Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, công tác quản lý thuế tài nguyên đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ tài nguyên quốc gia và tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước (NSNN). Tại huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ, nguồn thu từ thuế tài nguyên có xu hướng tăng qua các năm nhưng vẫn chưa tương xứng với tiềm năng khai thác tài nguyên trên địa bàn. Giai đoạn 2017-2019, Chi cục Thuế huyện Phù Ninh đã ghi nhận sự chuyển biến tích cực trong công tác quản lý thuế tài nguyên, tuy nhiên vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như ý thức chấp hành pháp luật thuế của người nộp thuế chưa cao, tình trạng trốn thuế và gian lận thuế diễn ra phổ biến, cùng với sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các cơ quan quản lý nhà nước.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng quản lý thuế tài nguyên trên địa bàn huyện Phù Ninh trong giai đoạn 2017-2019, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế tài nguyên đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các doanh nghiệp khai thác tài nguyên khoáng sản và các cán bộ quản lý thuế, tài nguyên trên địa bàn huyện Phù Ninh. Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ góp phần hoàn thiện lý luận về quản lý thuế tài nguyên mà còn có giá trị thực tiễn trong việc tăng cường nguồn thu cho NSNN, đồng thời bảo vệ tài nguyên và môi trường địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý thuế và quản lý tài nguyên thiên nhiên, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý thuế: Nhấn mạnh vai trò của thuế tài nguyên như một công cụ tài chính nhằm điều tiết hoạt động khai thác tài nguyên, đảm bảo thu đúng, thu đủ và kịp thời cho NSNN. Quản lý thuế tài nguyên bao gồm các chức năng đăng ký, kê khai, kiểm tra, quản lý nợ và cưỡng chế nợ thuế.

  • Lý thuyết quản lý tài nguyên thiên nhiên: Tập trung vào việc sử dụng hiệu quả, tiết kiệm tài nguyên, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Thuế tài nguyên được xem là công cụ kinh tế để khuyến khích khai thác hợp lý và hạn chế khai thác bừa bãi.

Các khái niệm chính bao gồm: thuế tài nguyên, quản lý thuế tài nguyên, chính sách thuế tài nguyên, các quy trình quản lý thuế (đăng ký, kê khai, kiểm tra, miễn giảm, hoàn thuế, quản lý nợ), và các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thuế tài nguyên (khách quan và chủ quan).

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Kết hợp dữ liệu sơ cấp và thứ cấp. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát toàn bộ 60 doanh nghiệp khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phù Ninh và phỏng vấn 56 cán bộ quản lý thuế, tài nguyên, chính quyền địa phương. Dữ liệu thứ cấp bao gồm số liệu từ các chương trình quản lý thuế của cơ quan thuế, báo cáo tài chính, văn bản pháp luật và các tài liệu liên quan.

  • Phương pháp chọn mẫu: Toàn bộ doanh nghiệp khai thác khoáng sản được khảo sát; cán bộ quản lý được chọn mẫu ngẫu nhiên phân tầng theo nhiệm vụ chuyên môn.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh thống kê để đánh giá sự biến động số liệu qua các năm, phân tích các chỉ số quản lý thuế tài nguyên như tỷ lệ nộp hồ sơ khai thuế, tỷ lệ thuế nợ, tỷ lệ kiểm tra doanh nghiệp, tỷ lệ truy thu thuế sau kiểm tra, và mức độ hài lòng của người nộp thuế.

  • Timeline nghiên cứu: Đánh giá thực trạng giai đoạn 2017-2019, đề xuất giải pháp cho giai đoạn đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ hoàn thành dự toán thuế tài nguyên: Trong giai đoạn 2017-2019, Chi cục Thuế huyện Phù Ninh đạt tỷ lệ thu thuế tài nguyên so với dự toán pháp lệnh khoảng 85-90%, cho thấy sự nỗ lực trong công tác quản lý nhưng vẫn còn khoảng 10-15% chưa đạt kế hoạch.

