Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục đại học và cao đẳng tại Việt Nam, việc nâng cao chất lượng học tập của sinh viên luôn là mục tiêu trọng tâm. Theo báo cáo khảo sát tại Trường Cao đẳng Thực hành FPT Polytechnic Thành phố Hồ Chí Minh, có khoảng 367 sinh viên năm nhất tham gia nghiên cứu về hứng thú học học phần kỹ năng học tập. Hứng thú học tập được xem là yếu tố quyết định đến hiệu quả và chất lượng học tập, đặc biệt đối với các môn kỹ năng còn khá mới mẻ nhưng rất cần thiết trong đào tạo hiện đại. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định thực trạng hứng thú học học phần kỹ năng học tập của sinh viên năm nhất tại trường, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp nâng cao hứng thú học tập. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 3 đến tháng 8 năm 2019, tập trung tại cơ sở Thành phố Hồ Chí Minh. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện phương pháp giảng dạy, nâng cao nhận thức của sinh viên về tầm quan trọng của kỹ năng học tập, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục theo Nghị quyết 29 của Chính phủ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết tâm lý học về hứng thú học tập, trong đó nổi bật là quan điểm của Andreas Krapp và Manfred Prenzel về cấu trúc hứng thú gồm ba thành phần: nhận thức, thái độ và hành động. Khái niệm hứng thú học tập được tiếp cận theo định nghĩa của Nguyễn Quang Uẩn, là thái độ đặc biệt của cá nhân đối với đối tượng học tập, vừa có ý nghĩa với cuộc sống, vừa mang lại khoái cảm trong quá trình hoạt động. Ngoài ra, mô hình phát triển hứng thú học tập theo các giai đoạn của G. Marôzôva cũng được áp dụng để phân tích mức độ phát triển hứng thú từ tò mò ban đầu đến hứng thú bền vững. Các khái niệm chuyên ngành như hứng thú tình huống và hứng thú cá biệt (Hidi & Renninger, 2006) giúp làm rõ bản chất và tính ổn định của hứng thú trong học tập kỹ năng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và điều tra thực trạng. Nguồn dữ liệu chính gồm 367 sinh viên năm nhất và 3 giảng viên bộ môn kỹ năng học tập tại Trường Cao đẳng Thực hành FPT Polytechnic TP.HCM. Mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các khối ngành đào tạo. Công cụ thu thập dữ liệu là bảng hỏi được xây dựng qua ba bước: khảo sát mở, thử nghiệm và chính thức, tập trung vào các biểu hiện nhận thức, thái độ và hành động của sinh viên đối với học phần kỹ năng học tập. Phương pháp phỏng vấn sâu được thực hiện với 10 sinh viên và 3 giảng viên nhằm làm rõ hơn các yếu tố ảnh hưởng. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 3 đến tháng 8 năm 2019. Dữ liệu thu thập được xử lý và phân tích bằng phần mềm SPSS 20.0, sử dụng các kỹ thuật thống kê mô tả và phân tích so sánh nhằm đánh giá thực trạng và các yếu tố tác động đến hứng thú học tập.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ hứng thú học phần kỹ năng học tập của sinh viên năm nhất: Kết quả khảo sát cho thấy khoảng 68% sinh viên có mức độ hứng thú từ trung bình đến cao đối với học phần kỹ năng học tập. Trong đó, 35% sinh viên thể hiện hứng thú cao, thể hiện qua sự tập trung chú ý và thái độ tích cực trong giờ học.

  2. Biểu hiện hứng thú qua nhận thức, thái độ và hành động: 72% sinh viên nhận thức rõ tầm quan trọng của kỹ năng học tập trong quá trình học và công việc tương lai. Về thái độ, 65% sinh viên thể hiện sự hào hứng, tích cực tham gia thảo luận và hoạt động nhóm. Hành động ngoài lớp học cũng được ghi nhận với 54% sinh viên chủ động tìm kiếm tài liệu và thực hành kỹ năng.

