I. Luận văn quản lý chi BHXH tại Đăk Glei và cơ sở lý luận
Luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý kinh tế về đề tài quản lý chi bảo hiểm xã hội (BHXH) tại huyện Đăk Glei, tỉnh Kon Tum là một công trình nghiên cứu khoa học, hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn. Nghiên cứu này làm rõ vai trò trụ cột của BHXH trong hệ thống an sinh xã hội quốc gia, góp phần ổn định đời sống người lao động. Công tác quản lý chi BHXH bao gồm các hoạt động từ lập dự toán, tổ chức thực hiện, đến quyết toán và kiểm tra, giám sát. Mục tiêu cao nhất là đảm bảo chi trả đúng, đủ, kịp thời các chế độ cho người thụ hưởng, đồng thời bảo vệ an toàn và cân đối quỹ BHXH. Quản lý hiệu quả hoạt động này không chỉ thể hiện tính ưu việt của chính sách mà còn củng cố niềm tin của nhân dân. Đề tài đi sâu vào việc phân tích các yếu tố ảnh hưởng như hệ thống pháp luật, điều kiện kinh tế - xã hội, và năng lực của bộ máy quản lý. Một cơ sở lý luận về quản lý chi BHXH vững chắc là nền tảng để đánh giá đúng thực trạng và đề xuất giải pháp khả thi, góp phần nâng cao năng lực quản lý tài chính công tại địa phương.
1.1. Tổng quan cơ sở lý luận về quản lý chi BHXH
Cơ sở lý luận về quản lý chi bảo hiểm xã hội được xây dựng dựa trên các khái niệm cốt lõi. Chi BHXH là quá trình phân phối và sử dụng quỹ bảo hiểm xã hội để chi trả các chế độ cho người tham gia. Quản lý chi là sự tác động có chủ đích của cơ quan BHXH vào quá trình này nhằm đạt được mục tiêu hiệu quả. Theo luận văn, các nguyên tắc quản lý cơ bản bao gồm: nguyên tắc có đóng - có hưởng, đảm bảo quyền lợi tương xứng với nghĩa vụ; nguyên tắc chi đúng, đủ, kịp thời để ổn định cuộc sống người thụ hưởng; và nguyên tắc quản lý quỹ tập trung, thống nhất, công khai, minh bạch. Hoạt động này chịu ảnh hưởng trực tiếp từ chính sách bảo hiểm xã hội và các quy định pháp luật liên quan, đòi hỏi sự tuân thủ nghiêm ngặt.
1.2. Vai trò của chính sách bảo hiểm xã hội và an sinh xã hội
BHXH được xác định là trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội tại huyện Đăk Glei nói riêng và cả nước nói chung. Việc thực hiện tốt công tác chi trả các chế độ BHXH trực tiếp đảm bảo quyền lợi của người lao động khi họ gặp các rủi ro như ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, hoặc hết tuổi lao động. Đối với hệ thống BHXH, quản lý chi hiệu quả giúp bảo toàn và phát triển quỹ, ngăn chặn các hành vi tiêu cực, trục lợi. Về mặt xã hội, nó góp phần thực hiện công bằng, giảm bất bình đẳng, ổn định chính trị và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững. Chính sách bảo hiểm xã hội thể hiện sự quan tâm của Nhà nước tới người dân, là công cụ quan trọng để điều tiết vĩ mô và đảm bảo sự phát triển hài hòa của xã hội.
II. Phân tích thực trạng chi bảo hiểm xã hội tại Kon Tum
Việc phân tích thực trạng chi bảo hiểm xã hội tại Kon Tum, cụ thể tại BHXH huyện Đăk Glei giai đoạn 2014-2018, là nội dung trọng tâm của luận văn. Qua số liệu thu thập và phân tích, nghiên cứu chỉ ra những kết quả đạt được cũng như các tồn tại, hạn chế. Về mặt tích cực, BHXH huyện đã nỗ lực đảm bảo chi trả kịp thời các chế độ cho đối tượng, số người tham gia và thụ hưởng chính sách ngày càng tăng. Tuy nhiên, công tác quản lý vẫn còn nhiều thách thức. Hạn chế trong việc lập dự toán dẫn đến việc phải điều chỉnh nhiều lần trong năm. Công tác quản lý đối tượng còn bất cập, tiềm ẩn rủi ro trong quản lý chi BHXH như chi sai, chi trùng. Hoạt động kiểm tra, giám sát chưa thực sự thường xuyên và quyết liệt, gây khó khăn cho việc phát hiện và xử lý vi phạm. Nguyên nhân của những hạn chế này bao gồm cả yếu tố khách quan như địa bàn miền núi phức tạp, trình độ dân trí không đồng đều, và yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ, cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế.