  2. Tỷ lệ nợ thuế tài nguyên: Tỷ lệ nợ thuế tài nguyên trên tổng số thu thuế tài nguyên dao động khoảng 7-9%, vượt mức khuyến nghị không quá 5%, phản ánh khó khăn trong công tác thu hồi nợ và cưỡng chế nợ thuế.

  3. Tỷ lệ doanh nghiệp nộp hồ sơ khai thuế đúng hạn: Khoảng 92% doanh nghiệp khai thác tài nguyên nộp hồ sơ khai thuế đúng hạn, tuy nhiên vẫn còn 8% chưa tuân thủ, gây ảnh hưởng đến việc quản lý và dự báo nguồn thu.

  4. Hiệu quả công tác kiểm tra thuế: Tỷ lệ doanh nghiệp được kiểm tra đạt khoảng 30% trong năm, trong đó 40% doanh nghiệp kiểm tra phát hiện sai phạm, với số thuế truy thu bình quân mỗi cuộc kiểm tra khoảng 150 triệu đồng, cho thấy công tác kiểm tra có đóng góp quan trọng trong chống thất thu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trong quản lý thuế tài nguyên gồm ý thức chấp hành pháp luật thuế của người nộp thuế còn thấp, tình trạng trốn thuế và khai thác trái phép diễn ra phổ biến, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ lẻ và cá nhân khai thác thủ công. Sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa cơ quan thuế với các ngành tài nguyên môi trường, chính quyền địa phương làm giảm hiệu quả kiểm tra, giám sát thực địa, nhất là trong điều kiện địa hình đồi núi phức tạp và thời tiết khắc nghiệt.

So sánh với các địa phương như Bắc Kạn, Thái Nguyên và Sơn La, huyện Phù Ninh có nhiều điểm tương đồng về khó khăn trong quản lý nợ thuế và kiểm soát khai thác trái phép. Tuy nhiên, các địa phương này đã áp dụng các biện pháp cưỡng chế nợ thuế hiệu quả và tăng cường phối hợp liên ngành, tạo ra bài học kinh nghiệm quý báu cho Phù Ninh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ hoàn thành dự toán thuế qua các năm, biểu đồ so sánh tỷ lệ nợ thuế và tỷ lệ doanh nghiệp nộp hồ sơ khai thuế đúng hạn, cùng bảng tổng hợp kết quả kiểm tra thuế và số thuế truy thu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế: Triển khai các chương trình đào tạo, hội thảo và cung cấp thông tin qua các kênh truyền thông hiện đại nhằm nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật thuế tài nguyên. Mục tiêu tăng tỷ lệ nộp hồ sơ khai thuế đúng hạn lên trên 98% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế huyện phối hợp với các cơ quan truyền thông địa phương.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý thuế: Tổ chức đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ thuế tài nguyên, kỹ năng kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm cho cán bộ thuế. Mục tiêu nâng cao trình độ chuyên môn, giảm tỷ lệ sai sót trong kê khai thuế xuống dưới 2% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Cục Thuế tỉnh phối hợp với Trường Nghiệp vụ Thuế.

  3. Tăng cường phối hợp liên ngành trong quản lý thuế tài nguyên: Thiết lập quy chế phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan thuế, Sở Tài nguyên và Môi trường, chính quyền địa phương và các lực lượng chức năng để kiểm tra, giám sát khai thác tài nguyên, xử lý kịp thời các vi phạm. Mục tiêu giảm tỷ lệ khai thác trái phép và thất thu thuế xuống dưới 5% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Chi cục Thuế, Sở Tài nguyên và Môi trường.

  4. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế: Mở rộng ứng dụng phần mềm quản lý thuế điện tử, khai thuế qua mạng và hệ thống giám sát khai thác tài nguyên trực tuyến nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và giảm chi phí tuân thủ. Mục tiêu đạt 100% doanh nghiệp khai thác tài nguyên nộp hồ sơ khai thuế qua mạng trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Tổng cục Thuế, Cục Thuế tỉnh.

