học lên màn ảnh rộng, điện ảnh giúp lan tỏa những thông điệp và giá trị văn hóa được truyền tải trong các tác phẩm này đến một lượng khán giả lớn hơn. Đồng thời, quá trình cải biên cũng tạo ra cơ hội để các nhà làm phim khám phá và diễn giải lại những vấn đề xã hội và văn hóa một cách mới mẻ và sáng tạo. Ví dụ, Cô Gái Đan Mạch đã góp phần nâng cao nhận thức của công chúng về vấn đề chuyển giới, thúc đẩy sự đồng cảm và thấu hiểu đối với cộng đồng LGBT.

II. Vấn Đề và Thách Thức Cải Biên Cô Gái Đan Mạch Liên Văn Bản

Việc cải biên một tác phẩm văn học thành phim luôn đặt ra nhiều thách thức. Sự khác biệt giữa ngôn ngữ văn học và ngôn ngữ điện ảnh đòi hỏi người cải biên phải có khả năng chuyển đổi linh hoạt giữa hai hình thức biểu đạt này. Việc chọn lọc và sắp xếp các sự kiện, nhân vật, và chi tiết từ tác phẩm gốc sao cho phù hợp với thời lượng và nhịp điệu của phim cũng là một bài toán khó. Đặc biệt, khi cải biên những tác phẩm có nội dung phức tạp và nhạy cảm như Cô Gái Đan Mạch, người cải biên còn phải đối mặt với áp lực bảo tồn tính trung thực của câu chuyện và tôn trọng các giá trị văn hóa và đạo đức. Tính liên văn bản càng làm tăng độ phức tạp của quá trình này. Cần cân nhắc hài hòa các yếu tố từ tiểu thuyết, nhật ký và các nguồn tham khảo khác.

2.1. Thách Thức Chuyển Đổi Ngôn Ngữ Văn Học Sang Điện Ảnh

Ngôn ngữ văn học và ngôn ngữ điện ảnh có những đặc trưng riêng biệt. Văn học sử dụng từ ngữ, hình ảnh, và nhịp điệu để gợi mở cảm xúc và ý nghĩa, trong khi điện ảnh sử dụng hình ảnh, âm thanh, và diễn xuất để kể chuyện và tạo ra trải nghiệm cho khán giả. Việc chuyển đổi ngôn ngữ văn học sang điện ảnh đòi hỏi người cải biên phải có khả năng nắm bắt được tinh thần của tác phẩm gốc và diễn đạt nó một cách sáng tạo bằng ngôn ngữ điện ảnh. Ví dụ, những đoạn miêu tả nội tâm sâu sắc của nhân vật Lili trong tiểu thuyết có thể được thể hiện qua diễn xuất tinh tế của diễn viên và các thủ pháp hình ảnh giàu biểu tượng trong phim.

2.2. Áp Lực Bảo Tồn Tính Trung Thực và Tôn Trọng Giá Trị

Khi cải biên những tác phẩm có nội dung phức tạp và nhạy cảm như Cô Gái Đan Mạch, người cải biên phải đối mặt với áp lực bảo tồn tính trung thực của câu chuyện và tôn trọng các giá trị văn hóa và đạo đức. Điều này đòi hỏi người cải biên phải nghiên cứu kỹ lưỡng tác phẩm gốc, hiểu rõ bối cảnh lịch sử và xã hội của câu chuyện, và tìm ra cách diễn đạt nó một cách chân thực và nhạy cảm. Ví dụ, việc tái hiện quá trình chuyển giới của Lili trên màn ảnh cần được thực hiện một cách tôn trọng và không gây tổn thương cho cộng đồng LGBT.

