Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân (HĐND) cấp xã đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước ở địa phương. Tại huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam, với dân số khoảng vài chục nghìn người và vị trí địa lý thuận lợi giáp thành phố Phủ Lý và tỉnh Ninh Bình, hoạt động giám sát của đại biểu HĐND cấp xã đã có nhiều chuyển biến tích cực trong nhiệm kỳ 2016-2021. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy năng lực giám sát của đại biểu còn nhiều hạn chế, như kỹ năng giám sát chưa thành thạo, tổ chức hoạt động chưa khoa học, dẫn đến hiệu quả giám sát chưa đạt kỳ vọng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng năng lực giám sát của đại biểu HĐND cấp xã ở huyện Thanh Liêm trong giai đoạn 2011-2021, tập trung chủ yếu vào nhiệm kỳ 2016-2021, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực giám sát, góp phần hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát tại địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc củng cố vai trò của đại biểu HĐND cấp xã như cầu nối giữa nhân dân và chính quyền, đồng thời thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng - an ninh tại huyện Thanh Liêm.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý công, tập trung vào:

  • Lý thuyết năng lực: Năng lực được hiểu là tổng hợp kiến thức, kỹ năng và thái độ cần thiết để thực hiện hiệu quả nhiệm vụ giám sát. Năng lực bao gồm kiến thức chuyên môn, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng kiểm tra, đôn đốc và thái độ phục vụ nhân dân.

  • Lý thuyết giám sát trong quản lý nhà nước: Hoạt động giám sát là quá trình theo dõi, đánh giá việc thực hiện pháp luật và nghị quyết của HĐND nhằm đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và đúng pháp luật trong quản lý nhà nước.

  • Khái niệm đại biểu HĐND cấp xã: Đại biểu là người đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân, chịu trách nhiệm trước cử tri và HĐND cấp trên, thực hiện chức năng giám sát, chất vấn và kiến nghị.

Các khái niệm chính bao gồm: năng lực giám sát, hoạt động giám sát, đại biểu HĐND cấp xã, kỹ năng giám sát, thái độ phục vụ, hiệu quả giám sát.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Phân tích tài liệu thứ cấp: Tổng hợp, hệ thống hóa các công trình nghiên cứu, văn bản pháp luật liên quan đến hoạt động giám sát của đại biểu HĐND cấp xã.

  • Điều tra xã hội học bằng bảng hỏi: Khảo sát 31 công chức Văn phòng – Thống kê xã và 114 cử tri tại 8 xã, thị trấn thuộc huyện Thanh Liêm trong khoảng thời gian từ 10/9 đến 1/10/2020. Bảng hỏi tập trung đánh giá kiến thức, kỹ năng, thái độ và hiệu quả hoạt động giám sát của đại biểu.

  • Phỏng vấn sâu: Thực hiện với 8 cán bộ, công chức cấp huyện có kinh nghiệm quản lý, nhằm thu thập ý kiến chuyên môn, nhận định và đề xuất giải pháp.

  • Phân tích thống kê và tổng hợp: Xử lý số liệu thu thập được để đánh giá thực trạng năng lực giám sát, so sánh các chỉ số theo nhiệm kỳ và nhóm đối tượng.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu phi xác suất, tập trung vào các đối tượng có liên quan trực tiếp đến hoạt động giám sát tại địa phương nhằm đảm bảo tính thực tiễn và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Trình độ chuyên môn và lý luận chính trị của đại biểu còn hạn chế: Khoảng 40% đại biểu HĐND cấp xã có trình độ chuyên môn từ trung cấp trở xuống, trong khi chỉ khoảng 25% có trình độ đại học trở lên. Trình độ lý luận chính trị cũng chưa đồng đều, ảnh hưởng đến khả năng phân tích, đánh giá và thực hiện chức năng giám sát.

  2. Kỹ năng giám sát và giao tiếp chưa đáp ứng yêu cầu: Qua khảo sát, chỉ khoảng 35% đại biểu được đánh giá có kỹ năng giao tiếp và thu thập xử lý thông tin tốt. Kỹ năng làm việc nhóm và kiểm tra, đôn đốc cũng còn yếu, làm giảm hiệu quả hoạt động giám sát.

  3. Thái độ và trách nhiệm trong hoạt động giám sát chưa đồng đều: Khoảng 30% đại biểu chưa thực sự quan tâm hoặc thiếu tinh thần trách nhiệm trong việc tiếp xúc cử tri, tiếp nhận và xử lý khiếu nại, tố cáo. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến sự hài lòng của người dân, với tỷ lệ hài lòng chỉ đạt khoảng 65%.

  4. Hiệu quả hoạt động giám sát còn thấp: Mức độ thực hiện các kiến nghị sau giám sát chỉ đạt khoảng 50%, nhiều kiến nghị chưa được tiếp thu hoặc thực hiện chậm, làm giảm tác động tích cực của hoạt động giám sát đến phát triển kinh tế - xã hội và quản lý nhà nước tại địa phương.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ trình độ chuyên môn và kỹ năng của đại biểu chưa được nâng cao tương xứng với yêu cầu ngày càng cao của công việc giám sát. So với một số nghiên cứu tại các địa phương khác, tỷ lệ đại biểu có trình độ đại học tại Thanh Liêm thấp hơn khoảng 10-15%, đồng thời kỹ năng giao tiếp và làm việc nhóm cũng kém hơn. Điều này cho thấy cần có sự đầu tư bài bản hơn trong công tác đào tạo, bồi dưỡng đại biểu.

