Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội và đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo, giáo dục mầm non (GDMN) được xác định là nền tảng quan trọng cho sự phát triển bền vững của hệ thống giáo dục quốc dân. Thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định, với dân số trên 300 nghìn người và mạng lưới giáo dục phát triển đa dạng, hiện có 27 trường mầm non công lập, trong đó chỉ có 10 trường đạt chuẩn quốc gia (ĐCQG), chiếm tỷ lệ khoảng 36%. Mục tiêu của nghiên cứu là đánh giá thực trạng quản lý xây dựng trường mầm non đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thành phố Quy Nhơn trong năm học 2019-2020, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao số lượng và chất lượng các trường MN ĐCQG, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương.

Nghiên cứu tập trung khảo sát 51 cán bộ quản lý và 153 giáo viên, nhân viên tại các trường mầm non công lập trên địa bàn, sử dụng phương pháp điều tra, phỏng vấn và phân tích thống kê. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc hỗ trợ các cấp quản lý giáo dục, nhà trường và các bên liên quan trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra đánh giá công tác xây dựng trường MN ĐCQG, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ em mầm non, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Quy Nhơn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình xây dựng trường chuẩn quốc gia. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có định hướng của chủ thể quản lý nhằm sử dụng hiệu quả các nguồn lực để đạt mục tiêu giáo dục. Quản lý giáo dục bao gồm quản lý vĩ mô (hệ thống giáo dục) và vi mô (quản lý nhà trường), trong đó quản lý nhà trường là hệ thống các tác động có kế hoạch nhằm điều khiển các hoạt động giáo dục trong nhà trường.

  2. Mô hình tiêu chuẩn trường mầm non đạt chuẩn quốc gia: Theo Thông tư số 19/2018/TT-BGDĐT, trường MN ĐCQG phải đạt 5 tiêu chuẩn chính: tổ chức và quản lý nhà trường; đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên; cơ sở vật chất và thiết bị dạy học; quan hệ giữa nhà trường, gia đình và xã hội; hoạt động và kết quả nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ. Mỗi tiêu chuẩn bao gồm các tiêu chí cụ thể nhằm đảm bảo chất lượng toàn diện của trường mầm non.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, chuẩn quốc gia, xây dựng trường chuẩn quốc gia, xã hội hóa giáo dục, chăm sóc giáo dục trẻ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp lý luận: Phân tích, tổng hợp, so sánh các tài liệu, văn bản pháp luật, các nghiên cứu trước đây về quản lý xây dựng trường MN ĐCQG để xây dựng cơ sở lý luận vững chắc.

  • Phương pháp điều tra khảo sát: Thu thập dữ liệu thực tiễn qua phiếu khảo sát với 204 đối tượng gồm cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên tại 27 trường mầm non công lập trên địa bàn thành phố Quy Nhơn trong năm học 2019-2020.

  • Phương pháp phỏng vấn và quan sát: Phỏng vấn sâu một số cán bộ quản lý và giáo viên để làm rõ các vấn đề thực tiễn, quan sát trực tiếp các hoạt động quản lý và cơ sở vật chất tại trường.

  • Phương pháp thống kê toán học: Xử lý dữ liệu bằng các chỉ số tỉ lệ %, điểm trung bình cộng và thứ hạng để đánh giá mức độ quan tâm, ảnh hưởng, khả thi của các yếu tố và biện pháp quản lý.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 51 cán bộ quản lý (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng) và 153 giáo viên, nhân viên được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường mầm non công lập trên địa bàn. Thời gian nghiên cứu tập trung trong năm học 2019-2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ trường mầm non đạt chuẩn quốc gia còn thấp: Trong tổng số 27 trường mầm non công lập tại Quy Nhơn, chỉ có 10 trường đạt chuẩn quốc gia, chiếm khoảng 36%, thấp hơn mục tiêu 60% theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố nhiệm kỳ 2015-2020.