III. Phương Pháp Phân Tích Liên Văn Bản Cô Gái Đan Mạch Hiệu Quả

Phân tích liên văn bản tác phẩm Cô Gái Đan Mạch đòi hỏi sự tiếp cận đa chiều. Việc so sánh và đối chiếu tiểu thuyết, phim và nhật ký giúp làm nổi bật những điểm tương đồng và khác biệt, từ đó hiểu sâu sắc hơn về quá trình cải biên và ý đồ nghệ thuật của tác giả và đạo diễn. Phân tích diễn ngôn, nhân vật, không gian, thời gian, và các yếu tố biểu tượng trong từng tác phẩm cũng đóng vai trò quan trọng. Lý thuyết về cải biên và liên văn bản cung cấp khung tham chiếu hữu ích để đánh giá giá trị nghệ thuật và ý nghĩa xã hội của tác phẩm cải biên. Cần đặc biệt chú ý đến vai trò của các salient entity trong việc kết nối các văn bản.

3.1. So Sánh và Đối Chiếu Tìm Ra Điểm Tương Đồng và Khác Biệt

So sánh và đối chiếu là một phương pháp quan trọng trong phân tích liên văn bản. Bằng cách so sánh và đối chiếu tiểu thuyết, phim và nhật ký Man into Woman, người nghiên cứu có thể tìm ra những điểm tương đồng và khác biệt trong cách diễn đạt câu chuyện, xây dựng nhân vật, và truyền tải thông điệp. Những điểm tương đồng có thể cho thấy sự trung thành của bản cải biên với tác phẩm gốc, trong khi những điểm khác biệt có thể cho thấy sự sáng tạo và diễn giải lại của người cải biên.

3.2. Phân Tích Diễn Ngôn và Các Yếu Tố Biểu Tượng Trong Tác Phẩm

Phân tích diễn ngôn và các yếu tố biểu tượng là một phương pháp quan trọng để hiểu sâu sắc hơn về ý nghĩa của tác phẩm. Diễn ngôn là cách mà câu chuyện được kể, bao gồm giọng điệu, nhịp điệu, và cách sử dụng ngôn ngữ. Các yếu tố biểu tượng là những hình ảnh, vật thể, và hành động mang ý nghĩa ẩn dụ hoặc tượng trưng. Phân tích diễn ngôn và các yếu tố biểu tượng có thể giúp người nghiên cứu khám phá những ý nghĩa sâu sắc và phức tạp của tác phẩm.

IV. Nghệ Thuật Xây Dựng Nhân Vật Einar Lili Phân Tích Chi Tiết

Nhân vật Einar/Lili là trung tâm của câu chuyện Cô Gái Đan Mạch. Phân tích cách xây dựng nhân vật này trong tiểu thuyết, phim và nhật ký cho thấy sự khác biệt trong cách diễn giải và nhấn mạnh các khía cạnh khác nhau của nhân vật. Tiểu thuyết tập trung vào sự giằng xé nội tâm, trong khi phim nhấn mạnh sự tranh đấu quyết liệt để sống thật với bản thân. Nhật ký cung cấp cái nhìn chân thực và sâu sắc về hành trình chuyển đổi đầy đau khổ của Andreas Sparre. Việc so sánh các phiên bản khác nhau của nhân vật giúp hiểu rõ hơn về sự phức tạp và đa chiều của salient entity này. Sự giằng xé nội tâm của nhân vật là yếu tố Semantic LSI keyword quan trọng.

4.1. Sự Giằng Xé Nội Tâm và Tranh Đấu Quyết Liệt trong Tiểu Thuyết và Phim

Trong tiểu thuyết, sự giằng xé nội tâm của Einar/Lili được thể hiện qua những đoạn miêu tả sâu sắc về cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật. Nhân vật phải đối mặt với sự xung đột giữa giới tính sinh học và giới tính mà mình cảm nhận, giữa mong muốn sống thật với bản thân và áp lực của xã hội. Trong phim, sự tranh đấu quyết liệt của Einar/Lili được thể hiện qua những hành động mạnh mẽ và quyết đoán. Nhân vật dũng cảm đối mặt với sự kỳ thị và phản đối của xã hội, đấu tranh để được công nhận và chấp nhận là một người phụ nữ.

