Luận văn thạc sĩ về biện pháp kỹ thuật tạo cây trám trắng ghép Canarium album

Trám trắng (Canarium album) là cây thân gỗ lâu năm thường xanh, tán lá dày và rậm, tạo độ tàn che cao, chống xói mòn, bảo vệ đất và cải thiện khí hậu. Cây có khả năng tái sinh tự nhiên mạnh cả từ hạt và chồi. Theo Phạm Đức Tuấn và Nguyễn Hữu Lộc (2005), họ Trám Burseraceae gồm 16 chi, hơn 500 loài phân bố tại vùng nhiệt đới và á nhiệt đới, cả bắc và nam bán cầu, là những loài gỗ lớn thường xanh đa tác dụng. Ngoài giá trị phủ xanh, phần lớn các loài trong 16 chi này đều cho gỗ lớn và nhiều loài cho quả ăn được. Các loài trám ăn quả chủ yếu tập trung trong chi Canarium, gồm hơn 100 loài. Tuy nhiên, theo điều tra của Trung Quốc và Nhật Bản, chỉ có 26 loài được gây trồng trên thế giới để lấy quả và lấy gỗ.

Từ lâu, quả trám đã được nhiều nước sử dụng làm thực phẩm. Phúc Kiến và Quảng Đông là hai tỉnh trồng trám lấy quả nhiều nhất Trung Quốc. Từ năm 1980 đến 1996, sản lượng quả trám đã tăng từ 4,5 lần đến 12,5 lần nhưng vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. Ngoài sản lượng trong nước, Trung Quốc vẫn phải nhập khẩu quả trám từ Việt Nam. Vì vậy, quả trám trở nên có giá, dễ tiêu thụ trên thị trường. Cây trám trắng đã được nông dân miền núi và chủ trang trại quan tâm gây trồng với mục đích lấy quả.

Một trong những đặc điểm của cây trám trắng trồng từ hạt là thời gian cho quả kéo dài, thường từ 8 đến 10 năm. Tỷ lệ cây có khả năng cho quả cũng rất thấp, đặc biệt là ở những cây được gọi là "cây đực". Điều này gây ảnh hưởng lớn đến hiệu quả kinh tế của việc trồng trám, khiến người trồng không đạt được mục tiêu thu hoạch quả như mong muốn. Tình trạng này đòi hỏi các biện pháp kỹ thuật để cải thiện khả năng sinh sản của cây.

Các nghiên cứu cho thấy phương pháp giâm hom không phải là biện pháp phù hợp với loài cây này. Tỷ lệ ra rễ rất thấp, dẫn đến hiệu quả nhân giống kém. Điều này đặt ra yêu cầu tìm kiếm các phương pháp nhân giống hiệu quả hơn, như phương pháp ghép, để đảm bảo số lượng và chất lượng cây giống.

Mặc dù đã có một số cơ sở sản xuất cây trám ghép đáp ứng được một phần nhu cầu của người trồng rừng, nhưng điều mà các nhà sản xuất quan tâm là tăng nhanh số lượng cây con để đáp ứng kịp thời nhu cầu của thị trường, vấn đề nâng cao chất lượng cây ghép chưa được quan tâm nghiên cứu. Có thể có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, bên cạnh những nguyên nhân về kinh tế, xã hội thì một trong những nguyên nhân quan trọng là chúng ta chưa xây dựng được hệ thống biện pháp kỹ thuật tạo cây trám ghép trên cơ sở có hiểu biết đầy đủ về loài cây này ở giai đoạn vườn ươm và giai đoạn tuổi non làm cơ sở vững chắc cho việc xây dựng các biện pháp kỹ thuật sản xuất cây ghép đạt yêu cầu chất lượng đủ tiêu chuẩn đem đi trồng.

Cây trám trắng ghép khắc phục được nhược điểm chậm ra quả và loại bỏ hiện tượng "cây đực" thường thấy ở cây trồng từ hạt. Cây ghép thường có tán thấp, cành xòe ngang, giúp dễ dàng thu hái và chăm sóc. Ngoài ra, cây ghép còn có khả năng thâm canh với cường độ cao, mang lại hiệu quả kinh tế tốt hơn.

Quy trình ghép cây trám trắng bao gồm các bước lựa chọn gốc ghép, chọn cành ghép từ cây mẹ có năng suất cao, thực hiện ghép bằng các phương pháp phù hợp (ghép mắt, ghép cành), chăm sóc cây sau ghép để đảm bảo tỷ lệ sống cao. Việc lựa chọn thời điểm ghép thích hợp (thường là mùa xuân hoặc mùa thu) cũng rất quan trọng.

Việc lựa chọn gốc ghép trám trắng khỏe mạnh, có khả năng sinh trưởng tốt là yếu tố quan trọng để đảm bảo sự thành công của quá trình ghép. Gốc ghép cần có khả năng chống chịu sâu bệnh tốt và thích nghi với điều kiện thổ nhưỡng của vùng trồng.

Việc bón phân cho cây trám trắng ghép cần được thực hiện đúng cách và đúng thời điểm để đảm bảo cây sinh trưởng và phát triển tốt. Sử dụng phân hữu cơ kết hợp với phân vô cơ, bón theo từng giai đoạn sinh trưởng của cây (giai đoạn kiến thiết cơ bản, giai đoạn ra hoa, giai đoạn đậu quả).

Cần thường xuyên kiểm tra cây trám trắng ghép để phát hiện sớm các dấu hiệu của sâu bệnh. Sử dụng các biện pháp phòng trừ sâu bệnh sinh học và hóa học một cách hợp lý, đảm bảo an toàn cho cây và môi trường.

Đảm bảo cung cấp đủ nước cho cây trám trắng ghép, đặc biệt là trong mùa khô. Quản lý độ ẩm đất tốt, tránh tình trạng ngập úng gây hại cho rễ cây.

Nhiều mô hình trồng trám trắng ghép tại các tỉnh miền núi phía Bắc đã chứng minh hiệu quả kinh tế cao. Các mô hình này thường kết hợp trồng trám với các loại cây trồng khác, tạo ra nguồn thu nhập ổn định cho người dân.

So với các loại cây trồng khác như lúa, bạch đàn, cà phê, trám trắng ghép có tiềm năng mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn, đặc biệt là khi giá trám ổn định và năng suất đạt mức trung bình.

Thị trường quả trám trắng còn nhiều tiềm năng phát triển, cả trong nước và xuất khẩu. Nhu cầu tiêu dùng quả trám ngày càng tăng, đặc biệt là các sản phẩm chế biến từ quả trám.

Nghiên cứu đã tổng kết các biện pháp kỹ thuật quan trọng trong việc tạo cây trám trắng ghép, từ khâu chọn giống, ghép cây, chăm sóc sau ghép đến quản lý sâu bệnh và dinh dưỡng. Các biện pháp này cần được áp dụng một cách đồng bộ và khoa học để đạt hiệu quả cao nhất.

Cần tiếp tục nghiên cứu về các giống trám trắng có năng suất và chất lượng cao, các phương pháp ghép tiên tiến, các biện pháp chăm sóc cây sau ghép hiệu quả hơn. Ngoài ra, cần nghiên cứu về khả năng thích ứng của cây trám trắng ghép với các điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng khác nhau.

Nhà nước cần có các chính sách hỗ trợ người dân trồng trám trắng ghép, như cung cấp giống tốt, hỗ trợ kỹ thuật, tạo điều kiện tiếp cận vốn vay, xây dựng thương hiệu và thị trường tiêu thụ quả trám.