  2. Cơ sở vật chất và quy mô trường lớp chưa đáp ứng yêu cầu: Do quỹ đất hạn hẹp tại trung tâm thành phố, nhiều trường chưa đạt tiêu chuẩn về diện tích, sân chơi, phòng học và thiết bị dạy học. Ví dụ, một số trường có diện tích sân vườn và phòng học chưa đạt chuẩn theo quy định, ảnh hưởng đến chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ.

  3. Đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý còn hạn chế về năng lực và bồi dưỡng: Tỷ lệ giáo viên đạt trình độ trên chuẩn đạt khoảng 55%, tuy nhiên việc tham gia các lớp đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn chưa thường xuyên, dẫn đến cập nhật phương pháp giảng dạy còn chậm. Cán bộ quản lý cũng chưa phát huy hết năng lực trong công tác chỉ đạo xây dựng trường chuẩn.

  4. Công tác xã hội hóa giáo dục chưa được quan tâm đúng mức: Việc huy động nguồn lực từ gia đình, cộng đồng và các tổ chức xã hội còn hạn chế, ảnh hưởng đến nguồn kinh phí và sự hỗ trợ cho các hoạt động xây dựng trường chuẩn.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Quỹ đất hạn chế và nguồn kinh phí đầu tư chưa đủ mạnh là những rào cản lớn đối với việc mở rộng và nâng cấp cơ sở vật chất. Bên cạnh đó, sự thiếu đồng bộ trong công tác quản lý, đặc biệt là năng lực của cán bộ quản lý và sự phối hợp giữa các bên liên quan, làm giảm hiệu quả triển khai các kế hoạch xây dựng trường chuẩn.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác như Hải Phòng, Đà Nẵng, và Khánh Hòa, tình hình tại Quy Nhơn có nhiều điểm tương đồng về khó khăn trong cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên, nhưng mức độ xã hội hóa giáo dục còn thấp hơn. Điều này cho thấy cần có sự tăng cường phối hợp giữa nhà trường, chính quyền và cộng đồng để huy động nguồn lực hiệu quả hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ trường đạt chuẩn theo từng năm học, bảng so sánh điểm trung bình đánh giá các tiêu chuẩn trường chuẩn quốc gia, và biểu đồ tròn phân bố trình độ giáo viên. Các biểu đồ này giúp minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng phát triển của công tác xây dựng trường MN ĐCQG tại Quy Nhơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập kế hoạch xây dựng trường MN ĐCQG: Các trường cần xây dựng kế hoạch chi tiết, cụ thể theo từng tiêu chuẩn, có lộ trình rõ ràng và phân công trách nhiệm cụ thể. Thời gian thực hiện ưu tiên trong 2 năm tới nhằm đạt mục tiêu nâng tỷ lệ trường chuẩn lên trên 60%.

  2. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên: Tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng quản lý thường xuyên, ít nhất 2 khóa/năm, do Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học tổ chức. Đặc biệt chú trọng nâng cao năng lực lãnh đạo cho hiệu trưởng và phó hiệu trưởng.

  3. Đẩy mạnh công tác xã hội hóa giáo dục: Phối hợp với các tổ chức xã hội, cha mẹ học sinh và doanh nghiệp để huy động nguồn lực vật chất và tinh thần hỗ trợ xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị và các hoạt động giáo dục. Xây dựng cơ chế khuyến khích và minh bạch trong quản lý nguồn lực xã hội hóa.

  4. Đổi mới phương pháp quản lý trong xây dựng trường MN ĐCQG: Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý hành chính, tài chính và giáo dục; tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá định kỳ để kịp thời điều chỉnh kế hoạch. Thời gian áp dụng ngay trong năm học 2020-2021 với sự hỗ trợ kỹ thuật từ các đơn vị chuyên môn.

  5. Tăng cường chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá của cấp trên: Phòng GD&ĐT và Sở GD&ĐT cần tổ chức các đoàn kiểm tra định kỳ, đánh giá khách quan và hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho các trường trong quá trình xây dựng chuẩn quốc gia.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Giúp hiểu rõ về các tiêu chuẩn, quy trình và biện pháp quản lý xây dựng trường MN ĐCQG, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý và chỉ đạo.

