Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới, đào tạo nghề cho lao động nông thôn đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội. Tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên, với dân số khoảng 193 nghìn người năm 2019 và tốc độ tăng trưởng dân số bình quân 4,32%/năm, nhu cầu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nông thôn ngày càng cấp thiết. Giai đoạn 2017-2019, tổng giá trị sản xuất của thị xã tăng bình quân 17,32%/năm, chủ yếu nhờ phát triển công nghiệp - xây dựng, kéo theo sự chuyển dịch cơ cấu lao động từ nông nghiệp sang phi nông nghiệp. Tuy nhiên, tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề mới đạt trên 25%, thấp hơn mục tiêu xây dựng nông thôn mới đề ra.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng và hiệu quả đào tạo nghề gắn với xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thị xã Phổ Yên trong giai đoạn 2017-2019, nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả đào tạo nghề, góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động, giải quyết việc làm và nâng cao thu nhập cho lao động nông thôn. Phạm vi nghiên cứu bao gồm phân tích điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, đánh giá thực trạng công tác đào tạo nghề và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2020-2025. Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học và thực tiễn quan trọng trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của thị xã Phổ Yên và các địa phương tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về đào tạo nghề và xây dựng nông thôn mới, bao gồm:

  • Khái niệm nghề và đào tạo nghề: Nghề được hiểu là tập hợp kiến thức lý thuyết và kỹ năng thực hành để hoàn thành công việc nhất định. Đào tạo nghề là hoạt động trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp nhằm giúp người học có khả năng tìm hoặc tạo việc làm.

  • Hiệu quả đào tạo nghề: Được đánh giá qua mức độ sử dụng hiệu quả nguồn lực đầu tư, kết quả đào tạo và khả năng thích ứng của người học với thị trường lao động. Hiệu quả bao gồm hiệu quả trong quá trình đào tạo (kết quả học tập) và hiệu quả ngoài (khả năng tìm việc làm, tăng thu nhập).

  • Xây dựng nông thôn mới: Là quá trình phát triển toàn diện kinh tế, xã hội, văn hóa, môi trường và an ninh nông thôn, trong đó đào tạo nghề cho lao động nông thôn là một trong những tiêu chí quan trọng.

  • Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả đào tạo nghề: Bao gồm chính sách nhà nước, trình độ đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý, cơ sở vật chất, chương trình đào tạo và sự liên kết với doanh nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo thống kê của thị xã Phổ Yên giai đoạn 2017-2019, các văn bản pháp luật liên quan đến đào tạo nghề và xây dựng nông thôn mới, cùng số liệu sơ cấp thu thập năm 2019 qua phỏng vấn các cơ sở đào tạo, cán bộ quản lý và người lao động.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích tại các xã, phường đại diện cho các vùng nông thôn và đô thị của thị xã Phổ Yên, đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng tham gia đào tạo nghề.

  • Phương pháp phân tích: Kết hợp phân tích định lượng và định tính. Phân tích thống kê mô tả các chỉ tiêu về số lượng lao động được đào tạo, tỷ lệ có việc làm sau đào tạo, mức thu nhập tăng thêm. Phân tích định tính dựa trên phỏng vấn sâu để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 10/2019 đến tháng 6/2020, trong đó thu thập số liệu sơ cấp vào năm 2019, phân tích và tổng hợp số liệu thứ cấp giai đoạn 2017-2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng lao động được đào tạo nghề: Giai đoạn 2017-2019, số lượng lao động nông thôn được đào tạo tại thị xã Phổ Yên tăng từ khoảng 1.200 người năm 2017 lên gần 1.800 người năm 2019, tương ứng mức tăng khoảng 50%. Tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề đạt trên 25%, đáp ứng tiêu chí xây dựng nông thôn mới.

  2. Tỷ lệ có việc làm sau đào tạo: Khoảng 75% lao động sau khi hoàn thành khóa đào tạo nghề có việc làm phù hợp với ngành nghề được đào tạo, tăng 10% so với giai đoạn trước. Thu nhập bình quân của lao động sau đào tạo tăng trung bình 20% so với trước khi học nghề.

  3. Chất lượng đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất: Đội ngũ giáo viên có trình độ chuyên môn và kỹ năng nghề được nâng cao, với hơn 80% giáo viên đạt chuẩn đào tạo nghề. Tuy nhiên, cơ sở vật chất và trang thiết bị đào tạo còn hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu thực hành nghề.

  4. Chính sách và sự phối hợp liên ngành: Các chính sách của Nhà nước và chính quyền địa phương được triển khai đồng bộ, tuy nhiên công tác phối hợp giữa các cơ sở đào tạo và doanh nghiệp còn chưa chặt chẽ, ảnh hưởng đến việc gắn kết đào tạo nghề với giải quyết việc làm.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác đào tạo nghề gắn với xây dựng nông thôn mới tại thị xã Phổ Yên đã đạt được những bước tiến quan trọng, góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động và nâng cao thu nhập cho người dân. Số liệu về tỷ lệ có việc làm sau đào tạo và mức tăng thu nhập phản ánh hiệu quả thực tiễn của các chương trình đào tạo nghề.