  3. Yếu tố ảnh hưởng đến hứng thú học tập: Yếu tố chủ quan như trình độ trí tuệ và thái độ đúng đắn chiếm tỷ lệ ảnh hưởng khoảng 60%, trong khi yếu tố khách quan như phương pháp giảng dạy của giảng viên và điều kiện cơ sở vật chất chiếm khoảng 40%. Sự khác biệt về hứng thú giữa các ngành học cũng được phát hiện với mức chênh lệch khoảng 15%.

  4. So sánh với các nghiên cứu trước đây: Kết quả tương đồng với nghiên cứu của Nguyễn Thị Ngọc Vui (2018) về hình thức dạy học kết hợp, cho thấy phương pháp giảng dạy tích cực góp phần nâng cao hứng thú học tập. Tuy nhiên, mức độ hứng thú của sinh viên tại FPT Polytechnic vẫn còn tiềm năng để phát triển hơn nữa.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến mức độ hứng thú học tập chưa cao tuyệt đối là do sinh viên còn thiếu nhận thức đầy đủ về vai trò của kỹ năng học tập trong sự nghiệp tương lai, đồng thời phương pháp giảng dạy truyền thống chưa hoàn toàn phù hợp với đặc điểm tâm lý người học năm nhất. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sinh viên theo từng mức độ hứng thú và bảng so sánh các yếu tố ảnh hưởng theo nhóm chủ quan và khách quan. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phản ánh đúng xu hướng chung về tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp giảng dạy và tăng cường trải nghiệm thực tế để kích thích hứng thú học tập. Ý nghĩa của nghiên cứu là cung cấp cơ sở khoa học để nhà trường và giảng viên điều chỉnh chương trình, phương pháp nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo kỹ năng học tập cho sinh viên năm nhất.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức của sinh viên về tầm quan trọng của học phần kỹ năng học tập: Tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm và truyền thông nội bộ nhằm giúp sinh viên hiểu rõ vai trò của kỹ năng học tập trong học tập và nghề nghiệp. Thời gian thực hiện trong học kỳ đầu tiên, do phòng Công tác sinh viên phối hợp với khoa tổ chức.

  2. Không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ của giảng viên: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về phương pháp giảng dạy tích cực, kỹ năng truyền cảm hứng và ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy. Thời gian triển khai liên tục hàng năm, do phòng Đào tạo và khoa phối hợp thực hiện.

  3. Tăng cường hoạt động dã ngoại và trải nghiệm thực tế cho sinh viên: Xây dựng các chương trình ngoại khóa, thực hành kỹ năng ngoài lớp học nhằm tạo môi trường học tập sinh động, kích thích hứng thú và phát triển kỹ năng mềm. Thời gian tổ chức định kỳ mỗi học kỳ, do khoa và phòng Công tác sinh viên phối hợp.

  4. Thiết kế bảng đánh giá điện tử và trình chiếu kết quả hoạt động cũng như tần số đóng góp của sinh viên: Áp dụng công nghệ để theo dõi, đánh giá và phản hồi kịp thời về sự tham gia của sinh viên trong học phần, từ đó tạo động lực học tập tích cực. Thời gian triển khai trong năm học tiếp theo, do phòng Công nghệ thông tin và khoa phối hợp.

  5. Tổ chức các buổi hỏi đáp, chia sẻ khó khăn và trao đổi kinh nghiệm giữa sinh viên khóa trước và giảng viên: Tạo diễn đàn giao lưu nhằm hỗ trợ sinh viên mới, giải đáp thắc mắc và truyền cảm hứng học tập. Thời gian thực hiện hàng tháng, do khoa và Ban đại diện sinh viên tổ chức.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để cải tiến phương pháp giảng dạy, thiết kế chương trình đào tạo kỹ năng học tập phù hợp với đặc điểm sinh viên năm nhất, nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  2. Sinh viên năm nhất và các khóa sau: Giúp sinh viên nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của kỹ năng học tập, từ đó chủ động phát triển bản thân, nâng cao hiệu quả học tập và chuẩn bị tốt cho nghề nghiệp tương lai.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Tâm lý học giáo dục: Cung cấp tài liệu tham khảo về cơ sở lý luận và thực tiễn nghiên cứu hứng thú học tập, đặc biệt trong lĩnh vực kỹ năng học tập, góp phần phát triển nghiên cứu khoa học trong ngành.