2.1. Đánh giá công tác chi trả BHXH giai đoạn 2014 2018
Trong giai đoạn 2014-2018, công tác chi trả BHXH tại Đăk Glei đã có những chuyển biến tích cực. Số lượt người hưởng và tổng số tiền chi trả các chế độ ngắn hạn (ốm đau, thai sản) và dài hạn (hưu trí, tử tuất) đều tăng qua các năm. Điều này phản ánh sự mở rộng đối tượng tham gia và sự quan tâm của chính quyền địa phương. Luận văn tiến hành đánh giá công tác chi trả BHXH dựa trên các tiêu chí về tính kịp thời, chính xác và thuận tiện. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, việc chi trả qua các đại lý bưu điện đôi khi còn chậm trễ. Việc áp dụng chi trả qua tài khoản cá nhân còn gặp nhiều khó khăn do thói quen dùng tiền mặt và hạ tầng ngân hàng chưa phổ biến ở khu vực nông thôn, miền núi.
2.2. Phân tích hạn chế và rủi ro trong quản lý chi BHXH
Nghiên cứu chỉ ra nhiều hạn chế cố hữu. Công tác lập dự toán chi chưa sát với thực tế, thường xuyên phải bổ sung, điều chỉnh. Việc quản lý đối tượng di biến động giữa các địa phương còn lỏng lẻo, tạo ra rủi ro trong quản lý chi BHXH như tình trạng người đã chết hoặc chuyển đi nơi khác vẫn có tên trong danh sách chi trả. Bên cạnh đó, việc lạm dụng, trục lợi quỹ ốm đau, thai sản vẫn còn xảy ra nhưng chưa được ngăn chặn triệt để. Một trong những nguyên nhân chính là sự phối hợp giữa cơ quan BHXH với các đơn vị sử dụng lao động và cơ sở y tế chưa thực sự chặt chẽ, dẫn đến khó khăn trong việc xác minh hồ sơ, chứng từ.
III. Giải pháp hoàn thiện quản lý chi BHXH trong lập dự toán
Để khắc phục những tồn tại, luận văn đề xuất nhóm giải pháp hoàn thiện quản lý chi BHXH tập trung vào khâu lập, xét duyệt dự toán và quyết toán. Một dự toán chính xác là nền tảng cho việc điều hành quỹ hiệu quả và đảm bảo khả năng chi trả. Các giải pháp này không chỉ mang tính kỹ thuật nghiệp vụ mà còn đòi hỏi sự thay đổi trong tư duy quản lý, hướng tới sự chủ động và khoa học hơn. Việc hoàn thiện các quy trình này sẽ giúp giảm thiểu tình trạng bị động về nguồn kinh phí, tránh lãng phí khi kinh phí tồn đọng và nâng cao trách nhiệm của các bộ phận liên quan. Quá trình này cũng góp phần tăng cường tính minh bạch, là cơ sở để thực hiện kiểm soát chi BHXH một cách hiệu quả ngay từ những khâu đầu tiên. Sự chính xác trong dự toán và quyết toán còn giúp lãnh đạo BHXH có cái nhìn tổng quan, từ đó đưa ra các quyết định chiến lược nhằm đảm bảo cân đối quỹ BHXH trong dài hạn.
3.1. Tối ưu hóa quy trình lập và xét duyệt dự toán chi
Luận văn đề xuất cần nâng cao chất lượng công tác phân tích, dự báo số đối tượng tăng, giảm trong kỳ kế hoạch. Thay vì dựa trên số liệu lịch sử một cách máy móc, cần kết hợp phân tích các yếu tố kinh tế-xã hội của địa phương như tình hình phát triển doanh nghiệp, chính sách thu hút lao động. Cần xây dựng một bộ công cụ và tiêu chí rõ ràng để thẩm định dự toán do các bộ phận nghiệp vụ trình lên. Việc ứng dụng phần mềm quản lý với các thuật toán dự báo sẽ giúp tăng độ chính xác và giảm thời gian lập kế hoạch. Đồng thời, cần quy định rõ trách nhiệm của cá nhân, tập thể trong trường hợp dự toán lập ra có sai lệch lớn so với thực tế chi trả.
3.2. Nâng cao hiệu quả quyết toán chi trả các chế độ BHXH
Để công tác quyết toán hiệu quả, cần phải chuẩn hóa hệ thống báo cáo và chứng từ. Việc đối chiếu số liệu giữa bộ phận chi trả, bộ phận kế toán và các đại lý chi trả (bưu điện) phải được thực hiện định kỳ và thường xuyên, thay vì chỉ làm vào cuối quý hoặc cuối năm. Cần xây dựng quy trình thu hồi các khoản chi sai, chi thừa một cách nhanh chóng và dứt điểm. Tăng cường công khai, minh bạch số liệu quyết toán để người lao động và đơn vị sử dụng lao động có thể tham gia giám sát. Đây là một bước quan trọng trong việc nâng cao năng lực quản lý tài chính công tại cơ sở.
