I. Tổng quan về tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất
Luận văn thạc sĩ luật học này tập trung vào vấn đề tranh chấp về hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa các hộ gia đình, cá nhân, dựa trên thực tiễn giải quyết tại Tòa án Nhân dân thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình. Đây là một vấn đề phức tạp, ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế và an ninh xã hội. Luận văn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nghiên cứu các quy định pháp luật hiện hành, phân tích, đánh giá những vướng mắc thực tiễn để góp phần hoàn thiện cơ chế giải quyết tranh chấp, bảo vệ quyền và lợi ích của các bên tham gia giao dịch. Qua thực tiễn tại Tòa án, tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất ngày càng gia tăng, phức tạp và gay gắt. Dù đã có những thành tựu nhất định, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như số lượng án bị hủy, sửa ngày càng cao. Luận văn cũng đề cập đến thực trạng hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất còn nhiều bất cập, như việc chuyển nhượng tài sản không thuộc quyền sử dụng hợp pháp, vi phạm điều cấm của pháp luật, hình thức hợp đồng không đúng quy định, gây thiệt hại cho các bên. Tình trạng này xuất phát từ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình giải quyết tranh chấp, bất cập trong quy định pháp luật, sự chồng chéo, mâu thuẫn giữa các quy định, gây khó khăn trong việc áp dụng.
II. Lý luận về tranh chấp và đặc điểm tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng QSDĐ
Luận văn phân tích khái niệm "tranh chấp" theo Từ điển Tiếng Việt và Từ điển Pháp luật Việt - Pháp, từ đó đưa ra khái niệm "tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất" là sự bất đồng, mâu thuẫn, xung đột về lợi ích, quyền và nghĩa vụ giữa các chủ thể tham gia ký kết và thực hiện hợp đồng. Luận văn cũng phân biệt tranh chấp đất đai trước và sau năm 1992, thời điểm Hiến pháp và Luật Đất đai cho phép chuyển nhượng quyền sử dụng đất. Về đặc điểm, luận văn chỉ ra rằng chủ thể tranh chấp là chủ thể quản lý và sử dụng đất, không có quyền sở hữu đất. Đối tượng tranh chấp là quyền quản lý, sử dụng đất và lợi ích phát sinh từ việc sử dụng đất, chứ không phải bản thân đất đai. Luận văn so sánh hợp đồng chuyển nhượng QSDĐ với hợp đồng mua bán tài sản thông thường, nhấn mạnh sự khác biệt về đối tượng, hiệu lực và trách nhiệm trước Nhà nước. Đối tượng của hợp đồng chuyển nhượng QSDĐ là quyền sử dụng đất, trong khi đối tượng của hợp đồng mua bán tài sản là tài sản thuộc sở hữu của bên bán. Hợp đồng chuyển nhượng QSDĐ cần được lập thành văn bản, công chứng, chứng thực và được cơ quan nhà nước cho phép mới có hiệu lực, khác với hợp đồng mua bán tài sản có thể bằng lời nói, văn bản hoặc hành vi. Cuối cùng, các bên tham gia chuyển nhượng QSDĐ có nghĩa vụ nộp thuế, lệ phí trước bạ, khác với hợp đồng mua bán tài sản thông thường.
III. Thực trạng giải quyết tranh chấp tại Tòa án Hòa Bình và những khó khăn vướng mắc
Luận văn phân tích thực trạng giải quyết tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình. Qua phân tích một số vụ án cụ thể, luận văn cho thấy số lượng tranh chấp ngày càng tăng, tính chất ngày càng phức tạp. Mặc dù công tác xét xử đã đạt được một số kết quả nhất định, nhưng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế. Số lượng án bị hủy, sửa chữa ngày càng gia tăng. Nguyên nhân của tình trạng này được luận văn chỉ ra là do nhiều yếu tố, bao gồm: Bất cập trong quy định của pháp luật về đất đai, sự chồng chéo, mâu thuẫn giữa các văn bản pháp luật gây khó khăn cho việc áp dụng. Nhận thức pháp luật của người dân còn hạn chế, dẫn đến việc ký kết và thực hiện hợp đồng không đúng quy định. Công tác quản lý nhà nước về đất đai còn nhiều bất cập. Việc thực thi pháp luật chưa nghiêm, chưa đủ sức răn đe. Những khó khăn, vướng mắc này ảnh hưởng đến hiệu quả giải quyết tranh chấp, gây khó khăn cho Tòa án trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan.
IV. Phương hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp
Luận văn đề xuất một số phương hướng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất. Về hoàn thiện pháp luật, cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật về đất đai, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ, khắc phục sự chồng chéo, mâu thuẫn. Cần quy định rõ ràng hơn về thẩm quyền, trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp. Về nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật, cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về đất đai cho người dân. Cần nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn cho cán bộ làm công tác tư pháp, quản lý nhà nước về đất đai. Cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các vi phạm pháp luật về đất đai. Luận văn cũng đề xuất cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đất đai, công khai thông tin về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tiếp cận thông tin. Bằng việc đề xuất những giải pháp cụ thể và thiết thực, luận văn mong muốn góp phần nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
