I. Lược sử phát triển pháp luật thương mại Việt Nam
Luật thương mại Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển, từ thời kỳ phong kiến đến hiện đại. Trong thời kỳ phong kiến, pháp luật thương mại chịu ảnh hưởng nặng nề của tư tưởng Nho giáo và Phật giáo, tập trung vào điều chỉnh các quan hệ xã hội trong lĩnh vực hình sự và hành chính. Các giao dịch thương mại chủ yếu được điều chỉnh bởi phong tục, tập quán và quy phạm đạo đức. Sự du nhập pháp luật thương mại phương Tây vào Việt Nam diễn ra dưới ảnh hưởng của thực dân Pháp, với việc áp dụng Bộ luật thương mại Pháp từ năm 1864. Tuy nhiên, pháp luật thương mại thời kỳ này chỉ được áp dụng hạn chế và không bám rễ sâu vào xã hội Việt Nam.
1.1. Ảnh hưởng của pháp luật thương mại phương Tây
Sự du nhập pháp luật thương mại phương Tây vào Việt Nam diễn ra dưới ảnh hưởng của thực dân Pháp. Năm 1864, Bộ luật thương mại Pháp được áp dụng tại Nam Kỳ, và năm 1888 tại Bắc Kỳ. Năm 1942, chính quyền Bảo Đại ban hành Bộ luật thương mại áp dụng tại Trung Kỳ. Tuy nhiên, pháp luật thương mại thời kỳ này chỉ được áp dụng trong phạm vi hạn chế và không thể bám rễ lâu bền trong xã hội Việt Nam.
1.2. Pháp luật thương mại trong thời kỳ kinh tế kế hoạch hóa
Sau năm 1975, pháp luật thương mại ở miền Nam bị xóa bỏ. Cơ chế kinh tế kế hoạch hóa tập trung dựa trên các chỉ tiêu kế hoạch và được điều chỉnh bằng pháp luật về hợp đồng kinh tế. Khái niệm thương mại hầu như không được nhắc tới, trừ khi liên quan đến kinh tế đối ngoại. Pháp luật thương mại không còn chỗ đứng trong thời kỳ này.
II. Chế định hợp đồng trong Luật Thương mại Việt Nam 1997
Luật Thương mại Việt Nam năm 1997 đã đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc điều chỉnh các quan hệ thương mại. Chế định hợp đồng trong Luật Thương mại quy định các nguyên tắc cơ bản trong giao kết, thực hiện và giải quyết tranh chấp hợp đồng thương mại. Tuy nhiên, Luật Thương mại vẫn còn nhiều hạn chế, như phạm vi điều chỉnh hẹp, sự chồng chéo với các quy định pháp luật khác, và thiếu tính khái quát hóa cao.
2.1. Đối tượng và phạm vi áp dụng hợp đồng thương mại
Luật Thương mại năm 1997 quy định rõ đối tượng và phạm vi áp dụng của hợp đồng thương mại. Tuy nhiên, phạm vi điều chỉnh của Luật Thương mại còn hẹp, chủ yếu tập trung vào các hoạt động thương mại truyền thống, chưa bao quát được các hoạt động thương mại hiện đại như thương mại điện tử.
2.2. Các loại hợp đồng thương mại
Luật Thương mại năm 1997 phân loại các hợp đồng thương mại thành nhiều loại khác nhau, bao gồm hợp đồng mua bán hàng hóa, hợp đồng cung ứng dịch vụ, và hợp đồng vận chuyển. Tuy nhiên, việc phân loại này còn chưa đầy đủ và chưa phản ánh được sự đa dạng của các hoạt động thương mại hiện đại.
III. Phương hướng hoàn thiện chế định hợp đồng thương mại
Để đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, chế định hợp đồng thương mại cần được hoàn thiện. Các quy định pháp luật cần được sửa đổi, bổ sung để khắc phục những bất cập, chồng chéo và thiếu sót hiện nay. Đồng thời, cần tăng cường hiệu quả thực thi pháp luật thương mại trong thực tiễn.
3.1. Những tồn tại của chế định hợp đồng thương mại
Chế định hợp đồng thương mại hiện nay còn nhiều tồn tại, như sự chồng chéo với các quy định pháp luật khác, thiếu tính khái quát hóa cao, và phạm vi điều chỉnh hẹp. Những tồn tại này làm giảm hiệu quả và khả năng đi vào cuộc sống của Luật Thương mại.
3.2. Quan điểm hoàn thiện chế định hợp đồng thương mại
Để hoàn thiện chế định hợp đồng thương mại, cần có sự thống nhất trong nhận thức và tổ chức thực hiện. Các quy định pháp luật cần được sửa đổi, bổ sung để phù hợp với thực tiễn và yêu cầu của nền kinh tế thị trường. Đồng thời, cần tăng cường hiệu quả thực thi pháp luật thương mại trong thực tiễn.