IV. Phương pháp tăng cường kiểm soát và cải cách hành chính
Bên cạnh việc hoàn thiện quy trình tài chính, nhóm giải pháp về tăng cường kiểm tra, giám sát và cải cách thủ tục hành chính BHXH đóng vai trò then chốt. Kiểm soát chi BHXH không chỉ là nhiệm vụ của bộ phận thanh tra mà phải là trách nhiệm của toàn hệ thống, từ khâu tiếp nhận hồ sơ, xét duyệt cho đến chi trả. Việc kiểm soát chặt chẽ giúp ngăn ngừa gian lận, trục lợi, bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người tham gia và sự an toàn của quỹ. Song song đó, cải cách thủ tục hành chính là yêu cầu cấp thiết để giảm bớt phiền hà cho người dân và doanh nghiệp, tạo môi trường thuận lợi để chính sách BHXH đi vào cuộc sống. Việc đơn giản hóa hồ sơ, rút ngắn thời gian giải quyết và đẩy mạnh giao dịch điện tử sẽ nâng cao hiệu quả chi trả bảo hiểm xã hội, đồng thời giải phóng nguồn lực cho cán bộ để tập trung vào các nhiệm vụ quản lý phức tạp hơn.
4.1. Tăng cường kiểm tra giám sát và xử lý các vi phạm
Nghiên cứu nhấn mạnh sự cần thiết phải xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra hàng năm dựa trên phân tích rủi ro, tập trung vào các đơn vị, lĩnh vực có nguy cơ sai phạm cao. Cần đa dạng hóa hình thức kiểm tra, kết hợp giữa kiểm tra định kỳ và đột xuất. Phải tăng cường phối hợp với các cơ quan chức năng khác như thanh tra lao động, cơ quan thuế để đối chiếu thông tin, phát hiện các hành vi trốn đóng, gian lận BHXH. Các vi phạm sau khi được phát hiện cần được xử lý nghiêm minh, công khai để tạo tính răn đe. Việc này giúp củng cố kỷ cương và nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của các bên liên quan.
4.2. Thực hiện cải cách thủ tục hành chính BHXH hiệu quả
Giải pháp cốt lõi là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào tất cả các khâu nghiệp vụ. Cần hoàn thiện cơ sở dữ liệu tập trung về người tham gia và thụ hưởng để quản lý và liên thông toàn quốc, tránh chi trả trùng lắp. Mở rộng việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến cấp độ 3, 4 cho các thủ tục như giải quyết chế độ ốm đau, thai sản, hưu trí. Việc cải cách thủ tục hành chính BHXH cũng bao gồm rà soát, loại bỏ các giấy tờ, thủ tục không cần thiết, tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho người dân và doanh nghiệp khi giao dịch với cơ quan BHXH.
V. Các giải pháp hỗ trợ nâng cao năng lực quản lý chi BHXH
Để các giải pháp nghiệp vụ phát huy hiệu quả, không thể thiếu các giải pháp hỗ trợ mang tính nền tảng. Đây là những yếu tố tác động lâu dài đến chất lượng quản lý chi bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội huyện đăk glei tỉnh kon tum. Luận văn đề xuất hai nhóm giải pháp hỗ trợ chính: đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tăng cường phối hợp liên ngành. Tuyên truyền giúp người dân hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mình, từ đó chủ động tham gia và giám sát việc thực thi chính sách. Trong khi đó, một đội ngũ cán bộ có năng lực, phẩm chất tốt cùng với cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan là điều kiện tiên quyết để vận hành hệ thống một cách trơn tru, hiệu quả. Những giải pháp này hướng tới việc xây dựng một môi trường xã hội đồng thuận và một bộ máy quản lý chuyên nghiệp, hiện đại, đủ sức đáp ứng yêu cầu của tình hình mới.
5.1. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền và ứng dụng công nghệ
Công tác tuyên truyền cần được đổi mới về nội dung và hình thức, hướng đến từng nhóm đối tượng cụ thể. Sử dụng các kênh truyền thông đa dạng như mạng xã hội, báo chí địa phương, hệ thống loa truyền thanh cơ sở để chính sách bảo hiểm xã hội đến gần hơn với người dân. Song song đó, việc đầu tư nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin là bắt buộc. Cần trang bị máy móc, thiết bị hiện đại và các phần mềm quản lý chuyên dụng, liên thông để tự động hóa các quy trình, giảm thiểu sai sót do yếu tố con người và nâng cao hiệu suất công việc.
5.2. Nâng cao năng lực cán bộ và cơ chế phối hợp liên ngành
Cần xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ và kỹ năng mềm cho đội ngũ cán bộ làm công tác chi trả BHXH. Chú trọng đào tạo về kỹ năng phân tích dữ liệu, phát hiện rủi ro và kỹ năng giao tiếp, giải quyết khiếu nại. Bên cạnh đó, cần thiết lập quy chế phối hợp chính thức và chặt chẽ giữa cơ quan BHXH với UBND các cấp, ngành Lao động - Thương binh và Xã hội, Y tế, Bưu điện. Sự phối hợp này giúp chia sẻ thông tin kịp thời, giải quyết các vấn đề vướng mắc một cách đồng bộ, góp phần nâng cao năng lực quản lý tài chính công và đảm bảo an sinh xã hội tại huyện Đăk Glei.