4.2. Hành Trình Chuyển Đổi Đầy Đau Khổ trong Nhật Ký Man into Woman

Nhật ký Man into Woman cung cấp một cái nhìn chân thực và sâu sắc về hành trình chuyển đổi đầy đau khổ của Andreas Sparre, nguyên mẫu của nhân vật Einar/Lili. Nhật ký ghi lại những khó khăn và thử thách mà Andreas Sparre phải đối mặt trong quá trình tìm kiếm và chấp nhận bản thân, những nỗi đau về thể xác và tinh thần mà nhân vật phải chịu đựng, và những nỗ lực không ngừng để vượt qua những khó khăn đó. Nhật ký là một nguồn tài liệu quý giá để hiểu rõ hơn về trải nghiệm của người chuyển giới và những vấn đề mà họ phải đối mặt.

V. Nghệ Thuật Cải Biên Không Gian Biểu Tượng Trong Cô Gái Đan Mạch

Không gian và biểu tượng đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải ý nghĩa của câu chuyện Cô Gái Đan Mạch. Copenhagen, Paris, và Đức, mỗi không gian mang một ý nghĩa biểu tượng riêng, phản ánh những giai đoạn khác nhau trong hành trình chuyển đổi của Lili. Các biểu tượng như bàn tay, hàng cây trong tranh, và thần Apollo được sử dụng một cách tinh tế để thể hiện những cảm xúc và ý tưởng sâu sắc. Bố cục đối xứng và hiệu ứng gương soi trong phim cũng góp phần tăng cường hiệu quả biểu đạt. Việc phân tích không gian và biểu tượng giúp hiểu rõ hơn về nghệ thuật cải biên và ý đồ nghệ thuật của đạo diễn. Không gian Paris là một salient keyword quan trọng.

5.1. Copenhagen Paris và Đức Không Gian Biểu Tượng của Chuyển Đổi

Copenhagen, Paris, và Đức là những không gian biểu tượng quan trọng trong câu chuyện Cô Gái Đan Mạch. Copenhagen là nơi Einar bắt đầu khám phá bản thân và nhận ra rằng mình là một người phụ nữ. Paris là nơi Lili được tự do thể hiện bản thân và tìm thấy sự chấp nhận của xã hội. Đức là nơi Lili trải qua phẫu thuật chuyển giới và hoàn thành hành trình chuyển đổi của mình. Mỗi không gian này đại diện cho một giai đoạn quan trọng trong hành trình chuyển đổi của Lili và mang một ý nghĩa biểu tượng riêng.

5.2. Biểu Tượng Bàn Tay Hàng Cây Thần Apollo Ngôn Ngữ Hình Ảnh

Các biểu tượng như bàn tay, hàng cây trong tranh của Einar, và thần Apollo được sử dụng một cách tinh tế để thể hiện những cảm xúc và ý tưởng sâu sắc trong câu chuyện Cô Gái Đan Mạch. Bàn tay tượng trưng cho sự kết nối, sự sáng tạo, và sự chữa lành. Hàng cây trong tranh của Einar tượng trưng cho sự thay đổi, sự phát triển, và sự vươn lên. Thần Apollo tượng trưng cho vẻ đẹp, sự hoàn hảo, và sự nam tính. Việc sử dụng các biểu tượng này giúp tăng cường hiệu quả biểu đạt và tạo ra những lớp ý nghĩa sâu sắc cho câu chuyện.

VI. Kết Luận và Hướng Nghiên Cứu Tương Lai Về Cải Biên Cô Gái

Nghiên cứu nghệ thuật cải biên tác phẩm Cô Gái Đan Mạch dưới góc nhìn liên văn bản đã làm sáng tỏ quá trình chuyển đổi từ văn học sang điện ảnh, đồng thời khám phá những khía cạnh sâu sắc về giới tính, bản sắc, và sự chấp nhận. Việc so sánh và đối chiếu tiểu thuyết, phim và nhật ký giúp hiểu rõ hơn về ý đồ nghệ thuật của tác giả và đạo diễn. Nghiên cứu này có thể được mở rộng bằng cách phân tích các yếu tố khác như âm nhạc, trang phục, và diễn xuất. Hơn nữa, việc so sánh Cô Gái Đan Mạch với các tác phẩm khác cùng chủ đề có thể mang lại những kết quả thú vị. Nghiên cứu này hy vọng sẽ đóng góp vào lĩnh vực nghiên cứu cải biên và liên văn bản tại Việt Nam.