Thái độ và trách nhiệm của đại biểu chịu ảnh hưởng bởi yếu tố văn hóa xã hội và sự quan tâm của người dân đối với hoạt động giám sát. Sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa đại biểu với các cơ quan, tổ chức liên quan cũng làm giảm hiệu quả giám sát. Kết quả nghiên cứu cho thấy cần tăng cường sự phối hợp giữa HĐND cấp xã với các tổ chức Đảng, Mặt trận Tổ quốc và các cơ quan thanh tra, kiểm tra để tránh chồng chéo và nâng cao hiệu quả.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố trình độ chuyên môn đại biểu, bảng đánh giá kỹ năng và thái độ, cũng như biểu đồ tỷ lệ thực hiện kiến nghị giám sát theo từng năm nhiệm kỳ, giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng và xu hướng phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn và kỹ năng cho đại biểu HĐND cấp xã

    • Mục tiêu: Nâng tỷ lệ đại biểu có trình độ đại học và kỹ năng giám sát đạt chuẩn lên trên 70% trong vòng 3 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Học viện Hành chính Quốc gia phối hợp với UBND huyện Thanh Liêm tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về pháp luật, kỹ năng giám sát, giao tiếp và làm việc nhóm.

  2. Xây dựng chương trình bồi dưỡng thường xuyên về lý luận chính trị và nghiệp vụ giám sát

    • Mục tiêu: Đảm bảo 100% đại biểu được cập nhật kiến thức mới, nâng cao nhận thức về vai trò, trách nhiệm trong giám sát.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Tuyên giáo Huyện ủy và Văn phòng HĐND huyện phối hợp tổ chức định kỳ hàng năm.

  3. Củng cố cơ chế phối hợp giữa đại biểu HĐND cấp xã với các cơ quan, tổ chức liên quan

    • Mục tiêu: Thiết lập quy trình phối hợp rõ ràng, giảm thiểu chồng chéo, nâng cao hiệu quả giám sát trong vòng 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Thường trực HĐND huyện Thanh Liêm chủ trì phối hợp với Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và cơ quan thanh tra, kiểm tra.

  4. Tăng cường công khai, minh bạch và tiếp xúc cử tri

    • Mục tiêu: Nâng tỷ lệ cử tri hài lòng với hoạt động giám sát của đại biểu lên trên 80% trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Đại biểu HĐND cấp xã phối hợp với UBND xã tổ chức các buổi tiếp xúc cử tri định kỳ, công khai kết quả giám sát và xử lý kiến nghị.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã và cấp huyện

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng năng lực giám sát, từ đó nâng cao kỹ năng và hiệu quả hoạt động giám sát tại địa phương.

  2. Cán bộ quản lý nhà nước và chuyên viên các cơ quan hành chính địa phương

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm của đại biểu HĐND cấp xã trong giám sát, phối hợp hiệu quả trong công tác quản lý.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên chuyên ngành quản lý công, chính trị học

    • Lợi ích: Có tài liệu tham khảo về cơ sở lý luận và thực tiễn năng lực giám sát đại biểu HĐND cấp xã, phục vụ nghiên cứu và giảng dạy.

  4. Các tổ chức chính trị - xã hội và Mặt trận Tổ quốc

    • Lợi ích: Tăng cường phối hợp giám sát, nâng cao vai trò đại diện và bảo vệ quyền lợi của nhân dân tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực giám sát của đại biểu HĐND cấp xã bao gồm những yếu tố nào?
    Năng lực giám sát bao gồm kiến thức chuyên môn, kỹ năng giao tiếp, kiểm tra, đôn đốc, làm việc nhóm và thái độ phục vụ nhân dân. Ví dụ, kỹ năng thu thập và xử lý thông tin giúp đại biểu đánh giá chính xác tình hình thực tế.

  2. Tại sao năng lực giám sát của đại biểu HĐND cấp xã còn hạn chế?
    Nguyên nhân chính là trình độ chuyên môn chưa đồng đều, kỹ năng thực tiễn còn yếu và thái độ trách nhiệm chưa cao. Một số đại biểu chưa được đào tạo bài bản hoặc thiếu kinh nghiệm thực tế.

  3. Hoạt động giám sát của đại biểu HĐND cấp xã có vai trò gì trong quản lý nhà nước?
    Giám sát giúp đảm bảo việc thực thi pháp luật và nghị quyết của HĐND được thực hiện nghiêm túc, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, phát hiện và xử lý sai phạm, bảo vệ quyền lợi của nhân dân.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của đại biểu HĐND cấp xã?
    Cần tăng cường đào tạo, xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ, nâng cao trách nhiệm và thái độ phục vụ, đồng thời công khai minh bạch kết quả giám sát để tạo sự tin tưởng từ người dân.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đánh giá năng lực giám sát trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp phân tích tài liệu, điều tra xã hội học bằng bảng hỏi với 145 phiếu khảo sát và phỏng vấn sâu 8 cán bộ quản lý, kết hợp phân tích thống kê để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Kết luận

  • Năng lực giám sát của đại biểu HĐND cấp xã ở huyện Thanh Liêm còn nhiều hạn chế về trình độ chuyên môn, kỹ năng và thái độ, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động giám sát.
  • Hoạt động giám sát chưa đạt hiệu quả cao, với tỷ lệ thực hiện kiến nghị chỉ khoảng 50%, gây ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội và quản lý nhà nước địa phương.
  • Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm trình độ đào tạo, cơ chế phối hợp, sự quan tâm của người dân và quy định pháp luật về giám sát.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm đào tạo bồi dưỡng, xây dựng cơ chế phối hợp, nâng cao trách nhiệm đại biểu và tăng cường tiếp xúc cử tri.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao năng lực giám sát của đại biểu HĐND cấp xã, góp phần hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước tại địa phương.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và địa phương cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao chất lượng hoạt động giám sát trong toàn tỉnh và khu vực lân cận.