Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 với sự phát triển vượt bậc của công nghệ số và internet, hành vi người tiêu dùng trong ngành ngân hàng đã có nhiều thay đổi sâu sắc. Tại Việt Nam, tính đến năm 2018, số lượng người dùng Internet đạt hơn 64 triệu người, chiếm 67% dân số, trong đó người dùng mạng xã hội chiếm 57%, với thời gian sử dụng trung bình gần 7 giờ mỗi ngày. Những thay đổi này đã tạo ra thách thức và cơ hội mới cho các ngân hàng thương mại cổ phần trong việc nâng cao lòng trung thành của khách hàng thông qua các chiến lược marketing phù hợp.

Luận văn tập trung nghiên cứu ứng dụng mô hình hành trình khách hàng 5A (Aware - nhận biết, Appeal - thu hút, Ask - tìm hiểu, Act - hành động, Advocate - ủng hộ) trong việc nâng cao lòng trung thành của khách hàng tại Ngân hàng TMCP Hàng Hải Việt Nam (Maritime Bank) tại thành phố Hồ Chí Minh. Mục tiêu cụ thể bao gồm: phân tích mối liên hệ giữa hành trình khách hàng và lòng trung thành, đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến lòng trung thành trong thời đại kết nối, kiểm nghiệm thực tế tại Maritime Bank và đề xuất giải pháp nâng cao lòng trung thành.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào khách hàng cá nhân và doanh nghiệp giao dịch tại Maritime Bank từ năm 2010 đến 2018, giai đoạn có nhiều chuyển biến tích cực trong hoạt động marketing và chuyển đổi số của ngân hàng. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp các ngân hàng TMCP tại Việt Nam hiểu rõ hơn về hành vi khách hàng trong thời đại số, từ đó xây dựng chiến lược marketing hiệu quả nhằm gia tăng sự trung thành và lợi thế cạnh tranh trên thị trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu sau:

  • Lý thuyết hành vi người tiêu dùng: Định nghĩa hành vi người tiêu dùng là các hành động và phản ứng của khách hàng trong quá trình lựa chọn, sử dụng và đánh giá sản phẩm, dịch vụ. Hiểu rõ hành vi này giúp doanh nghiệp cung cấp sản phẩm phù hợp và xây dựng chiến lược marketing hiệu quả.

  • Khái niệm lòng trung thành của khách hàng: Lòng trung thành được hiểu là sự kết hợp giữa hành vi mua lặp lại và thái độ tích cực đối với thương hiệu, thể hiện qua việc tiếp tục sử dụng dịch vụ và giới thiệu cho người khác. Lòng trung thành đóng vai trò quan trọng trong ngành ngân hàng khi khách hàng duy trì giao dịch và tạo ra khách hàng tiềm năng mới.

  • Mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến lòng trung thành: Nghiên cứu của Lưu Tiến Dũng và cộng sự (2014) chỉ ra các nhân tố chính gồm: nhân viên, tiện ích, độ tin cậy, thông tin và dịch vụ quầy, ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ, từ đó tác động đến sự hài lòng và lòng trung thành của khách hàng.

  • Mô hình hành trình khách hàng 5A: Được phát triển bởi Philip Kotler và cộng sự, mô hình gồm 5 giai đoạn: Nhận biết (Aware), Thu hút (Appeal), Tìm hiểu (Ask), Hành động (Act) và Ủng hộ (Advocate). Mô hình phản ánh sự thay đổi trong hành vi khách hàng thời đại kết nối, nhấn mạnh vai trò của sự ủng hộ thương hiệu như một biểu hiện của lòng trung thành.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp phân tích tổng hợp và so sánh:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua phỏng vấn sâu 12 khách hàng của Maritime Bank tại thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn tháng 8-9 năm 2018. Mẫu nghiên cứu bao gồm khách hàng cá nhân và doanh nghiệp với độ tuổi từ dưới 22 đến 60, thu nhập từ dưới 7,5 triệu đến trên 15 triệu đồng/tháng, có kinh nghiệm sử dụng dịch vụ từ dưới 1 năm đến trên 5 năm.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích nội dung phỏng vấn nhằm khám phá các nhân tố ảnh hưởng đến lòng trung thành, đánh giá chất lượng dịch vụ và xác định hành trình khách hàng thực tế theo mô hình 5A. Kết quả được so sánh với các lý thuyết và nghiên cứu trước đó để rút ra kết luận.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2018, tập trung vào giai đoạn chuyển đổi số và phát triển marketing của Maritime Bank từ 2010 đến 2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chất lượng dịch vụ được đánh giá cao: Các khách hàng đánh giá mức độ hài lòng trung bình về chất lượng dịch vụ của Maritime Bank đạt 3,83 trên thang điểm 5. Các yếu tố như thái độ thân thiện, chuyên nghiệp của nhân viên, sự tiện lợi của mạng lưới chi nhánh và ATM, cũng như độ tin cậy về bảo mật được khách hàng ghi nhận tích cực.