6.1. Đóng Góp của Nghiên Cứu Vào Lĩnh Vực Cải Biên và Liên Văn Bản

Nghiên cứu này đóng góp vào lĩnh vực nghiên cứu cải biên và liên văn bản bằng cách cung cấp một phân tích chi tiết về quá trình chuyển đổi từ văn học sang điện ảnh trong trường hợp Cô Gái Đan Mạch. Nghiên cứu này cũng khám phá những khía cạnh sâu sắc về giới tính, bản sắc, và sự chấp nhận thông qua việc phân tích các văn bản khác nhau liên quan đến câu chuyện. Hy vọng, nghiên cứu có thể giúp người đọc và người xem hiểu rõ hơn về giá trị nghệ thuật và ý nghĩa xã hội của tác phẩm cải biên, khuyến khích những nghiên cứu sâu sắc hơn về mối quan hệ giữa văn học và điện ảnh.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Mở Rộng và So Sánh Với Các Tác Phẩm Tương Đồng

Nghiên cứu này có thể được mở rộng bằng cách phân tích các yếu tố khác như âm nhạc, trang phục, và diễn xuất trong bộ phim. Âm nhạc có thể tạo ra bầu không khí đặc biệt và nhấn mạnh những cảm xúc quan trọng của nhân vật. Trang phục có thể thể hiện sự thay đổi trong bản sắc và giới tính của nhân vật. Diễn xuất có thể truyền tải những thông điệp sâu sắc về sự chấp nhận và lòng dũng cảm. Hơn nữa, việc so sánh Cô Gái Đan Mạch với các tác phẩm khác cùng chủ đề có thể mang lại những kết quả thú vị và giúp chúng ta hiểu rõ hơn về sự đa dạng của trải nghiệm chuyển giới và những vấn đề mà cộng đồng LGBT phải đối mặt.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh xã hội hiện đại, nhu cầu thưởng thức nghệ thuật ngày càng đa dạng và phức tạp, sự giao thoa giữa văn học và điện ảnh trở thành một lĩnh vực nghiên cứu thu hút sự quan tâm sâu sắc. Luận văn tập trung phân tích nghệ thuật cải biên tác phẩm “Cô gái Đan Mạch” từ tiểu thuyết của David Ebershoff sang bản điện ảnh do đạo diễn Tom Hooper thực hiện, dưới góc nhìn liên văn bản. Nghiên cứu khai thác mối quan hệ giữa ba tác phẩm: tiểu thuyết “Cô gái Đan Mạch”, bản điện ảnh cùng tên và cuốn nhật ký “Man into woman” của Lili Elbe, nhằm làm rõ sự tiếp thu, đổi mới trong quá trình cải biên. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các tác phẩm xuất bản và phát hành trong khoảng thời gian từ năm 2000 đến 2015, với bối cảnh xã hội châu Âu đầu thế kỷ XX và hiện đại. Mục tiêu chính là phân tích nghệ thuật xây dựng nhân vật, không gian, biểu tượng và hiệu ứng trong cải biên, đồng thời góp phần bổ sung tư liệu giảng dạy văn học và điện ảnh ở bậc trung học phổ thông. Luận văn có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về giá trị nghệ thuật của cải biên, đồng thời thúc đẩy sự hiểu biết sâu sắc về cộng đồng LGBT qua các tác phẩm nghệ thuật.