  4. Các cơ sở đào tạo cao đẳng, đại học: Tham khảo để xây dựng các chính sách, chương trình đào tạo và hoạt động hỗ trợ sinh viên nhằm nâng cao hứng thú học tập, đặc biệt trong các học phần kỹ năng mềm và kỹ năng học tập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hứng thú học tập là gì và tại sao nó quan trọng?
    Hứng thú học tập là thái độ đặc biệt của cá nhân đối với đối tượng học tập, vừa có ý nghĩa với cuộc sống, vừa mang lại khoái cảm trong quá trình học. Nó giúp sinh viên chủ động, tích cực và hiệu quả hơn trong học tập, từ đó nâng cao kết quả học tập và phát triển năng lực cá nhân.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hứng thú học học phần kỹ năng học tập?
    Yếu tố chủ quan như trình độ trí tuệ, thái độ đúng đắn và động cơ học tập chiếm phần lớn ảnh hưởng. Yếu tố khách quan gồm phương pháp giảng dạy, điều kiện cơ sở vật chất và môi trường học tập cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và duy trì hứng thú.

  3. Làm thế nào để giảng viên có thể nâng cao hứng thú học tập của sinh viên?
    Giảng viên cần áp dụng phương pháp giảng dạy tích cực, kết hợp lý thuyết với thực hành, sử dụng công nghệ thông tin, tạo môi trường học tập thân thiện và khuyến khích sinh viên tham gia thảo luận, trải nghiệm thực tế để kích thích sự hứng thú và sáng tạo.

  4. Sinh viên có thể tự nâng cao hứng thú học tập như thế nào?
    Sinh viên nên nhận thức rõ vai trò của kỹ năng học tập, chủ động tìm hiểu, thực hành kỹ năng, tham gia các hoạt động ngoại khóa, trao đổi kinh nghiệm với bạn bè và giảng viên, đồng thời xây dựng thái độ tích cực và mục tiêu học tập rõ ràng.

  5. Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng như thế nào trong thực tế đào tạo?
    Kết quả nghiên cứu giúp nhà trường và giảng viên điều chỉnh nội dung, phương pháp giảng dạy, tổ chức các hoạt động hỗ trợ sinh viên nhằm nâng cao hứng thú học tập, từ đó cải thiện chất lượng đào tạo và phát triển toàn diện năng lực sinh viên.

Kết luận

  • Hứng thú học học phần kỹ năng học tập của sinh viên năm nhất tại Trường Cao đẳng Thực hành FPT Polytechnic TP.HCM đang ở mức độ trung bình đến cao, với khoảng 68% sinh viên thể hiện sự quan tâm tích cực.
  • Ba thành phần cấu trúc hứng thú gồm nhận thức, thái độ và hành động đều có ảnh hưởng mật thiết đến mức độ hứng thú của sinh viên.
  • Yếu tố chủ quan như trình độ trí tuệ và thái độ đúng đắn đóng vai trò chủ đạo, bên cạnh các yếu tố khách quan như phương pháp giảng dạy và điều kiện học tập.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao nhận thức sinh viên, cải tiến phương pháp giảng dạy, tăng cường trải nghiệm thực tế và ứng dụng công nghệ trong đánh giá.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các bước tiếp theo trong việc phát triển chương trình đào tạo kỹ năng học tập, đồng thời kêu gọi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, giảng viên và sinh viên nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

Để tiếp tục phát huy hiệu quả, các bên liên quan cần triển khai đồng bộ các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời theo dõi, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp. Hành động ngay hôm nay sẽ góp phần tạo nên thế hệ sinh viên năng động, sáng tạo và thành công trong tương lai.