## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế, chất lượng giáo dục trở thành yếu tố sống còn quyết định sự phát triển bền vững của quốc gia. Tại Việt Nam, đặc biệt là các vùng dân tộc thiểu số và miền núi như tỉnh Tuyên Quang, việc phát triển chương trình giáo dục nhà trường đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng nhu cầu phát triển nguồn nhân lực. Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú THPT tỉnh Tuyên Quang, với hơn 55 năm xây dựng và phát triển, là một trong những đơn vị điển hình trong việc thực hiện đổi mới chương trình giáo dục phù hợp với đặc thù vùng miền và đối tượng học sinh dân tộc thiểu số.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc khảo sát thực trạng phát triển chương trình giáo dục nhà trường tại trường PTDTNT THPT tỉnh Tuyên Quang trong năm học 2014-2015, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả phát triển chương trình, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Phạm vi nghiên cứu bao gồm phát triển chương trình dạy học các môn học và tổ chức các hoạt động giáo dục trong nhà trường, với đối tượng khảo sát gồm 10 cán bộ quản lý, 30 giáo viên và 150 học sinh thuộc các khối lớp 10, 11, 12.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ nhà trường phát huy quyền tự chủ, sáng tạo trong thiết kế và thực hiện chương trình giáo dục, đồng thời góp phần thực hiện thành công Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, hướng tới phát triển năng lực và phẩm chất người học.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển chương trình giáo dục nhà trường phổ thông, bao gồm:

- **Lý thuyết phát triển chương trình liên tục**: Chương trình giáo dục là một thực thể không cố định mà liên tục được điều chỉnh, bổ sung để phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội và yêu cầu của thị trường lao động.
- **Mô hình phát triển chương trình nhà trường theo OECD (1979)**: Nhấn mạnh quyền tự chủ hợp pháp của nhà trường trong việc thiết kế, thực thi và đánh giá chương trình giáo dục, tạo sự phân quyền giữa các cấp quản lý.
- **Khái niệm chương trình giáo dục toàn diện**: Bao gồm mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức và đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển phẩm chất và năng lực người học.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: chương trình giáo dục, chương trình nhà trường, phát triển chương trình giáo dục, năng lực học sinh, và nguyên tắc phát triển chương trình.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu**: Dữ liệu thu thập từ khảo sát thực trạng tại trường PTDTNT THPT tỉnh Tuyên Quang trong năm học 2014-2015, bao gồm 10 cán bộ quản lý, 30 giáo viên và 150 học sinh.
- **Phương pháp thu thập dữ liệu**: Sử dụng phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi, phỏng vấn trực tiếp, quan sát và thu thập sản phẩm hoạt động chuyên môn (giáo án, kế hoạch giáo dục).
- **Phương pháp phân tích**: Áp dụng thống kê mô tả và phân tích định tính để đánh giá thực trạng, nhận thức và hiệu quả phát triển chương trình giáo dục nhà trường.
- **Timeline nghiên cứu**: Khảo sát và thu thập dữ liệu trong năm học 2014-2015, phân tích và đề xuất biện pháp trong năm 2015.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng trong nhà trường.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Thực trạng chương trình sách giáo khoa hiện hành**: Chương trình và sách giáo khoa chưa được xây dựng như một chỉnh thể xuyên suốt từ lớp 1 đến lớp 12, còn nhiều nội dung trùng lặp, chưa phù hợp với đối tượng học sinh dân tộc thiểu số. Khoảng 70% giáo viên và 65% học sinh phản ánh nội dung chương trình còn nặng về lý thuyết, thiếu tính thực hành và kỹ năng sống.
- **Nhận thức về phát triển chương trình**: 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng về vai trò và tầm quan trọng của phát triển chương trình nhà trường, tuy nhiên chỉ khoảng 60% giáo viên có năng lực thực hiện các hoạt động phát triển chương trình một cách hiệu quả.
- **Khó khăn trong thực hiện**: Cơ sở vật chất còn hạn chế, đặc biệt là thiết bị dạy học và phòng học bộ môn, ảnh hưởng đến việc đổi mới phương pháp dạy học và tổ chức hoạt động giáo dục. Khoảng 40% giáo viên cho biết thiếu nguồn lực hỗ trợ và chưa được bồi dưỡng đầy đủ về phát triển chương trình.
- **Kết quả thực hiện phát triển chương trình**: Tỉ lệ học sinh tốt nghiệp THPT đạt 100%, tỉ lệ học sinh đỗ đại học, cao đẳng đạt khoảng 75%, cho thấy hiệu quả tích cực từ các biện pháp đổi mới chương trình và phương pháp dạy học.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trong chương trình giáo dục hiện hành chủ yếu do chương trình chưa được thiết kế phù hợp với đặc thù vùng miền và đối tượng học sinh dân tộc thiểu số, dẫn đến khó khăn trong việc vận dụng và phát huy năng lực học sinh. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc phát triển chương trình nhà trường cần tăng cường quyền tự chủ, sự tham gia của giáo viên và cộng đồng, đồng thời đảm bảo tính liên thông và phân hóa phù hợp với năng lực học sinh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỉ lệ học sinh tốt nghiệp và đỗ đại học giữa các năm học, bảng đánh giá nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về phát triển chương trình, cũng như biểu đồ phản ánh các khó khăn trong thực hiện phát triển chương trình.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Xây dựng kế hoạch phát triển chương trình nhà trường**: Thiết lập kế hoạch chi tiết, phù hợp với điều kiện thực tế của trường PTDTNT THPT tỉnh Tuyên Quang, nhằm giảm tải nội dung, tăng cường kỹ năng thực hành và phát triển năng lực học sinh. Thời gian thực hiện: năm học tiếp theo; Chủ thể: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn.
- **Tổ chức hội thảo chuyên môn**: Mời các chuyên gia, giáo viên và đại diện phụ huynh tham gia hội thảo để lựa chọn, điều chỉnh và quyết định phương án phát triển chương trình phù hợp. Thời gian: quý 1 năm học; Chủ thể: Sở GD&ĐT và nhà trường.
- **Tăng cường bồi dưỡng năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên**: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về phát triển chương trình, phương pháp dạy học tích cực và đánh giá năng lực học sinh. Mục tiêu nâng cao năng lực thực hiện phát triển chương trình lên trên 80% giáo viên. Thời gian: liên tục trong năm học; Chủ thể: Sở GD&ĐT phối hợp với nhà trường.
- **Đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học**: Cải thiện phòng học bộ môn, trang thiết bị công nghệ thông tin, thư viện điện tử để hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học và phát triển chương trình. Thời gian: 2 năm; Chủ thể: UBND tỉnh, Sở GD&ĐT và nhà trường.
- **Tăng cường kiểm tra, đánh giá và giám sát việc thực hiện phát triển chương trình**: Thiết lập hệ thống đánh giá định kỳ, phản hồi kịp thời để điều chỉnh chương trình phù hợp với thực tiễn. Thời gian: hàng học kỳ; Chủ thể: Ban giám hiệu và Sở GD&ĐT.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Cán bộ quản lý giáo dục**: Nhận thức sâu sắc về vai trò và phương pháp phát triển chương trình nhà trường, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và chỉ đạo đổi mới giáo dục.
- **Giáo viên phổ thông, đặc biệt là giáo viên trường dân tộc nội trú**: Nắm vững kiến thức về phát triển chương trình, áp dụng linh hoạt trong thiết kế kế hoạch dạy học và đổi mới phương pháp giảng dạy.
- **Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục**: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển chương trình giáo dục nhà trường, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.
- **Lãnh đạo Sở GD&ĐT và các cơ quan quản lý giáo dục địa phương**: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển chương trình giáo dục phù hợp với đặc thù vùng miền và đối tượng học sinh.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Phát triển chương trình giáo dục nhà trường là gì?**  
Là quá trình điều chỉnh, thiết kế, thực thi và đánh giá chương trình học tập phù hợp với nhu cầu học sinh và điều kiện thực tế của nhà trường nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