Nguyên nhân của những hạn chế về cơ sở vật chất và liên kết doanh nghiệp có thể do nguồn lực đầu tư còn hạn chế và thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các bên liên quan. So sánh với các địa phương như An Giang và Thanh Hóa, nơi có mô hình liên kết đào tạo nghề với doanh nghiệp hiệu quả hơn, thị xã Phổ Yên cần tăng cường hợp tác để nâng cao chất lượng đào tạo và tạo việc làm bền vững cho lao động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng lao động được đào tạo, bảng so sánh tỷ lệ có việc làm và thu nhập trước và sau đào tạo, cũng như sơ đồ mô tả các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả đào tạo nghề.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền địa phương: Xây dựng kế hoạch đào tạo nghề cụ thể giai đoạn 2020-2025, đảm bảo phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội và nhu cầu lao động địa phương. Thời gian thực hiện: ngay trong năm 2020; chủ thể: UBND thị xã và các phòng ban liên quan.

  2. Hoàn thiện quy hoạch và phát triển cơ sở vật chất đào tạo nghề: Đầu tư nâng cấp trang thiết bị, phòng học thực hành tại các trung tâm đào tạo nghề, ưu tiên các nghề có nhu cầu cao. Thời gian: 2020-2023; chủ thể: Sở Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  3. Nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý đào tạo nghề: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng sư phạm cho giáo viên, cán bộ quản lý. Thời gian: 2020-2022; chủ thể: các cơ sở đào tạo nghề và Sở Giáo dục.

  4. Tăng cường liên kết giữa cơ sở đào tạo nghề và doanh nghiệp: Xây dựng các chương trình đào tạo gắn với nhu cầu tuyển dụng thực tế, hỗ trợ người học tìm kiếm việc làm sau đào tạo. Thời gian: 2020-2025; chủ thể: UBND thị xã, các doanh nghiệp và cơ sở đào tạo.

  5. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, tư vấn học nghề và việc làm: Tổ chức các hoạt động truyền thông, tư vấn hướng nghiệp nhằm nâng cao nhận thức và thu hút người lao động tham gia học nghề. Thời gian: liên tục; chủ thể: các tổ chức đoàn thể, phòng Lao động - Thương binh và Xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về lao động và đào tạo nghề: Giúp hiểu rõ thực trạng, các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp nâng cao hiệu quả đào tạo nghề tại địa phương, phục vụ công tác hoạch định chính sách.

  2. Các cơ sở đào tạo nghề và giáo viên: Tham khảo để cải tiến chương trình đào tạo, nâng cao chất lượng giảng dạy, phù hợp với nhu cầu thị trường lao động và đặc điểm người học nông thôn.

  3. Doanh nghiệp và nhà tuyển dụng lao động: Hiểu về mối liên kết giữa đào tạo nghề và nhu cầu sử dụng lao động, từ đó phối hợp hiệu quả với các cơ sở đào tạo trong việc tuyển dụng và đào tạo lại.

  4. Người lao động nông thôn và các tổ chức xã hội: Nắm bắt thông tin về các chương trình đào tạo nghề, cơ hội việc làm và chính sách hỗ trợ, từ đó chủ động tham gia học nghề và phát triển nghề nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao đào tạo nghề gắn với xây dựng nông thôn mới lại quan trọng?
    Đào tạo nghề giúp nâng cao trình độ kỹ năng lao động nông thôn, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa, góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động và nâng cao thu nhập, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

  2. Hiệu quả đào tạo nghề được đánh giá dựa trên những tiêu chí nào?
    Hiệu quả được đánh giá qua số lượng lao động được đào tạo, tỷ lệ có việc làm sau đào tạo, mức tăng thu nhập, sự phù hợp của chương trình đào tạo với nhu cầu thị trường và mức độ hài lòng của người học.

  3. Những khó khăn chính trong công tác đào tạo nghề tại thị xã Phổ Yên là gì?
    Bao gồm hạn chế về cơ sở vật chất, trang thiết bị, sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp, cũng như tâm lý ưu tiên học đại học của người dân làm giảm sức hút của đào tạo nghề.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên đào tạo nghề?
    Cần tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng sư phạm phù hợp với đặc điểm người học nông thôn, đồng thời thu hút các chuyên gia, nghệ nhân tham gia giảng dạy để nâng cao tính thực tiễn.

  5. Các doanh nghiệp có vai trò như thế nào trong đào tạo nghề?
    Doanh nghiệp cung cấp thông tin về nhu cầu lao động, tham gia xây dựng chương trình đào tạo, tạo điều kiện thực hành cho học viên và tiếp nhận lao động sau đào tạo, giúp tăng tỷ lệ có việc làm và phát triển nghề nghiệp bền vững.

Kết luận

  • Đào tạo nghề gắn với xây dựng nông thôn mới tại thị xã Phổ Yên đã đạt được những kết quả tích cực về số lượng lao động được đào tạo và tỷ lệ có việc làm sau đào tạo.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chính gồm chính sách nhà nước, chất lượng đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất và sự liên kết với doanh nghiệp.
  • Cần tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao năng lực giáo viên và thúc đẩy hợp tác giữa các bên để nâng cao hiệu quả đào tạo nghề.
  • Giải pháp đề xuất tập trung vào lãnh đạo chỉ đạo, quy hoạch đào tạo, nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển thị trường lao động.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các chương trình đào tạo nghề phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội của thị xã đến năm 2025 và xa hơn.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và cơ sở đào tạo cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho thị xã Phổ Yên.