  2. Mức độ nhận biết thương hiệu còn hạn chế: Khảo sát cho thấy chỉ có 12,6% khách hàng giao dịch thường xuyên tại Maritime Bank, thấp hơn nhiều so với các ngân hàng lớn như Vietcombank (39%). Mức độ nhận biết thương hiệu trung bình là 3,00, thấp hơn so với các đối thủ cạnh tranh.

  3. Nguồn thông tin tham khảo chủ yếu từ người thân và bạn bè: 83% khách hàng tham khảo ý kiến từ người thân, bạn bè trước khi sử dụng dịch vụ ngân hàng, trong khi các kênh truyền thông đại chúng và mạng xã hội cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin.

  4. Hành trình khách hàng 5A được thể hiện rõ trong thực tế: Khách hàng trải qua các giai đoạn nhận biết, thu hút, tìm hiểu, hành động và ủng hộ, tuy nhiên có thể bỏ qua một số giai đoạn tùy theo đặc điểm cá nhân và mức độ kết nối. Sự ủng hộ thương hiệu thể hiện qua việc khách hàng tiếp tục sử dụng dịch vụ và giới thiệu cho người khác.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy chất lượng dịch vụ là nhân tố then chốt ảnh hưởng đến lòng trung thành của khách hàng tại Maritime Bank, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về mối quan hệ giữa chất lượng dịch vụ, sự hài lòng và lòng trung thành. Mức độ nhận biết thương hiệu thấp hơn các đối thủ cạnh tranh cho thấy Maritime Bank cần tăng cường các hoạt động truyền thông và marketing để nâng cao vị thế trên thị trường.

Nguồn thông tin từ người thân, bạn bè và mạng xã hội phản ánh xu hướng tiêu dùng trong thời đại kết nối, khi khách hàng ngày càng chủ động tìm kiếm và chia sẻ thông tin qua các kênh trực tuyến và ngoại tuyến. Điều này nhấn mạnh vai trò của mô hình hành trình khách hàng 5A trong việc thiết kế các chiến lược marketing phù hợp, tập trung vào việc tạo dựng sự thu hút và ủng hộ từ cộng đồng khách hàng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ mức độ hài lòng về chất lượng dịch vụ, biểu đồ nhận biết thương hiệu và biểu đồ nguồn thông tin tham khảo để minh họa rõ nét các phát hiện chính. So sánh với các nghiên cứu trong ngành ngân hàng Việt Nam và quốc tế cho thấy sự nhất quán trong vai trò của trải nghiệm khách hàng và lòng trung thành trong bối cảnh chuyển đổi số.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường chiến dịch truyền thông đa kênh

    • Mục tiêu: Nâng cao mức độ nhận biết thương hiệu Maritime Bank lên trên 4,0 trong vòng 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ phận Marketing phối hợp với các đối tác truyền thông.
    • Hành động: Đẩy mạnh quảng cáo trên mạng xã hội, truyền hình, báo chí và các kênh digital marketing; phát triển nội dung tương tác hấp dẫn, tập trung vào nhóm khách hàng trẻ và cư dân mạng.
  2. Nâng cao chất lượng dịch vụ và trải nghiệm khách hàng

    • Mục tiêu: Đạt mức độ hài lòng khách hàng trung bình trên 4,2 trong 18 tháng tới.
    • Chủ thể thực hiện: Ban quản lý chi nhánh và bộ phận chăm sóc khách hàng.
    • Hành động: Đào tạo nâng cao kỹ năng nhân viên, cải tiến quy trình giao dịch, tăng cường hỗ trợ qua tổng đài 24/7 và các kênh trực tuyến.
  3. Phát triển chương trình khách hàng trung thành và chăm sóc cá nhân hóa