2. **Tại sao cần phát triển chương trình giáo dục ở trường PTDTNT?**  
Để phù hợp với đặc thù học sinh dân tộc thiểu số, điều kiện kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời nâng cao năng lực và phẩm chất người học theo yêu cầu đổi mới giáo dục.

3. **Những khó khăn chính trong phát triển chương trình giáo dục nhà trường là gì?**  
Bao gồm hạn chế về cơ sở vật chất, năng lực giáo viên, nhận thức chưa đồng đều về phát triển chương trình và thiếu nguồn lực hỗ trợ.

4. **Làm thế nào để nâng cao năng lực giáo viên trong phát triển chương trình?**  
Thông qua các khóa bồi dưỡng chuyên môn, tập huấn về phương pháp dạy học tích cực và kỹ năng thiết kế chương trình phù hợp với đối tượng học sinh.

5. **Vai trò của cộng đồng và phụ huynh trong phát triển chương trình giáo dục là gì?**  
Cộng đồng và phụ huynh tham gia góp ý, hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi cho nhà trường trong việc xây dựng và thực hiện chương trình giáo dục phù hợp với nhu cầu địa phương.

## Kết luận

- Phát triển chương trình giáo dục nhà trường là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục tại trường PTDTNT THPT tỉnh Tuyên Quang, phù hợp với đặc thù vùng dân tộc thiểu số.  
- Thực trạng chương trình hiện hành còn nhiều hạn chế về nội dung, phương pháp và cơ sở vật chất, ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục.  
- Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp quản lý thiết thực, bao gồm xây dựng kế hoạch, bồi dưỡng năng lực giáo viên, đầu tư cơ sở vật chất và tăng cường kiểm tra, đánh giá.  
- Việc thực hiện các biện pháp này cần sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, Sở GD&ĐT và các cấp chính quyền địa phương trong vòng 1-2 năm tới.  
- Kêu gọi các bên liên quan hành động ngay để phát triển chương trình giáo dục nhà trường, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực cho vùng dân tộc thiểu số.