  2. Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường mầm non: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra đánh giá công tác xây dựng trường chuẩn quốc gia.

  3. Giáo viên và nhân viên trường mầm non: Nắm bắt các yêu cầu về chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ và tham gia tích cực vào các hoạt động xây dựng trường chuẩn.

  4. Các cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức xã hội liên quan đến giáo dục: Hỗ trợ xây dựng chính sách, huy động nguồn lực và phối hợp thực hiện các chương trình phát triển GDMN đạt chuẩn quốc gia.

Câu hỏi thường gặp

  1. Trường mầm non đạt chuẩn quốc gia cần đáp ứng những tiêu chuẩn nào?
    Trường MN ĐCQG phải đạt 5 tiêu chuẩn chính: tổ chức và quản lý nhà trường; đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên; cơ sở vật chất và thiết bị dạy học; quan hệ giữa nhà trường, gia đình và xã hội; hoạt động và kết quả nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ. Mỗi tiêu chuẩn có các tiêu chí cụ thể theo quy định của Bộ GD&ĐT.

  2. Tại sao tỷ lệ trường MN ĐCQG tại Quy Nhơn còn thấp?
    Nguyên nhân chính gồm hạn chế về quỹ đất, cơ sở vật chất chưa đáp ứng tiêu chuẩn, đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý chưa được bồi dưỡng thường xuyên, công tác xã hội hóa giáo dục chưa hiệu quả, và sự phối hợp quản lý chưa đồng bộ.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên mầm non?
    Cần tổ chức các lớp bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ thường xuyên, áp dụng phương pháp giảng dạy hiện đại, khuyến khích giáo viên tham gia các khóa đào tạo nâng cao trình độ và tạo môi trường làm việc chuyên nghiệp, thân thiện.

  4. Vai trò của xã hội hóa giáo dục trong xây dựng trường MN ĐCQG là gì?
    Xã hội hóa giáo dục giúp huy động nguồn lực vật chất và tinh thần từ gia đình, cộng đồng và các tổ chức xã hội, góp phần nâng cao cơ sở vật chất, trang thiết bị và chất lượng giáo dục, đồng thời tăng cường sự gắn kết giữa nhà trường và xã hội.

  5. Các cấp quản lý cần làm gì để hỗ trợ xây dựng trường MN ĐCQG?
    Cần tăng cường chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá công tác xây dựng trường chuẩn, hỗ trợ về chính sách, tài chính và kỹ thuật, đồng thời phối hợp chặt chẽ với nhà trường và các bên liên quan để tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy tiến độ xây dựng trường chuẩn.

Kết luận

  • Trên địa bàn thành phố Quy Nhơn, tỷ lệ trường mầm non đạt chuẩn quốc gia hiện đạt khoảng 36%, thấp hơn mục tiêu đề ra.
  • Cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên và công tác xã hội hóa giáo dục là những yếu tố ảnh hưởng lớn đến hiệu quả xây dựng trường MN ĐCQG.
  • Nghiên cứu đã đề xuất 5 nhóm biện pháp quản lý thiết thực, bao gồm lập kế hoạch, nâng cao năng lực đội ngũ, đẩy mạnh xã hội hóa, đổi mới phương pháp quản lý và tăng cường chỉ đạo, kiểm tra.
  • Các biện pháp này cần được triển khai đồng bộ trong vòng 2-3 năm tới để đạt mục tiêu nâng cao tỷ lệ trường chuẩn và chất lượng giáo dục mầm non.
  • Kêu gọi các cấp quản lý, nhà trường và cộng đồng cùng chung tay thực hiện nhằm góp phần phát triển giáo dục mầm non bền vững, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Quy Nhơn.

Hành động ngay hôm nay để xây dựng nền tảng giáo dục mầm non vững chắc cho thế hệ tương lai!