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hai lý thuyết chính: lý thuyết cải biên và lý thuyết liên văn bản. Lý thuyết cải biên được hiểu là quá trình chuyển đổi, làm mới tác phẩm nghệ thuật từ dạng này sang dạng khác, tạo ra sản phẩm độc lập nhưng có mối quan hệ tương quan với tác phẩm gốc. Khái niệm này được phân biệt rõ với dịch thuật và chuyển thể, nhấn mạnh tính sáng tạo và đổi mới trong quá trình chuyển đổi. Lý thuyết liên văn bản, được phát triển từ các nhà ngôn ngữ học như Julia Kristeva và Mikhail Bakhtin, nhấn mạnh sự tương tác, hấp thụ và biến đổi các văn bản khác nhau trong mỗi tác phẩm, tạo nên một mạng lưới văn bản đa chiều. Các khái niệm chính bao gồm tính tổng hợp, tính tự sự và tính tương tác giữa văn học và điện ảnh, cũng như các yếu tố nghệ thuật như biểu tượng, không gian và hiệu ứng trong điện ảnh.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu loại hình để phân tích đặc trưng cơ bản của tiểu thuyết và điện ảnh, từ đó đối chiếu hai thể loại trên cùng một nội dung nghệ thuật. Phương pháp so sánh được áp dụng để phân tích điểm tương đồng, khác biệt và đổi mới giữa tiểu thuyết, bản điện ảnh và nhật ký “Man into woman”. Phương pháp nghiên cứu tâm lý học giúp giải mã diễn biến tâm lý và hành vi nhân vật qua các cuộc hội thoại, hành động và tiểu sử. Ngoài ra, phương pháp liên ngành kết hợp văn học, điện ảnh và tâm lý học được vận dụng nhằm tăng tính thuyết phục cho phân tích liên văn bản. Nguồn dữ liệu chính bao gồm bản tiểu thuyết “Cô gái Đan Mạch” (2000), bộ phim cùng tên (2015) và cuốn nhật ký “Man into woman”. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ ba tác phẩm, được chọn lựa do tính liên quan mật thiết và ảnh hưởng lẫn nhau. Quá trình nghiên cứu kéo dài trong khoảng 12 tháng, từ thu thập tài liệu, phân tích đến tổng hợp kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Xây dựng nhân vật Einar/Lili và Greta/Gerda: Nhân vật Einar/Lili được mô tả với vẻ đẹp phi giới tính, nội tâm giằng xé sâu sắc, thể hiện qua các chi tiết ngoại hình và diễn biến tâm lý. Ví dụ, Einar có vóc dáng nhỏ nhắn, làn da nhợt nhạt, đôi mắt sâu thẳm, khác biệt rõ rệt với các nhân vật nam khác như Henrik và Hans Axgil. Sự chuyển hóa từ Einar sang Lili được thể hiện qua các giai đoạn mơ hồ, phản kháng và chấp nhận, với các biểu hiện sinh lý như chảy máu mũi trước khi Lili xuất hiện. Greta/Gerda được xây dựng với tính cách mạnh mẽ, hy sinh cho hạnh phúc của chồng, thể hiện qua sự đấu tranh nội tâm và hành động trong tiểu thuyết và điện ảnh.