    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ khách hàng quay lại sử dụng dịch vụ lên 15% mỗi năm.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ phận CRM và Marketing.
    • Hành động: Xây dựng chương trình tích điểm, ưu đãi đặc biệt cho khách hàng thân thiết; áp dụng công nghệ phân tích dữ liệu để cá nhân hóa dịch vụ và chăm sóc khách hàng.
  4. Tăng cường kết nối và tương tác với khách hàng qua mạng xã hội và cộng đồng

    • Mục tiêu: Tăng lượng tương tác trên các kênh mạng xã hội lên 50% trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ phận truyền thông số và Marketing.
    • Hành động: Tổ chức các sự kiện trực tuyến, tạo nhóm cộng đồng khách hàng, khuyến khích khách hàng chia sẻ trải nghiệm và giới thiệu dịch vụ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý ngân hàng thương mại cổ phần

    • Lợi ích: Hiểu rõ hành vi khách hàng trong thời đại số, áp dụng mô hình 5A để nâng cao lòng trung thành và phát triển chiến lược marketing hiệu quả.
  2. Chuyên gia marketing và phát triển sản phẩm trong ngành tài chính

    • Lợi ích: Nắm bắt các nhân tố ảnh hưởng đến trải nghiệm khách hàng, từ đó thiết kế các chương trình chăm sóc và truyền thông phù hợp.
  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, marketing

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp phân tích định tính và ứng dụng mô hình hành trình khách hàng trong ngành ngân hàng.
  4. Các tổ chức tư vấn và phát triển công nghệ tài chính (Fintech)

    • Lợi ích: Hiểu sâu về hành vi khách hàng ngân hàng truyền thống, từ đó phát triển các giải pháp công nghệ hỗ trợ nâng cao trải nghiệm và trung thành khách hàng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Mô hình 5A có gì khác biệt so với các mô hình hành trình khách hàng truyền thống?
    Mô hình 5A bổ sung giai đoạn "Advocate" (ủng hộ), nhấn mạnh vai trò của khách hàng trung thành trong việc giới thiệu và ủng hộ thương hiệu, phù hợp với thời đại kết nối khi khách hàng có thể chia sẻ trải nghiệm qua mạng xã hội.

  2. Tại sao lòng trung thành của khách hàng lại quan trọng trong ngành ngân hàng?
    Khách hàng trung thành giúp ngân hàng duy trì doanh thu ổn định, giảm chi phí thu hút khách hàng mới và tạo ra hiệu ứng truyền miệng tích cực, góp phần nâng cao uy tín và lợi thế cạnh tranh.

  3. Nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến lòng trung thành của khách hàng tại Maritime Bank?
    Chất lượng dịch vụ, đặc biệt là thái độ và năng lực của nhân viên, sự tiện ích của mạng lưới chi nhánh và công nghệ bảo mật được khách hàng đánh giá cao, ảnh hưởng trực tiếp đến sự hài lòng và trung thành.

  4. Làm thế nào để ngân hàng nâng cao mức độ nhận biết thương hiệu?
    Ngân hàng cần đẩy mạnh truyền thông đa kênh, kết hợp marketing truyền thống và kỹ thuật số, tập trung vào nhóm khách hàng trẻ và cư dân mạng, đồng thời xây dựng nội dung hấp dẫn, tương tác cao.

  5. Phương pháp nghiên cứu định tính có ưu điểm gì trong nghiên cứu này?
    Phương pháp định tính giúp khai thác sâu sắc ý kiến, cảm nhận của khách hàng, phát hiện các yếu tố ảnh hưởng tinh tế đến lòng trung thành và hành trình khách hàng, từ đó đề xuất giải pháp phù hợp với thực tế.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ mối quan hệ giữa hành trình khách hàng 5A và lòng trung thành trong ngành ngân hàng thời đại kết nối, với nghiên cứu thực tiễn tại Maritime Bank.
  • Chất lượng dịch vụ, đặc biệt là nhân viên và tiện ích ngân hàng, là nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến sự hài lòng và trung thành của khách hàng.
  • Mức độ nhận biết thương hiệu Maritime Bank còn thấp so với các đối thủ, cần tăng cường các hoạt động truyền thông và marketing đa kênh.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn để các ngân hàng TMCP xây dựng chiến lược marketing phù hợp nhằm nâng cao lòng trung thành khách hàng.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả trong vòng 1-2 năm, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các ngân hàng khác để so sánh và hoàn thiện mô hình.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao trải nghiệm khách hàng và xây dựng lòng trung thành bền vững cho ngân hàng của bạn!