  5. Tăng cường công tác quản lý nợ và cưỡng chế nợ thuế: Thực hiện nghiêm túc các biện pháp cưỡng chế theo quy định, đồng thời xây dựng kế hoạch thu hồi nợ cụ thể, ưu tiên xử lý các doanh nghiệp nợ thuế lớn. Mục tiêu giảm tỷ lệ nợ thuế tài nguyên xuống dưới 5% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế huyện phối hợp với các cơ quan chức năng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế và cơ quan thuế địa phương: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế tài nguyên, áp dụng các giải pháp thực tiễn phù hợp với đặc thù địa phương.

  2. Các nhà hoạch định chính sách tài chính và thuế: Tham khảo để hoàn thiện chính sách thuế tài nguyên, xây dựng các quy định pháp luật phù hợp nhằm tăng cường nguồn thu và bảo vệ tài nguyên.

  3. Doanh nghiệp khai thác tài nguyên khoáng sản: Hiểu rõ hơn về nghĩa vụ thuế, quy trình kê khai, nộp thuế và các quyền lợi, nghĩa vụ liên quan nhằm tuân thủ pháp luật và giảm thiểu rủi ro vi phạm.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài nguyên môi trường: Tài liệu tham khảo bổ ích cho nghiên cứu chuyên sâu về quản lý thuế tài nguyên và các vấn đề liên quan đến phát triển bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý thuế tài nguyên là gì và tại sao quan trọng?
    Quản lý thuế tài nguyên là quá trình tổ chức, điều hành việc thu thuế từ hoạt động khai thác tài nguyên nhằm đảm bảo thu đúng, đủ, kịp thời cho NSNN. Đây là công cụ quan trọng để bảo vệ tài nguyên quốc gia và tăng nguồn thu ngân sách.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý thuế tài nguyên tại huyện Phù Ninh là gì?
    Khó khăn gồm ý thức chấp hành pháp luật thuế của người nộp thuế còn thấp, tình trạng trốn thuế, khai thác trái phép, sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các cơ quan quản lý và điều kiện địa hình, thời tiết phức tạp.

  3. Các biện pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý thuế tài nguyên?
    Bao gồm tăng cường tuyên truyền, nâng cao năng lực cán bộ, phối hợp liên ngành, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường quản lý nợ, cưỡng chế nợ thuế.

  4. Tỷ lệ nợ thuế tài nguyên hiện nay có ảnh hưởng như thế nào đến ngân sách?
    Tỷ lệ nợ thuế tài nguyên khoảng 7-9%, vượt mức khuyến nghị, gây thất thu lớn cho NSNN và ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính công.

  5. Làm thế nào để doanh nghiệp khai thác tài nguyên tuân thủ tốt hơn nghĩa vụ thuế?
    Thông qua việc nâng cao nhận thức pháp luật, tạo điều kiện thuận lợi trong kê khai, nộp thuế, đồng thời áp dụng các biện pháp kiểm tra, xử lý nghiêm các vi phạm và hỗ trợ kỹ thuật cho doanh nghiệp.

Kết luận

  • Quản lý thuế tài nguyên tại huyện Phù Ninh đã có những bước tiến tích cực nhưng vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Tỷ lệ hoàn thành dự toán thuế đạt khoảng 85-90%, tỷ lệ nợ thuế vượt mức khuyến nghị, công tác kiểm tra phát hiện nhiều sai phạm.
  • Các nhân tố ảnh hưởng gồm điều kiện khách quan như địa hình, thời tiết và nhân tố chủ quan như ý thức người nộp thuế, năng lực cán bộ quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường tuyên truyền, nâng cao năng lực cán bộ, phối hợp liên ngành, ứng dụng công nghệ và quản lý nợ thuế hiệu quả.
  • Tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ và triển khai các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế tài nguyên, góp phần bảo vệ tài nguyên và tăng nguồn thu cho NSNN trong giai đoạn đến năm 2025.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý thuế, chính quyền địa phương và doanh nghiệp khai thác tài nguyên cần phối hợp chặt chẽ, triển khai đồng bộ các giải pháp để nâng cao hiệu quả quản lý thuế tài nguyên, đảm bảo phát triển bền vững và công bằng xã hội.