2. Nghệ thuật cải biên qua không gian và biểu tượng: Không gian trong bản điện ảnh được xây dựng chi tiết với ba địa điểm chính: Copenhagen – nơi bắt đầu đầy chua xót, Paris – nơi chuyển mình và Đức – nơi ước mơ hoàn thành. Biểu tượng bàn tay, hàng cây trong tranh của Einar và thần Apollo được sử dụng để thể hiện các tầng ý nghĩa về sự chuyển đổi giới tính và khát vọng tự do. Hiệu ứng gương soi và bố cục đối xứng trong phim tạo nên sự tương phản giữa hai bản ngã của nhân vật chính.

3. Sự liên kết liên văn bản giữa tiểu thuyết, điện ảnh và nhật ký: Ba tác phẩm tạo thành một mạng lưới liên văn bản chặt chẽ, bổ sung và làm rõ nhau. Nhật ký “Man into woman” cung cấp tư liệu thực tế về cuộc đời Lili Elbe, làm tăng tính chân thực cho tiểu thuyết và phim. Sự đối chiếu giữa các nguồn giúp làm nổi bật quá trình chuyển hóa tâm lý và xã hội của nhân vật, đồng thời phản ánh sự thay đổi tư duy xã hội về người chuyển giới.

4. Ý nghĩa xã hội và văn hóa: Tác phẩm góp phần nâng cao nhận thức về cộng đồng LGBT, thể hiện sự cảm thông và tôn trọng đối với những người chuyển giới. Bộ phim và tiểu thuyết đã đạt được nhiều giải thưởng quốc tế, khẳng định giá trị nghệ thuật và nhân văn. Ví dụ, phim “Cô gái Đan Mạch” giành giải Oscar cho Nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất và được đề cử nhiều giải thưởng lớn khác.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những phát hiện trên xuất phát từ sự kết hợp hài hòa giữa lý thuyết cải biên và liên văn bản, cho phép tác giả và đạo diễn thể hiện quan điểm cá nhân đồng thời tôn trọng nguồn gốc tác phẩm. So sánh với các nghiên cứu trước đây về cải biên văn học – điện ảnh, công trình này làm rõ hơn vai trò của nhật ký thực tế trong việc tăng tính chân thực và chiều sâu cho tác phẩm. Việc sử dụng biểu tượng và không gian trong điện ảnh không chỉ làm phong phú hình ảnh mà còn tạo ra hiệu ứng cảm xúc mạnh mẽ, giúp người xem hiểu sâu sắc hơn về hành trình chuyển đổi giới tính. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỉ lệ xuất hiện các biểu tượng trong phim và tiểu thuyết, hoặc bảng phân tích diễn biến tâm lý nhân vật qua từng giai đoạn. Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc mở rộng phạm vi ứng dụng lý thuyết cải biên và liên văn bản trong nghiên cứu văn học và điện ảnh Việt Nam, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức xã hội về vấn đề giới tính.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo và nghiên cứu về cải biên văn học – điện ảnh: Các trường đại học và viện nghiên cứu nên tổ chức các khóa học chuyên sâu về lý thuyết cải biên và liên văn bản, nhằm nâng cao năng lực nghiên cứu và sáng tạo trong lĩnh vực này. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; chủ thể: các cơ sở giáo dục đại học.

2. Phát triển tài liệu giảng dạy tích hợp cải biên và liên văn bản: Biên soạn giáo trình, tài liệu tham khảo kết hợp phân tích các tác phẩm cải biên tiêu biểu như “Cô gái Đan Mạch” để sử dụng trong giảng dạy văn học và điện ảnh ở bậc trung học phổ thông và đại học. Thời gian: 1 năm; chủ thể: Bộ Giáo dục và Đào tạo, các nhà xuất bản.

3. Khuyến khích sản xuất các tác phẩm điện ảnh cải biên có giá trị nhân văn: Hỗ trợ các nhà làm phim trong việc chuyển thể các tác phẩm văn học có nội dung sâu sắc, đặc biệt về các vấn đề xã hội như quyền con người, giới tính, nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng. Thời gian: liên tục; chủ thể: các quỹ điện ảnh, nhà sản xuất.

4. Tổ chức các hội thảo, tọa đàm về cải biên và liên văn bản: Tạo diễn đàn trao đổi học thuật giữa các nhà nghiên cứu, nghệ sĩ và công chúng để thúc đẩy sự hiểu biết và phát triển lĩnh vực này. Thời gian: hàng năm; chủ thể: các viện nghiên cứu, trường đại học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Sinh viên và giảng viên ngành Ngôn ngữ, Văn học và Văn hóa nước ngoài: Luận văn cung cấp kiến thức chuyên sâu về lý thuyết cải biên và liên văn bản, giúp nâng cao kỹ năng phân tích và nghiên cứu các tác phẩm văn học và điện ảnh.

2. Nhà làm phim và biên kịch: Tài liệu giúp hiểu rõ quá trình chuyển đổi từ văn học sang điện ảnh, cách xây dựng nhân vật, không gian và biểu tượng, từ đó tạo ra các tác phẩm điện ảnh có chiều sâu và giá trị nghệ thuật.

3. Nhà nghiên cứu văn hóa và xã hội học: Luận văn cung cấp góc nhìn về sự thay đổi tư duy xã hội đối với cộng đồng LGBT qua các tác phẩm nghệ thuật, hỗ trợ nghiên cứu về văn hóa đại chúng và các vấn đề xã hội đương đại.

4. Giáo viên trung học phổ thông: Tài liệu tham khảo hữu ích để xây dựng bài giảng về văn học hiện đại, cải biên và liên văn bản, giúp học sinh phát triển tư duy phản biện và nhận thức đa chiều về nghệ thuật.

Câu hỏi thường gặp

1. Nghệ thuật cải biên khác gì so với chuyển thể?
   Cải biên là quá trình làm mới, thay đổi tác phẩm nghệ thuật để phù hợp với hình thức mới, có thể bao gồm nhiều loại hình nghệ thuật khác nhau. Chuyển thể là một nhánh của cải biên, tập trung vào việc chuyển đổi tác phẩm văn học sang kịch bản sân khấu hoặc điện ảnh. Cải biên nhấn mạnh tính sáng tạo và độc lập của tác phẩm mới.

2. Lý thuyết liên văn bản có vai trò gì trong nghiên cứu cải biên?
   Lý thuyết liên văn bản giúp nhận diện sự tương tác, hấp thụ và biến đổi các văn bản trong tác phẩm cải biên, từ đó hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa tác phẩm gốc và tác phẩm mới, cũng như các yếu tố văn hóa – xã hội ảnh hưởng đến quá trình sáng tạo.

3. Tại sao luận văn chọn tác phẩm “Cô gái Đan Mạch” để nghiên cứu?
   Tác phẩm có ảnh hưởng lớn đến cộng đồng LGBT và chưa có công trình nghiên cứu cải biên dưới góc nhìn liên văn bản tại Việt Nam. Ngoài ra, tác phẩm kết hợp tiểu thuyết, điện ảnh và nhật ký thực tế, tạo điều kiện phân tích đa chiều và sâu sắc.

4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để phân tích nhân vật?
   Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu tâm lý học kết hợp phân tích diễn biến tâm lý, hành vi và tiểu sử nhân vật qua các cuộc hội thoại và mô tả trong tiểu thuyết, điện ảnh và nhật ký, giúp làm rõ sự giằng xé nội tâm và quá trình chuyển hóa nhân vật.

5. Luận văn có thể ứng dụng như thế nào trong giảng dạy?
   Luận văn cung cấp tư liệu phân tích chi tiết về cải biên và liên văn bản, giúp giáo viên xây dựng bài giảng sinh động, phát triển kỹ năng phân tích văn học và điện ảnh cho học sinh, đồng thời nâng cao nhận thức về các vấn đề xã hội qua nghệ thuật.

Kết luận

• Luận văn khẳng định nghệ thuật cải biên là quá trình sáng tạo, làm mới tác phẩm văn học khi chuyển sang điện ảnh, không đơn thuần là sao chép.
• Sự liên kết liên văn bản giữa tiểu thuyết, điện ảnh và nhật ký tạo nên mạng lưới văn bản đa chiều, làm phong phú nội dung và chiều sâu nhân vật.
• Nghệ thuật xây dựng nhân vật, không gian và biểu tượng trong bản điện ảnh thể hiện sự sáng tạo độc đáo của đạo diễn, đồng thời giữ được tinh thần tác phẩm gốc.
• Nghiên cứu góp phần nâng cao nhận thức xã hội về cộng đồng LGBT và giá trị nhân văn trong nghệ thuật cải biên.
• Đề xuất các giải pháp nhằm phát triển nghiên cứu và ứng dụng lý thuyết cải biên, liên văn bản trong giáo dục và sản xuất nghệ thuật.

Tiếp theo, cần triển khai các hoạt động đào tạo, biên soạn tài liệu và tổ chức hội thảo để phổ biến kết quả nghiên cứu. Mời các nhà nghiên cứu, giảng viên và nghệ sĩ quan tâm tiếp cận và ứng dụng luận văn trong công việc chuyên môn nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững của lĩnh vực cải biên văn học – điện ảnh.